2016-02-25
არაქართულენოვანი სკოლების მასწავლებლების პროფესიული განვითარების ხელშესაწყობად
2015 წლის სექტემბრიდან მასწავლებლის საქმიანობის დაწყების, პროფესიული განვითარებისა და კარიერული წინსვლის სქემა ამოქმედდა და მასში საქართველოს ყველა საჯარო სკოლის მასწავლებელი ჩაერთო, მათ შორის, ეროვნული უმცირესობებით კომპაქტურად დასახლებული რეგიონების პედაგოგებიც. მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი, არაქართულენოვანი მასწავლებლებისა და სკოლების ადმინისტრაციების ხელშეწყობის მიზნით, ახორციელებს მხარდამჭერ პროგრამას, რომლის ფარგლებშიც სქემის დოკუმენტაცია აზერბაიჯანულ, სომხურ და რუსულ ენებზე ითარგმნა. ცენტრმა საქართველოს მასშტაბით, ყველა არაქართულენოვანი სკოლისა და სასკოლო სექტორის მასწავლებლებისთვის მასწავლებლის საქმიანობის დაწყების, პროფესიული განვითარებისა და კარიერული წინსვლის სქემის დოკუმენტების კრებულისა და გზამკვლევის ჳ ნაწილის აზერბაიჯანული, რუსული და სომხური თარგმანების დარიგება უკვე დაიწყო, სულ 27 საგანმანათლებლო რესურსცენტრსა და მათ სამოქმედო ტერიტორიაზე არსებული 293 არაქართულენოვანი სკოლის 6902 არაქართულენოვანი მასწავლებელი მიიღებს მათთვის განკუთვნილ აღნიშნულ ლიტერატურას.
ცენტრმა გასულ წელს მოამზადა მასწავლებლის საქმიანობის დაწყების, პროფესიული განვითარებისა და კარიერული წინსვლის სქემის ძირითადი დოკუმენტების, თვითშეფასების კითხვარისა და სქემის გზამკვლევის ჳ ნაწილის თარგმანის ელექტრონული ვერსიები, რომელიც ცენტრის ოფიციალურ ვებგვერდზეა განთავსებული. გარდა ამისა, მომზადდა სქემის ვიდეო-ინსტრუქციის რუსულ, სომხურ და აზერბაიჯანულენოვანი ვერსიები სუბტიტრებით.
„არაქართულენოვანი სკოლების მასწავლებლების პროფესიული განვითარების პროგრამის“ მიზნებზე და სქემის დანერგვის ხელშემწყობი ღონისძიებების შესახებ გვესაუბრება მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორის მოადგილე მანანა რატიანი:
— როგორ დაიგეგმა არაქართულენოვანი მასწავლებლების ჩართვა სქემაში და რა დამატებითი ღონისძიებების განხორციელება დასჭირდა ცენტრს ახალი სქემის დანერგვის პროცესში?
— სახელმწიფო კომისიამ იმსჯელა ამის შესახებ, განიხილებოდა ორი ვარიანტი — არაქართულენოვანი სკოლების მასწავლებლებისათვის უნდა შექმნილიყო ალტერნატიული სქემა, ან ისინი უნდა ჩართულიყვნენ არსებულ სქემაში და მათთვისაც იგივე მოთხოვნები წაგვეყენებინა, რაც დანარჩენი მასწავლებლებისთვის. მსჯელობის შემდეგ გადაწყდა, რომ ეთნიკური უმცირესობების წარმომადგენელი მასწავლებლები არსებულ სქემაში ჩართულიყვნენ, რადგან ისინი ასწავლიან მოსწავლეებს, რომელთა მასწავლებლებსაც განსხვავებულ მოთხოვნებს ვერ წავუყენებთ. მოსწავლეებს, მიუხედავად თავიანთი წარმოშობისა, ეთნოსისა და სწავლების ენისა, უნდა ჰქონდეთ თანაბარი ხელმისაწვდომობა ხარისხიან განათლებაზე. აქედან გამომდინარე, მასწავლებლებს განსაკუთრებული მხარდაჭერა სჭირდებათ, რადგან, როგორც ვიცით, წლების განმავლობაში, ისინი პროფესიული განვითარების აქტივობებში ნაკლებად მონაწილეობდნენ. ძირითადი პრობლემა ენობრივ კომპეტენციას უკავშირდება, მათ არ იციან სათანადო დონეზე სახელმწიფო ენა და შესაბამისად ვერ სარგებლობენ იმ პროფესიული განვითარების შეთავაზებებით, რითიც ქართულის მცოდნე მასწავლებლები სარგებლობენ. ასევე, პრობლემა იყო დროული თარგმანი, რის გამოც ნაკლებად ახერხებდნენ იმ აქტივობებში ჩართვას, რომელიც ქართულ ენაზე მიმდინარეობდა. მათთვის აქამდე არ იყო შეთავაზებული საგნის გამოცდა სწავლების ენაზე და შესაბამისად, ამ სკოლებში არ გვყავდა არც ერთი სერტიფიცირებული მასწავლებელი. სწორედ ეს ფაქტორი არ აძლევდა მათ საშუალებას, ჩართულიყვნენ პროფესიული განვითარების ძველ (2011-2014წწ.) სქემაში და განვითარებულიყვნენ პროფესიულად. წელს, პირველად, ზაფხულში, შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრი არაქართულენოვან მასწავლებლებს მშობლიურ ენაზე შესთავაზებს საგნობრივ გამოცდას და, აქედან გამომდინარე, მასწავლებლებს მიეცემათ საშუალება, ჩვეულებრივ ჩაერთონ სქემით გათვალისწინებულ აქტივობებში.
სქემის დოკუმენტაციის სიმრავლის მიუხედავად, როგორც კი მზადდება დოკუმენტაცია, მაშინვე ითარგმნება და თავსდება ჩვენს ვებგვერდზე. თარგმნილია გზამკვლევის პირველი ნაწილი (ითარგმნება მეორე ნაწილიც), სადაც დეტალურადაა ასახული სქემის განხორციელების ყველა ეტაპი და მასში ჩართული პირების საქმიანობის განხორციელების გზები. ის, პრაქტიკულად, დახმარებას გაუწევს როგორც მასწავლებლებს, ისე სკოლის ადმინისტრაციას და შეფასების ჯგუფებს. „ეროვნული უმცირესობებით კომპაქტურად დასახლებული რეგიონის ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლების მასწავლებლების პროფესიული განვითარებისა და კარიერული წინსვლის მხარდაჭერის პროგრამის“ ფარგლებში, გზამკვლევის გარდა, ითარგმნა მასწავლებლის თვითშეფასების კითხვარი და სქემის სხვა დოკუმენტაცია.
იმის გამო, რომ სკოლებში ყველა მასწავლებელს არ აქვს სათანადო წვდომა ინტერნეტზე, ასევე ყველა მასწავლებელს არ აქვს სათანადო უნარ-ჩვევები იმუშაონ კომპიუტერთან, გადაწყდა, ნათარგმნი დოკუმენტაცია არაქართულენოვანი სკოლების და სექტორების ყველა მასწავლებელს ინდივიდუალურად დაურიგდეს. გადა ამისა, თითო ეგზემპლარს გადავცემთ ყველა არაქართულენოვან სკოლასა და რესურსცენტრს. გვინდა, ამით უფრო მეტად გავზარდოთ საჭირო მასალაზე ხელმისაწვდომობა. როგორც გითხარით, ჩვენს ვებგვერდზე დოკუმენტაცია ატვირთულია, მაგრამ იმისთვის, რომ სიახლეები დროულად და სრულად მივიდეს სკოლებთან და მასწავლებლებთან, ნათარგმნი მასალის დარიგება დავიწყეთ ქვეყნის მასშტაბით.
თუმცა, მხოლოდ დოკუმენტაციის თარგმნა, რა თქმა უნდა, საკმარისი არ არის, რომ მასწავლებლებს ყველაფერზე სრულყოფილი ინფორმაცია ჰქონდეთ. დამატებით, ჩვენი ცენტრი მათ კონსულტირებას და ტრენინგებს სთავაზობს. ზაფხულის გამოცდისთვის დარეგისტრირებული მასწავლებლები საგნობრივი მიმართულებით შეძლებენ საგნობრივი ტრენინგების გავლას, რაც საგანს ვერ შეასწავლის, თუმცა დაეხმარება მასწავლებლებს, ცოდნა სისტემაში მოიყვანონ. თავისთავად, ეს ყველაფერი ადგილზე მოხდება, რადგან ვცდილობთ, მათ არ მოუწიოთ შორ მანძილზე გადაადგილება, რაც დროსთან და ხარჯებთან არის დაკავშირებული, არ შეწყდეს საგაკვეთილო პროცესი. მიზნობრივი პროგრამის ფარგლებში, პარალელურად, კონსულტანტ-მასწავლებლები არაქართულენოვან პედაგოგებს ადგილზე ასწავლიან ქართულ ენას. ამავდროულად, გვყავს დამხმარე მასწავლებლები, რომლებიც ისტორიის, გეოგრაფიისა და ქართული ენის პედაგოგებს დაეხმარებიან, ქართული ენის კომპეტენციის ამაღლებაში.
მასწავლებლებისთვის სპეციალურად ფუნქციონირებს ქართული ენის კურსები. ჟვანიას სახელობის ადმინისტრირების სკოლასთან გაფორმებული ხელშეკრულების საფუძველზე, მასწვლებლები უნდა მომზადდნენ ენის ფლობის დონეების შესაბამისად, 0-დან ა1 დონემდე. ამის შემდეგ, ჩვენი კონსულტანტ-მასწავლებლები დაეხმარებიან, რომ მათი ენის ცოდნის კომპეტენცია გასცდეს ა 2 დონეს, რაც იმას ნიშნავს, რომ მათ უნდა შეძლონ, ქართულ ენაზე წარმართულ ნებისმიერ ტრენინგში მონაწილეობა და პროფესიული განვითარება. ჩვენ არა მხოლოდ ვთარგმნით დოკუმენტაციას და გარკვეულ ტრენინგებს (შეზღუდული რაოდენობით) ვუტარებთ არაქართულენოვან მასწავლებლებს, არამედ ვუვითარებთ ენობრივ კომპეტენციას, რომ დაბრკოლებების გარეშე ჩაერთონ მასწავლებლებისთვის განკუთვნილ პროფესიული განვითარების აქტივობებში.
ენის კურსების გარდა, მათ ასევე ქართულ ენაზე უნდა გაიარონ ზოგადი პროფესიული უნარების კურსი. ეს ყველაფერი, რასაკვირველია, მათთვის უფასოა — არაქართულენოვანი მასწავლებლების პროფესიული განვითარების პროგრამის ფარგლებში დასაქმებული კონსულტანტ-მასწავლებლები ენის კურსებს ატარებენ არა მარტო „ქართული როგორც მეორე ენის“ მასწავლებლებთან, არამედ ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვლილი ყველა საგნობრივი მიმართულებით. ეს სიახლე ძალიან მნიშვნელოვანია, ჩვენი პროგრამის მონაწილეები არა მხოლოდ მოსწავლეებს ასწავლიან, არამედ სკოლაში ყველა პედაგოგს ეხმარებიან სახელმწიფო ენის შესწავლაში.
— როგორ გაართვეს თავი თვითშეფასების კითხვარის შევსებას არაქართულენოვანმა მასწავლებლებმა და აირჩიეს თუ არა სკოლებმა ფასილიტატორები?
— რასაკვირველია, მათ თვითშეფასების კითხვარი შეავსეს, რადგან ეს სქემის ფარგლებში სავალდებულო მოთხოვნა იყო. ამისთვის ჩვენ ისევე როგორც ყველა სკოლისთვის, არაქართულენოვანი სკოლებისთვისაც გადავამზადეთ ფასილიტატორები, რომლებიც კოლეგებს შევსების პროცესში დახმარებას უწევდნენ; ამასთანავე, ჩვენს ვებგვერდზე, თვითშეფასების კითხვარის დამტკიცებისთანავე, აიტვირთა ნათარგმნი თვითშეფასების კითხვარი. აქედან გამომდინარე, თუკი მასწავლებლებს ქართულ ენაზე გაუჭირდებოდათ შევსება, შეეძლოთ კითხვარს მშობლიურ ენაზე გაცნობოდნენ.
სკოლებს რეკომენდაცია გავუწიეთ, ფასილიტატორებად ქართული ენის უკეთ მცოდნეები აერჩიათ. ისინი შეფასების ჯგუფის წევრები არიან და სასურველია, ტრენინგებზე დასწრება შეძლონ, რათა მათი გადამზადება არ დაგვიანდეს. აქედან გამომდინარე, ისინი, ჩვეულებრივ, შეფასების ჯგუფის წევრებთან ერთად, გადიან ტრენინგებს. ფასილიტატორების ერთი ნაკადი უკვე გადამზადდა და მასში ჩართული იყვნენ არაქართულენოვანი სკოლების ფასილიტატორებიც. ახლა, როგორც გითხარით, ვიწყებთ შეფასების ჯგუფების გადამზადებას, სადაც არაქართულენოვანი სკოლების შეფასების ჯგუფებიც ჩაერთვებიან.
— შეუძლია თუ არა არაქართულენოვან მასწავლებელს საგნის კომპეტენციის ქართულ ენაზე დადასტურება?
— არა, თუკი ის ასწავლის, მაგალითად, სომხურ ენაზე გეოგრაფიას, ამ საგნის გამოცდა აუცილებლად სომხურ ენაზე უნდა ჩააბაროს. სწორედ ამიტომ არ ჰქონდა აქამდე აზრი საგნის გამოცდაზე მათ გასვლას.
— როგორც ირკვევა, ჩვენ მხოლოდ პრაქტიკოსი მასწავლებლის სტატუსის მქონე არაქართულენოვანი პედაგოგები გვყავს, არ გვყავს სერტიფიცირებული მასწავლებელი. როდის დაიწყება მათთვის, ახალი სქემის მიხედვით, პრაქტიკოსი მასწავლებლის აქტივობებისთვის განსაზღვრული დროის ათვლა?
— სამწუხაროდ, არ გვყავს არაქართულენოვანი სერტიფიცირებული მასწავლებელი. ამიტომ ვამბობთ, რომ მათ განსაკუთრებული მიდგომა და მხარდაჭერა სჭირდებათ. სტატუსის შესანარჩუნებელი თუ შემდეგ საფეხურზე გადასასვლელი აქტივობები და ვადები, რასაკვირველია ისეთივეა, როგორც ქართულენოვანი მასწავლებლებისთვის. ვინაიდან უმეტესობა პრაქტიკოსი მასწავლებელია, ბუნებრივია, მნიშვნელოვანია სწორედ ის მხარდამჭერი ღონისძიებები, რომელიც მათ უფროსი მასწავლებლის საფეხურზე გადასასვლელად დაეხმარება. რადგან პრაქტიკოსი მასწავლებლის სტატუსი არ ნარჩუნდება, ამიტომ მათ, 4 წლის ვადაში, უფროსი მასწავლებლის სტატუსის მოსაპოვებლად, მოუწევთ დადგენილი 19 კრედიტის დაგროვება შემდეგი სავალდებულო აქტივობებით: საგნის გამოცდის ჩაბარება (10 კრედიტი); 5-კრედიტიანი ტრენინგ-კურსის გავლა; სკოლის შეფასების ჯგუფის მიერ გაკვეთილზე ორჯერ დაკვირვება, რომლის წარმატებით დაძლევის შემდეგ, 4 კრედიტი მიენიჭებათ.
ვადა, რასაკვირველია, მათთვისაც ისევეა განსაზღვრული, როგორც სქემაში ჩართული დანარჩენი მასწავლებლებისთვის, მხოლოდ მათთვის დროის ათვლა მას შემდეგ დაიწყება, რაც პირველ საგნობრივ გამოცდას შევთავაზებთ. პირველი საგნის გამოცდის ჩაბარებას არაქართულენოვან მასწავლებლებს ზაფხულში შევთავაზებთ და შესაბამისად, უფროსი მასწავლებლის საფეხურზე გადასასვლელად განკუთვნილი დროის, 4 წლის, ათვლა სწორედ აქედან დაიწყება.
— მათთვის განკუთვნილი ტრენინგმოდულები სპეციალურად შეიქმნება თუ პირდაპირ ითარგმნება ქართული ტრენინგმოდულებიდან?
— გადათარგმნილი ტრენინგმოდულები გათვალისწინებული და მორგებულია ადგილობრივი მასწავლებლების სპეციფიკურ საჭიროებებზე. შესაბამისად, ჯერ მოვიძიეთ ამ საჭიროებების შესახებ ინფორმაცია, შემდეგ დაიწყო ტრენინგმოდულების ადაპტირება და თარგმნა.
— როგორ მიიღეს ეს სიახლე და აქვთ თუ არა გაცნობიერებული ენის ცოდნისა და პროფესიული განვითარების კავშირი?
— სიახლე კარგად მიიღეს. ყველა მასწავლებელს ჩაუტარდა ტესტირება ენის ფლობის დასადგენად, რომლის შედეგების მიხედვითაც, გადანაწილდნენ აქტივობებში ჩასართავად და ენის შესწავლის კურსს იმ სტანდარტის შესაბამისად გადიან, რომელიც არ არის შეზღუდული დროის თვალსაზრისით და სრულ 6 თვეს მოიცავს. უნდა ითქვას, რომ მათ ეს საჭიროება გაცნობიერებული აქვთ, კარგად ესმით, რომ სახელმწიფო ენის კარგად ცოდნა ბევრად მეტ შესაძლებლობებს უქმნით. ჩვენ ვატარებთ ყველა იმ საჭირო და აუცილებელ ღონისძიებას, რომელიც მათ პროფესიული განვითარების შესაძლებლობას მისცემს. ვცდილობთ, ხელი შევუწყოთ, რომ იმ საერთო გზას გაჰყვნენ, რომელსაც სხვა მასწავლებლებისთვის ვგეგმავთ. ამიტომაც ვთავაზობთ მათ ენის კომპეტენციის ამაღლების კონკრეტულ პროგრამებს, რომ ამ პროცესებში სხვებთან ერთად ჩაერთონ. მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეს ძირითადი პროგრამა, ქართული ენის სწავლების პრობლემის გადაჭრაზეა ფოკუსირებული. სახელმწიფოებრივი მნიშვნელობაა ის, რომ ადგილობრივი მასწავლებლები და მოსწავლეები ინტეგრირებული იყვნენ საზოგადოებაში. შესაბამისად, სახელმწიფო ენის ცოდნა მათთვის პრიორიტეტი უნდა გახდეს, რაშიც ჩვენ დავეხმარებით.
— როგორ ფიქრობთ, ხომ არ შექმნის მასწავლებლების დეფიციტს საგნობრივი გამოცდა — საგნის კომპეტენციის დადასტურება იმ თვალსაზრისით, რომ ერთი და იმავე საგანს, ხშირ შემთხვევაში, განსაკუთრებით სოფლებში, ერთი სპეციალობის მასწავლებელი ასწავლის?
— საქართველოში, დაახლოებით, 7500 არაქართულენოვანი მასწავლებელია (ზუსტი ციფრი ნაკლებია, რადგან ერთი და იგივე პიროვნება ზოგჯერ ასწავლის როგორც სომხურ, ისე რუსულ სექტორებზე, ან აზერბაიჯანულ და რუსულ სექტორებზე). როცა დეფიციტზე ვსაუბრობთ, უფრო გამოკვეთილი არაქართულენოვან სკოლებშია. ჩვენ ამ დეფიციტის შევსებაზე მიმართული მიზნობრივი პროგრამები გვაქვს. მაგალითად, თუკი სკოლა განაცხადებს, რომ სჭირდება „ქართული როგორც მეორე ენის“ მასწავლებელი ან დამხმარე მასწავლებელი, რომელიც კონკურსის შედეგად თავად ვერ აიყვანეს, ჩვენ ვაცხადებთ კონკურსს, ვარჩევთ კადრს, ვამზადებთ და ისე ვაგზავნით სკოლაში. პრობლემაა ასევე საპენსიო ასაკის მასწავლებლებიც, რომლებიც, წილობრივად, ყველაზე მეტი ისევ არაქართულენოვან სკოლებზე მოდის. ამ დეფიციტის შევსებას ჩვენი სახელმწიფო ბილინგვური მასწავლებლების მომზადებითაც ცდილობს. უნივერსიტეტები, უკვე რამდენიმე წელია, ბილინგვურ მასწავლებლებს ამზადებენ და ე.წ. „4+1“ პროგრამა ძალიან წარმატებულად მიმდინარეობს.
„4+1“ პროგრამა გულისხმობს ეთნიკური უმცირესობების სტუდენტებისთვის, პირველ წელს, ქართული ენის შემსწავლელი საგანმანათლებლო პროგრამის, ხოლო შემდგომი ოთხი წლის განმავლობაშია საბაკალავრო პროგრამის გავლას. შარშან იყო პირველი გამოშვება და, დახლოებით, 100-მდე კურსდამთავრებულია. რასაკვირველია, მათ ჩვენს პროგრამაში ჯერ მხოლოდ დამხმარე მასწავლებლის სტატუსით მონაწილეობა შევთავაზეთ, მომავალში ეს თანამშრომლობა კიდევ უკვე გაფართოვდება.
ამ პროგრამის კურსდამთავრებულებმა ინტერესით მიიღეს თავისივე რაიონში დასაქმების ინიციატივა, რეგიონის ადგილობრივი წარმომადგენლობის მხრიდანაც ძალიან დიდია ასეთი კადრისადმი მიმღებლობა, საერთო ჯამში, ძალიან კარგი გამოხმაურება მოჰყვა. ვვარაუდობთ, რომ მომავალ წლებში ასეთ ინიციატივებსა და პროექტებში კიდევ მეტი ახალგაზრდა ჩაერთვება. თავისთავად, ჩვენც უფრო მეტად ვეცდებით გავაჩინოთ ინტერესი და არსებული დეფიციტი კვალიფიციური კადრებით შევავსოთ.
ესაუბრა ლალი ჯელაძე
|
