2015-12-23
ვახუშტის დღეები
ლალი ჯელაძე
17-18 დეკემბერს მწერალთა სახლმა ვახუშტი კოტეტიშვილის 80 წლის იუბილე ღონისძიებებით აღნიშნა. ცნობილი ქართველი პოეტის, მთარგმნელის, პუბლიცისტისა და ფოლკლორისტის დღეები მწერალთა სახლში მისი შემოქმედებითი საღამოთი დაიწყო და „სონეტების კრებულში“ ასახული მისი ბოლო წლების შემოქმედების პრეზენტაციით გაგრძელდა. ამ სახით სონეტების კრებული პირველად გამოიცა, მწერალთა სახლის ინციატივითა და კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტროს ფინანსური მხარდაჭერით. ვახუშტი კოტეტიშვილის საიუბილეო ღონისძიებების მეორე დღეს საიუბილეოდ გამოცხადებულ ლიტერატურულ კონკურსში გამარჯვებული მოსწავლეების დაჯილდოება გაიმართა.
კონკურსი რამდენიმე კვირით ადრე გამოცხადდა უფროსკლასელებისთვის (IX -XII კლასები) და მასში მონაწილეობის მიღება შეეძლოთ საქართველოს საჯარო სკოლების მოსწავლეებს. მათ ვახუშტი კოტეტიშვილის მოგონებათა წიგნის „ჩემი წუთისოფელი“ მიხედვით, სამი შეთავაზებული თხზულებიდან, საკონკურსოდ ერთ-ერთი უნდა წარედგინათ: „ხიდი ორ ეპოქას შორის“ — ვახუშტი კოტეტიშვილი, როგორც მთხრობელი; „დიდი ტერორი“, ვახუშტი კოტეტიშვილის „ჩემი წუთისოფლის“ მიხედვით; „ერთი ოჯახის ისტორია, როგორც ეპოქის სახე“. კონკურსში მონაწილეობა მიიღეს საქართველოს სხვადასხვა რეგიონის მოსწავლეებმა, სულ 61 საკონკურსო თემა დაიწერა. ნატა ლომოურმა, მწერალთა სახლის დირექტორმა და კონკურსის ჟიურის წევრმა დიდი მადლობა გადაუხადა განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს აღმოჩენილი დახმარებისთვის, რადგან სწორედ მათი თანადგომით გახდა შესაძლებელი კონკურსის შესახებ ინფორმაცია სრულიად საქართველოს მასშტაბით გავრცელებულიყო და მეტიც, როგორც ქალბატონმა ნატამ აღნიშნა, დავიწყებულ სოფლებამდეც კი ჩაეღწია. „ძალიან ბევრი კარგი თემა იყო და გაგვიჭირდა მათგან სამი გამარჯვებულის გამოვლენა. ჟიურის წევრები მწერალთა სახლის თანამშრომლები ვიყავით, თან ვტიროდით, თან ვიცინოდით — ძალიან ემოციური შეფასების პროცედურა გვქონდა. გამოვავლინეთ სამი გამარჯვებული. საპრიზო ადგილებზე გასულ მოსწავლეებს ტაბლეტებით — ელექტრონული წიგნებით ვაჯილდოვებთ, რომ კიდევ უფრო მეტი იკითხონ და თვალსაწიერი გაიფართოვონ. გამორჩეული ნაწარმოებებისთვის გვაქვს სპეციალური პრიზები — წიგნები, ალბომები და სიგელები, რომლებსაც სკოლებს გავუგზანით. ეს, გარკვეულწილად, სტიმულს მისცემს მათ, რომ სამომავლოდ მსგავს კონკურსებში მიიღონ მონაწილეობა.“
პირველი ადგილი ფოთის N1 საჯარო სკოლის ჳხ კლასის მოსწავლემ, არჩილ გვასალიამ აიღო თემისთვის „ერთი ოჯახის ისტორია, როგორც ეპოქის სახე“. ამბობს, რომ ვახუშტი კოტეტიშვილი, როგორც მწერალი, სწორედ „ჩემმა წუთისოფელმა“ გააცნო. „წიგნმა საოცარი შთაბეჭდილება მოახდინა ჩემზე, ვახუშტის მიერ აღწერილი ოჯახის წევრების ერთმანეთისადმი გამოხატულმა საოცარმა გრძნობებმა და მზრუნველობამ აღფრთოვანება გამოიწვია ჩემში და ჩემი წინაპრების ნაამბობიც გამახსენდა როგორი იყო მათი ურთიერთოებები, გამახსენდა მათი ნაამბობი, რას შთამაგონებდნენ და რითაც ვსაზრდოობ. წიგნმა დიდი კვალი დატოვა ჩემზე და დიდი მადლობა, რომ მისი წაკითხვის შესაძლებლობა მომეცით.“
მეორე საპრიზო ადგილის მფლობელი ამბროლაურის N2 საჯარო სკოლის ხ კლასის მოსწავლე ნინო ჯანელიძე გახდა. ნინოს თემა იყო „დიდი ტერორი“, ვახუშტი კოტეტიშვილის „ჩემი წუთისოფლის“ მიხედვით; ამბობს, რომ წიგნმა მასზე წარუშლელი შთაბეჭდილება დატოვა, რადგანაც ფიქრობს, რომ „წიგნი ასახავს არა მხოლოდ ერთი ოჯახის ისტორიას, არამედ ეპოქის ტრაგედიას, რომელიც ახლო წარსულში იყო და ეს ყველაფერი თითოეული ჩვენგანისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია, რადგან წიგნი გვიჩვენებს, რა ხდებოდა 37 წლის რეპრესიების დროს და რა გადაიტანა ხალხმა. ეს კარგად უნდა გავითავისოთ, რომ მომავალში მსგავსი რამ არ განმეორდეს. ყველას გირჩევთ ამ წიგნის წაკითხვას.“
მესამე საპრიზო ადგილი თბილისის მე-6 საავტორო სკოლის მოსწავლეს, ელენე ჯავახიშვილს ხვდა თემისთვის: „ერთი ოჯახის ისტორია, როგორც ეპოქის სახე“.
„მონაწილეობა მივიღე მწერალთა სახლის მიერ გამოცხადებულ კონკურსში, რომლის შესახებ ჩემი სკოლის ქართულის მასწავლებლისგან შევიტყვე. დამაინტერესა მოცემულმა თემებმა და გადავწყვიტე წამეკითხა ვახუშტი კოტეტშვილის წიგნი „ჩემი წუთისოფელი.“ იმაზე საინტერესო აღმოჩნდა, ვიდრე ველოდი. მისი წაკითხვის შემდეგ განსაკუთრებით დამაინტერესა ერთ-ერთმა თემამ: „ერთი ოჯახის ისტორია, როგორც ეპოქის სახე.“
ამ ეპოქის შესახებ ჩემი მშობლებისგან და ოჯახის სხვა წევრებისგან მსმენია, მაგრამ ამ წიგნში უფრო ნათლად და ცხადად არის წარმოდგენილი ეს სასტიკი ეპოქა. ეროვნული ტრაგედია ერთი ოჯახის მაგალითზეა მოთხრობილი. ვცადე, რომ ჩემი განწყობა და აზრები გადმომეცა ამ ესეს საშუალებით. ძალიან მიხარია, რომ ჩემმა ნაშრომმა სხვების მოწონებაც დაიმსახურა.
ამ ნაწარმოებმა მომცა საშუალება, განმეცადა ის საშინელება, რაც საბჭოთა საქართველოში ხდებოდა და უკეთ გამეცნო ჩემი ქვეყნის ისტორია და დამარწმუნა იმაში, რომ ასეთ დროსაც კი, საბედნიეროდ, არსებობენ ღირსეული ადამიანები. დიდი მადლობა მინდა გადავუხადო კონკურსის ორგანიზატორებს და იმედი მაქვს, მსგავსი კონკურსები ხშირად ჩატარდება.“ — გვიამბობს ელენე.
საიუბილეო დღეები ამით არ დასრულებულა. გამარჯვებულების დაჯილდოების შემდეგ მწერალთა სახლში შეკრებილ უფროსკალსელებს პოეტმა, მთარგმნელმა და აღმოსავლეთმცოდნე გიორგი ლობჟანიძემ ვახუშტი კოტეტიშვილის ცხოვრებისა და მოღვაწეობის შესახებ უამბო. „ვახუშტის ერთ-ერთი საყვარელი მოსწავლე და შემდგომში მისი მეგობარი“ — სხვა წოდებასთან ერთად იმ დღეს გიორგი ამ წოდებითაც მოიხსენიეს.
ლექცია იმის აღიარებით დაიწყო, რომ სკოლაში არ უყვარდა ხოლმე მწერლების ბიოგრაფიების კითხვა, იმ უბრალო მიზეზის გამო, რომ: „ძალიან მშრალად გვიყვებოდნენ მწერლების ბიოგრაფიას, რაც ღირებული იყო მათ ბიოგრაფიაში, თითქმის ყოველთვის ყურადღების მიღმა რჩებოდა. ძალიან საინტერესოა, როდესაც მწერალი ხელს კიდებს კალამს იმისთვის, რომ აღწეროს თავისი ცხოვრება და მკითხველს მიაწოდოს ბიოგრაფია. მემუარული ჟანრი საერთოდ, ვფიქრობ, ლიტერატურაში ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ჟანრია, მით უმეტეს, როდესაც მას ისეთი ნიჭიერი, გენიოსი ადამიანი ჰკიდებს ხელს, როგორიც ვახუშტი კოტეტიშვილია. ცხოვრებაში უამრავი რამ ხდება — დღის განმავლობაში დაგროვილი შთაბეჭდილებების დახარისხებაც კი არ არის მარტივი და იოლი. წარმოიდგინეთ, მთელი ცხოვრებიდან რას გამოყოფს ადამიანი, რას მიაქცევს ყურადღებას და როგორ აგებს ამაზე მხატვრულ ნაწარმოებებს ისე, რომ ეს საინტერესო იყოს არა მხოლოდ მისთვის, არამედ მკითხველისთვისაც. აქ ითქვა ძალიან სწორად, რომ ეს არა მხოლოდ ერთი ოჯახის ისტორიაა, არამედ მთელი თაობის — საქართველოს ისტორიის ის მონაკვეთია აღწერილი, რომელიც, ჩემი აზრით, ყველაზე შავ-ბნელი ხანაა ჩვენი ქვეყნის ისტორიაში. ცხადია, ბანალური მიზეზი ყველამ ვიცით — საბჭოთა დროს რეპრესიები მძვინვარებდა. საბჭოეთის იდეოლოგია უპირისპირდებოდა ყოველგვარ ეროვნულს და საერთოდ სააზროვნო პროცესს იმიტომ, რომ არც ერთ იდეოლოგიას არ აწყობს და ხელს არ აძლევს მოაზროვნე ადამიანთან დაპირისპირება. ამას რომ მოერიდოს ის, უბრალოდ, ფიზიკურად უნდა გაანადგუროს...“
საინტერესო ისტორიებს შორის ერთ-ერთი, რომელიც გიორგიმ მოსწავლეებს უამბო, ვახუშტის გარდაცვალების შემდეგ ბუკინისტური წიგნის მაღაზიაში შეძენილ წიგნს უკავშირდება. „ბუკინისტებთან ვნახე ვახტანგ კოტეტიშვილის წიგნი — მოგეხსენებათ, ვახტანგ კოტეტიშვილი — ვახუშტის მამა — ძალიან დიდი მეცნიერი და არაჩვეულებრივი ფოლკლორისტი იყო, რეპრესირებულია1938 წელს. რეპრესიებამდე ცოტა ხნით ადრე, გამოსცა თავისი კვლევის არაჩვეულებრივი შედეგი — „ხალხური პოეზია“. სწორედ ეს გამოცემა ვნახე ბუკინისტებში, რომელსაც უძღვნის ერთ, როგორც ჩანს, მაშინ ძალიან ახლო მეგობარს, იმიტომ რომ, წიგნზე აწერია — „ჩემს ძვირფას ძმას... (სახელის ხსენება ახლა საჭირო არ არის) დიდი სიყვარულითა და პატივისცემით, ვახტანგ კოტეტიშვილი“. წიგნი შეიძლება ითქვას, კაპიკებად ვიყიდე და ჩემს სიხარულს საზღვარი არ ჰქონდა, რადგან ჩემს ბიბლიოთეკაშიც იქნებოდა ვახტანგ კოტეტიშვილის ხელმოწერილი წიგნი, მართალია, სხვისთვის ნაჩუქარი, მაგრამ ახლა უკვე კანონიერად მე ვიყავი მისი მფლობელი. მაგრამ არ ვიცოდი, რომ მთავარი უსიამოვნო სიურპრიზი, როგორც მერე გაირკვა, წინ მელოდა. როგორც ჩანს, წიგნის მფლობელის შთამომავლებმა ისე ჩააბარეს წიგნი ბუკინისტებში, რომ არც „გაუჩხრიკავთ“. წიგნში ვიპოვე ვახტანგის „კარგი მეგობრის“ მიერ დაწერილი მოხსენებითი ბარათი მაშინდელი უშიშროებისადმი, სადაც წერს, რომ ვახტანგ კოტეტიშვილის ეს წიგნი შეიცავს ანტიხალხურ ელემენტებს და ა.შ.
ამას სხვა შემთხვევაში არ მოვყვებოდი. ცუდი ნათქვამია, რომ გარდაცვლილზე ან კარგს ლაპარაკობენ, ან არაფერსო. თუ არ გაიაზრე რა ხდებოდა და თუ ამ გააზრებას წინ რაიმე გადაეღობა, ეს იმას ნიშნავს, რომ გამუდმებით გამეორდება ბოროტებები. გაოგნებული დავრჩი — წარმოიდგინეთ, ალბათ, როგორი სიყვარულით აჩუქა წიგნი ვახტანგმა მეგობარს, იმიტომ რომ, ჩვეულებრივ შემთხვევითი ნაცნობისთვის ასეთ წარწერას წიგნზე ავტორი არ გააკეთებს. მოხსენებითი ბარათის ავტორმა კი თავისი „მოვალეობა“ შეასრულა — იქ არ ეწერა, ვინმე დახვრიტეთ ან ჩამოახრჩვეთო, მაგრამ ეს იყო, ერთი მხრივ, ეპოქის დოკუმენტი, მეორე მხრივ კი — მეგობრის ხელით გამოტანილი პირდაპირი განაჩენი.
კარგა ხანს გონზე ვერ მოვედი, ვახუშტი მაშინ ცოცხალი აღარ იყო, თორემ ამას ვერ დავუმალავდი და ისიც გაიგებდა ამ საშინელებას.
ეს უკვე გარდასული თაობაა, მაგრამ ჩვენ ასეთი გახსენებები, თუნდაც დღევანდელი ლექცია, იმისთვის გვჭირდება, რომ გავიაზროთ რა ხდებოდა წარსულში, რაც კარგია, არასოდეს დაგვავიწყდეს და რაც ცუდია, ზოგადი ფონის თვალსაზრისით — აღარ გავიმეოროთ. ყოველ შემთხვევაში, ამის დიდი იმედი მაქვს. შეუძლებელია ადამიანი ბოროტის საწყისიდან მომდინარეობდეს, შეიძლება ჩვენში არის რაღაც ბოროტება, მაგრამ ყოველთვის შეგვწევს იმის ძალა, რომ დავამარცხოთ.“
ვახუშტი კოტეტიშვილისთვის დამახასიათებელ ყველა მნიშვნელოვან შტრიხს გიორგი ლობჟანიძე მისივე ცხოვრების მაგალითებით ყვებოდა, თუ როგორ შეიძლება „უტრაგიკულესი“ ბედისწერის მქონე ადამიანი, დაბრკოლებებით სავსე ობლობაში გატარებული დღეების შემდეგ, მაინც ყველაზე ხალისიანი და გულწრფელი იყო — ეს მხოლოდ ვახუშტის შეეძლო.
„ვახუშტი რეპრესირებული ოჯახიდან იყო, უტრაგიკულესი ბედისწერის ადამიანი — მამა ძალიან მალევე დააპატიმრეს და მერე, პრაქტიკულად, მის შესახებ არაფერი იცოდნენ, გარდა იმ ვარაუდისა, რომ დახვრიტეს, რომელიც დადასტურდა კიდეც. დედაც მალევე გარდაიცვალა (შეიძლება ითქვას, რომ მშობიარობას გადაჰყვა), დარჩა ჩვილი ვახუშტი უფროსი დების — ლეილასა და მანანას — ანაბარა, რომელთაგან ვახუშტის გამზრდელი ლეილა ყველაზე უფროსი — 13-14 წლის იყო. ვახუშტის მონაყოლით, ლეილა ჩემთვის არქაული დის ხატად იქცა, თითქოს მითოსურ ხატად, რომელიც ძმისადმი დის ერთგულებას და სიყვარულს განასახიერებდა. ამას ვახუშტი ყოველთვის უსვამდა ხაზს.
თან რეპრესირებული ოჯახის შვილი, თან ობლად გაზრდილი, თითქოს, ყველა წინაპირობა იყო იმისა, რომ ვახუშტის დაგროვებოდა ბოღმა ცხოვრების და იმ ადამიანების მიმართ, რომლებიც გარს ერტყნენ. მე ამ ოჯახთან დაკავშირებული ერთი მაგალითი მოგიყევით, რომელმაც ისე იმოქმედა ჩემზე, რომ ერთი თვე დავდიოდი დამძიმებული. თქვენ წარმოიდგინეთ, ვახუშტის რამდენჯერ შეხვდებოდა ასეთი უსიამოვნო რამ, რამდენი დაბრკოლება ელოდა იმის გამო, რომ რეპრესირებული მამის შვილი იყო. მაგრამ მისი ღირსება და ადამიანობა ის იყო, რომ არასოდეს იტოვებდა ბოღმას გულში. ვითომ ხომ მარტივია, არ მიაქციო ბოროტებას ყურადღება, იმიტომ რომ, შენ თვითონ არ დაემსგავსო მას. ეს სიბრძნე, თითქოს ასე ემპირიულად მოწოდებული, ძალიან მარტივია, მაგრამ ცხოვრებაში ძნელი მისაღწევია. ამის მაგალითი იყო ვახუშტი.
რამდენჯერ მინახავს თუ როგორ იფეხრთავდა მტვერივით ყველაფერს, რაც მას, მის წინაპრებს და იმ დიდ საგვარეულოს არ ეკადრებოდა, რაზედაც წერს „ჩემს წუთისოფელში“ — ამ არაჩვეულებრივ მემუარული ჟანრის შედევრში.
ძალიან მნიშვნელოვანია ყველა დეტალი, რასაც ყურადღებას აქცევს წიგნში. იქ ათას ამბავს შეხვდებით, მათგან ერთ-ერთი გამორჩეული და საინტერესოა — კოტეტიანთ თუმნიანის ამბავი — როგორ უგზავნის ერთი გაჭირვებული ძმა მეორე გაჭირვებულ ძმას ოჯახიდან გამოგზავნილ თუმნიანს, სანამ ბოლოს ისევ ოჯახს არ დაუბრუნდება — ვინ იცის, იქნებ იმათ უფრო უჭირთო — ყველაფერს ის განაპირობებს, ადამიანი რა სიღრმით უყურებს და აფასებს საკუთარ ცხოვრებას, მერე ეს ყველაფერში ვლინდება, ეს ჩანდა ვახუშტის ცხოვრებასა და საქმისადმი დამოკიდებულებაში და, რასაკვირველია, მომდევნო თაობასთან — მოწაფეებთან მიმართებაშიც.“
დაბოლოს, ვახუშტი კოტეტიშვილის ერთ-ერთი საყვარელი მოსწავლე საუბრობს გამორჩეული პედაგოგის შესახებ, რომელმაც მისი სპეციალობის არჩევანიც კი განაპირობა.
„ჩემი დაინტერესება სპეციალობით ვახუშტი კოტეტიშვილის თარგმანებმა განაპირობა. ალბათ თქვენხელა ვიყავი, შეიძლება უფრო უმცროსი — მეექვსეკლასელი, როცა ერთი არაჩვეულებრივი წიგნი წავიკითხე — ირანული პოეზია, ვახუშტი კოტეტიშვილის შედგენილი და რედაქტირებული, სადაც სხვა მთარგმნელებთან ერთად, რა თქმა უნდა, მისი თარგმანები იყო (გირჩევთ თქვენც წაიკითხოთ). ისე აღვფრთოვანდი წიგნით, რომ გადავწყვიტე, მომეძებნა სპარსულის მცოდნე და მესწავლა ენა, რომ სპარსული ლექსები დედანში წამეკითხა. მერე მთელი ჩემი მოსწავლეობა ისე გავიდა, რომ ვახუშტი კოტეტიშვილთან შეხვედრაზე ვოცნებობდი, მაგრამ ეს მანამდე არ მოხერხდა, ვიდრე ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში არ ჩავირიცხე. მე არაბულ განყოფილებაზე ჩავირიცხე, ბატონი ვახუშტი კი ლექციებს ირანული ფილოლოგიის განხრით კითხულობდა. იმ პერიოდში, 90-იან წლებში, საკმაოდ დატვირთული გრაფიკი ჰქონდა, როგორც უნივერსიტეტის ლექტორს, რამდენიმე საგანს ასწავლიდა — სპარსული ლიტერატურის ისტორიას და თარგმანის თეორიას. ენას უკვე აღარ ასწავლიდა, მაგრამ იყვნენ მისი ნამოწაფრები, რომლებსაც ახსოვდათ, როგორ უსწორებდათ სპარსულის რვეულებს ვახუშტი კოტეტიშვილი.
ერთხელ, პირველ კურსზე, მოვახერხე და მესამე კურსის ირანისტებთან შევძვერი ლექციაზე, დავჯექი და იმის შემდეგ, რაც პირველად მისი ლექცია მოვისმინე, ბატონი ვახუშტის ლექცია აღარ გამიცდენია არც ერთ კურსთან (თუ კი ამის საშუალებას ჩემი სასწავლო გრაფიკი მაძლევდა). ლექციიდან ლექციაზე გადავდიოდი, პრაქტიკულად, გამოდიოდა ისე, რომ მხოლოდ ვახუშტისთვის დავდიოდი უნივერსიტეტში, თვითონვე შეამჩნია ეს და ჩემ შესახებ გამომკითხა. ბოლოს ასე ხუმრობდა — როცა ახალ კურსთან შევდიოდი ლექციაზე, ასე წარმადგენდა — მე ხომ მზე ვარო, მაგრამ ეს ჩემი თანმდევი პლანეტააო და იცინოდა.
ბოლოს და ბოლოს ამოუწურავი არაფერია — ინფორმაციას ძალიან მალე ამოწურავ და იქ ყველაფერი დამთავრდება, მაგრამ ვახუშტის ლექცია არ იყო მხოლოდ მშრალი ინფორმაცია — ეს იყო ნიჭიერების, იმპროვიზაციის ნამდვილი ფოიერვერკი, მინი-სპექტაკლები თითოეულ კურსთან, ცალკე სპექტაკლი ამა თუ იმ თემაზე, ძირითადად, თარგმანების და იმდენად მნიშვნელოვანი, რომ წარმოიდგინეთ, წლების განმავლობაში, რამდენ მის ლექციას დავესწარი, არც ერთი არ განმეორებულა, ეს უდიდესი უნარია. შესანიშნავი მთარგმნელი, მწერალი, სიტყვისმცოდნე და დამფასებელი არაჩვეულებრივი პედაგოგიც იყო. ეს კიდევ ცალკე ნიჭია და, როდესაც მე გავხდი პედაგოგი, მერე მივხვდი, რა ძნელი ყოფილა ასწავლო სხვას.
ვახუშტის საიდუმლო ის იყო, რომ ძალიან ცოცხალი ადამიანი იყო — ყველა ვცოცხლობთ, ვსუნთქავთ, მაგრამ ვახუშტის ყველაფერზე ადეკვატური და მყისიერი რეაქციები ჰქონდა, რაც მასთან ურთიერთობას კიდევ უფრო საინტერესოს ხდიდა. თუმცა, მყისიერი რეაქცია იმას არ ნიშნავდა, რომ რაღაც დაუფიქრებლად ეთქვა, უბრალოდ, არასოდეს მალავდა გულწფრელ ემოციას და ამას ისეთ ფორმას აძლევდა, რომ, ნებისმიერ შემთხვევაში, დიდი გაკვეთილი იყო მისთვის, ვისაც ვახუშტისთან ურთიერთობა უწევდა.
ღამით რამეს რომ თარგმნიდა, დილით ლექციაზე მოიჩქაროდა, რომ სტუდენტებისათვის წაეკითხა და გაეზიარებინა. ამასაც მერე მივხვდი, რას ნიშნავდა, მაშინ კი ვფიქრობდი, რომ ეს ჩვეულებრივია, ასეც უნდა იყოს. მაგრამ ესეც მისი დიდი უშურველობიდან მოდიოდა. საერთოდ, ძალიან დაუნანებელი და გამმეტი ადამიანი იყო. ასეთი გულუხვი კაცი იშვიათად შემხვედრია და ეს ამითაც მჟღავნდებოდა— მოიტანდა თარგმანებს და გვიკითხავდა. ასე წამიკითხა რილკეს სონეტების დიდი ნაწილი, იოსიფ ბროდსკის „ორი საათი რეზერვუარში“, სპარსული პოეზიის შედევრები და სხვ.“
|
