2014-10-30
CERN-თან თანამშრომლობის ახალი ფაზა — გრიდის კლასტერი და მასშტაბური ერთობლივი პროექტები
ლალი ჯელაძე
CERN-ის ბირთვული კვლევების საერთაშორისო ორგანიზაცია მსოფლიოში უმსხვილეს სამეცნიერო პროექტს წარმოადგენს, რომლის ასოცირებულ წევრად ჩვენი ქვეყნის გახდომის საკითხი განიხილება. ცერნის გენერალურმა დირექტორმა როლფ ჰოიერმა და ცერნის სამეცნიერო კვლევების ხელმძღვანელმა სერხიო ბერტოლუჩიმ საქართველოს სამეცნიერო პოტენციალი, იტალიაში, ქალაქ ტრიესტეში გამართულ საერთაშორისო სიმპოზიუმზე, დადებითად შეაფასეს და აღნიშნეს, რომ საქართველოს შანსი, გახდეს ცერნის ასოცირებული წევრი, ძალიან მაღალია. ბირთვული კვლევების საერთაშორისო ორგანიზაციაში საქართველოს ასოცირებული წევრობის საკითხზე აქტიური მოლაპარაკებები რამდენიმე თვის წინ დაიწყო, როდესაც მინისტრი თამარ სანიკიძე ცერნში ოფიციალური ვიზიტით იმყოფებოდა. ასოცირებული წევრობის შემთხვევაში, საქართველო ცერნის მიერ გამოცხადებულ საერთაშორისო ტენდერებში მონაწილეობას შეძლებს, რაც ქვეყნის ეკონომიკის სტიმულირებაში დიდ წვლილს შეიტანს. საერთაშორისო ასპარეზზე გზას გაუხნის ქართველ მათემატიკოსებს, ფიზიკოსებს, ინჟინრებს, IT სპეციალისტებს. ასოცირებული წევრობა ეს არის კოლაბორაციის ახალი ფაზა, რომელიც საქართველოს საშუალებას მისცემს არა მარტო გაზარდოს იმ მეცნიერთა კვოტა, რომლებიც ცერნში მუშაობენ, არამედ კვლევებში მონაწილეობის მისაღებად უფრო მეტი ახალგაზრდა მეცნიერი და დოქტორანტი მიავლინოს, ამავდროულად, მონაწილეობა მიიღოს იმ გრანდიოზულ პროექტებში, რომელსაც ცერნი ახორციელებს. ასოცირებულ წევრად გახდომამდე კი ცერნი მხარს უჭერს სხვადასხვა ერთობლივი პროექტების განხორციელებას, როგორიცაა: ატლასის დეტექტორის კვანძების დამზადების შესაძლებლობა, ინფორმაციულ-ტექნოლოგიური პროექტებისა და გრიდის კლასტერის განვითარება საქართველოში; ასევე, ქართველ მეცნიერთა და მასწავლებელთა სტაჟირება ბირთვული კვლევების ევროპულ ცენტრში, აუტისტი ბავშვებისათვის ადრონიდული თერაპიის პროექტების შემუშავება და სხვ. ცერნისა და ქართული მხარის თანამშრომლობა მნიშვნელოვან ფაზაში შევიდა. საქართველოში ცერნის ხელმძღვანელი პირები იმყოფებოდნენ, რომლებმაც არაერთი შეხვედრა გამართეს ქართულ მხარესთან. 24 ოქტომბერს, საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მინისტრი თამარ სანიკიძე და საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის რექტორი არჩილ ფრანგიშვილი ბირთვული კვლევების ევროპული ორგანიზაციის (CERN) ხელმძღვანელ პირებს შეხვდნენ. შეხვედრის მთავარი თემა საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის ბაზაზე გრიდის (კომპიუტერული ქსელის) კლასტერის დაფუძნება იყო, რაც ამავდროულად, ცერნის ერთ-ერთი გამოთვლითი რესურსი იქნება საქართველოში. CERN-ის წარმომადგენლები თბილისში გრიდ და ქლაუდ (Grid & Cloud) ტექნოლოგიების საერთაშორისო კონფერენციის ფარგლებში იმყოფებოდნენ. მათ მნიშვნელოვანი მოლაპარაკებები უკვე გამართეს საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის რექტორთან და შეთანხმდნენ, რომ ტექნიკურ უნივერსიტეტში, საინფორმაციო ტექნოლოგიების მიმართულებით, ოთხი მასშტაბური ერთობლივი პროექტი განხორციელდება.
თამარ სანიკიძე: „ძალიან კარგად ვითარდება ურთიერთობები სხვადასხვა პროგრამის ფარგლებში Ìაქართველოს ტექნიკურ უნივერსიტეტსა და CERN-ის ერთ-ერთ პროექტს შორის, ამჯერად განვიხილავთ IT მიმართულებას. ორი წლით გაგრძელდა თანამშრომლობა და ამისთვის მათ ოთხი სამუშაო პაკეტი მიიღეს, რომელთა განხორციელებაში უშუალოდ ჩვენი დოქტორანტი სტუდენტები ჩაერთვებიან. ისინი იქ წავლენ, იმუშავებენ, მოემზადებიან და შემდეგ დაბრუნდებიან საქართველოში. ეს ძალიან მნიშვნელოვანია იმ კუთხითაც, რომ ჩვენ ვაპირებთ გრიდის სისტემების განვითარებას საქართველოში და ამასთან დაკავშირებით CERN-თან მოლაპარაკებები დავიწყეთ. გეგმა, რომელიც უკვე შემუშავდა გრიდის სისტემის განვითარებასთან დაკავშირებით, აუცილებლად საჭიროებს კვალიფიციურ სპეციალისტებს. ამიტომ ეს პროექტები წინაპირობაა იმისა, რომ შემდეგში უფრო მასშტაბური პროექტი განხორციელდეს წარმატებულად.“
არჩილ ფრანგიშვილი: „დღეს შედგა საბოლოო მოლაპარაკება გრიდის კლასტერის დაფუძნებასთან დაკავშირებით. ის ამოცანები, რომლებიც საქართველოში ვერ წყდება, შეიძლება კლასტერის მეშვეობთ გადაწყდეს. გრიდის კლასტერი ინფორმაციის დიდი ბაზების სწრაფად დამუშავებას უზრუნველყოფს. გარდა ამ პროექტისა, კიდევ ორ პროექტს მოეწერა ხელი ინფორმაციული ტექნოლოგიების მიმართულებით — ჩვენ, ტექნიკურმა უნივერსიტეტმა, მივიღეთ ცერნის დაკვეთა და ორი წლის განმავლობაში ოთხი ახალი პაკეტი უნდა მოვამზადოთ, ეს ძალიან სერიოზული დაკვეთაა და ნიშნავს, რომ ჩვენი ჳT სპეციალისტები აღიარებულები არიან ცერნში. არანაკლებ მნიშვნელოვანია ჩვენი თანამშრომლობა მანქანათმშენებლობის მიმართულებით. ერთი თვის წინ ხელი მოვაწერეთ ხელშეკრულებას, რომლის თანახმადაც, საქართველოში ძალიან სერიოზული დანადგარები უნდა დავამზადოთ; დღეს კიდევ ერთი დაკვეთა მივიღეთ ისევ მანქანათმშენებლობის მიმართულებით. ასე რომ, სამი სერიოზული სიახლეა ჩვენსა და CERN-ს შორის“. უკვე 5 წელია, რაც ტექნიკური უნივერსიტეტი, ცერნისთვის, IT მიმართულებით, სხვადასხვა შეკვეთას ასრულებს. როგორც უკვე გითხარით, საინფორმაციო ტექნოლოგიების მიმართულებით კიდევ ოთხი მასშტაბური ერთობლივი პროექტი განხორციელდება. „ჳT მიმართულებით ოთხი მასშტაბური პროექტი სხვადასხვა პაკეტებს მოიცავს, რომლებიც სჭირდება CERN-ს — ბირთვულ ამაჩქარებელს, ეს არის იმიტაციური მოდელირების პაკეტები, როგორც თავად დანადგარების სიმულაციებით, ასევე, პროცესის სიმულაციით. ეს არის ოთხი უსერიოზულესი პაკეტი. ამ პროექტებში საქართველოდან ჩართულია 10 სტუდენტი, ტექნიკურ უნივერსიტეტში არის ბირთვული ინჟინერიის ცენტრი, სადაც ისინი მუშაობენ. სტუდენტები, ამავდროულად, ჩვენი თანამშრომლებიც არიან, შესაბამისად, იღებენ ხელფასს. გარდა იმისა, რომ სტუდენტები მუშაობენ ამ პაკეტებზე, შემდეგ გადიან შესაბამის სტაჟირებას CERN-ში, იცავენ სამაგისტრო დიპლომებს, ახლა უკვე გირში სადოქტორო თემებია შესული. მათი რიცხვი აუცილებლად გაფართოვდება, ანუ რაც მეტი დაკვეთა გვექნება, მით უფრო მეტი სტუდენტი ჩაერთვება პროცესში. IT პაკეტებს აფინანსებს ტექნიკური უნივერსიტეტი, ყოველწიურად 100 ათას ლარზე მეტია გამოყოფილი ამ მიმართულებით, წელს დაფინანსება კიდევ უფრო გაიზრდება და, დაახლოებით, 150 ათასი ლარი გახდება — ეს თანხები მხოლოდ და მხოლოდ სტუდენტების ხელფასებზე მიდის. CERN-ისგან დაკვეთა ნიშნავს, რომ სტუდენტი თავისი საქმიანობით უახლეს ტექნოლოგიებთანაა დაკავშირებული. რაც შეეხება პროგრამულ პაკეტებს — Ìაბაზისო პაკეტებს, რა თქმა უნდა, მას CERN-ისგან ვიღებთ. კლასტერის შემთხვევაში, რასაკვირველია, საუბარია უახლეს ტექნოლოგიებზე, აპარატურაზე, ამაში კი გვეხმარება განათლების სამინისტრო. სპეციალურად ამისთვის გამოყოფილია სახსრები, ჩვენ უნდა ვისაუბროთ არა მარტო ტექნოლოგიებზე, არამედ შენობაზე, სადაც ეს ყველაფერი უნდა განხორციელდეს — თანამედროვე კლასტერის გაკეთება საქართველოში ნიშნავს ძალიან სერიოზულ გაერთიანებაში ჩართვას, რასაც ჰქვია გრიდ გაერთიანება — ინტერნეტ საზოგადოებაში ჩართვა — მხოლოდ და მხოლოდ განვითარებული ქვეყნების ხვედრია.CERN-ის ასოცირებული წევრი რომ გახდეს, საქართველომ უნდა გადაიხადოს თანხა, მაგრამ ის მხოლოდ მაშინ შეძლებს გადახდას, თუ ეყოლება კადრები, რომლებიც იმუშავებენ მათ პრობლემატიკაზე. ბუნებრივია, ყველას დააინტერესებს, თუ რა სარგებელს იღებს ჩვენი ქვეყანა? სარგებელი მაღალკვალიფიციური კადრების მომზადებაა, ახალგაზრდებს ეძლევათ საშუალება იმუშაონ უახლეს ტექნოლოგიებთან, ერთვებიან იმ კვლევებში, რასაც ვერ ნახავენ CERN-ის გარეშე. ეს საერთაშორისო პროექტია და შვეიცარიის გარდა, უამრავი ქვეყანაა ჩართული. ყველას თავისი წვლილი შეაქვს, აქ საუბარი არ არის მხოლოდ ფიზიკაზე, საუბარია სამედიცინო მიმართულებაზეც, ქმნიან ახალ სამედიცინო აპარატურას, სრულიად განსხვავებული მიმართულებებია“ — განაცხადა არჩილ ფრანგიშვილმა. საქართველო რომ CERN-ის ასოცირებული წევრი გახდეს, ამისთვის ფული მეათეხარისხოვანია, ამბობს ტექნიკური უნივერსიტეტის რექტორი: „მთავარია, გვაქვს თუ არა ჩვენ ის ადამიანური რესურსი, რომლითაც შეიძლება შევიდეთ ამ საქმეში. აღმოჩნდა, რომ ჩვენ ამის რესურსი გვაქვს — ბრწყინვალე ფიზიკოსებიც გვყავს, რომლებიც CERN-ში მუშაობენ, მანქანათმშენებლობის სპეციალისტებიც — ინჟინრებიც გვყავს, ვინც ახლა ასრულებს CERN-ის დაკვეთას, გვყავს ინფორმატიკოსებიც, რომლებიც ასევე ასრულებენ CERN-ის ამოცანებს.CERN-თან ჩვენ დაახლოებით ხუთი წელია ვთანამშრომლობთ და ვასრულებთ დაკვეთებს IT მიმართულებით, ახალია მანქანათმშენებლობა, ახალია კლასტერი, რაზეც ვისაუბრეთ. დაახლოებით ნახევარი წელი დაგვჭირდება იმისთვის, რომ თავიდან ბოლომდე გაიწეროს პროექტი, ეს ძალიან რთული საქმეა, ეს არ არის რამის ყიდვა და მოტანა, ამას მთელი ინფრასტრუქტურის შექმნა სჭირდება, ნახევარ წელიწადში CERN-თან ერთად ამ პროექტს გავაკეთებთ.“ გრიდის კლასტერის დაფუძნება მარტო შესაბამისი ტექნოლოგიის ყიდვას არ ნიშნავს და მას სპეციალური ინფრასტრუქტურის შექმნა სჭირდება. თანხების დიდ ნაწილს განათლების სამინიტრო დაფარავს, რა თქმა უნდა, დაეხმარება ტექნიკური უნივერსიტეტიც. CERN-ნ კი ამაში არა ფულს, არამედ ინტელექტს ჩადებს და ქართულ მხარეს საშუალებას მისცემს, გრიდის გლობალურ ქსელში ჩაერთოს. გრიდის კლასტერი ტექნიკური უნივერსიტეტის ბაზაზე კეთდება, მას მოემსახურებიან გამოთვლითი მათემატიკის ინსტიტუტის სპეციალისტები, ჩაერთვებიან სხვადასხვა ორგანიზაციები, მაგრამ თვითონ ამ ბაზასთან წვდომის შესაძლებლობა ექნება ყველას. „ყველა ექიმს შეუძლია გააკეთოს თავისი განაცხადი, მოემსახურებიან მას და მისცემენ სრულ ინფორმაციას — ანუ მან უნდა გააკეთოს დაკვეთა. როგორც ჩვენ ვფიქრობთ, შეიძლება ეს ორ ნაწილად გაიყოს — კომერციულად და არაკომერციულად. მაგალითად, ჯანდაცვა იქნება არაკომერციული ნაწილი“. იმ მიმართულებებს შორის, რომელსაც ეს სუპერ-კომპიუტინგი დაფარავს, ერთ-ერთი იქნება ბუნებრივი კატაკლიზმების შესახებ ინფორმაცია. „როდესაც ვსაუბრობთ ბუნებრივ კატაკლიზმებზე, მეწყერებზე და ა.შ., რაც შეიძლება მეტი სენსორი უნდა გვქონდეს, რომ ინფორმაცია ავიღოთ. ეს ნიშნავს დიდი მოცულობის ინფორმაციას, რომელიც დროულად უნდა ავიღოთ, დროულად გადავამუშაოთ და გავატაროთ შესაბამისი ღონისძიებები. ასე რომ, წინ ძალიან სერიოზული პერსპექტივებია — არა მხოლოდ ფიზიკა ან მათემატიკა, არამედ გლობალური ამოცანები“ — აცხადებს არჩილ ფრანგიშვილი. შეხვედრაზე CERN-ის მეცნიერებმა მზაობა გამოთქვეს, რომ ადგილობრივ პროფესიონალებს გრიდის კლასტერის შექმნაში დაეხმარებიან.
|
