2014-10-02 ეროვნული გამოცდების მოდელი — სახელმწიფოსა და საზოგადოების დაკვეთა თუ უმაღლესი სასწავლებლის გადარჩენის გზა წელს სკოლის გამოსაშვებმა გამოცდებმა საზოგადოების გარკვეული ნაწილის — უფროსკლასელთა, პედაგოგთა და მშობელთა — უკმაყოფილება გამოიწვია. პარალელურად, იყო შიში, რომ 2014 წელს ეროვნულ გამოცდებზე შეტანილი რამდენიმე სიახლე ბევრ აბიტურიენტს დატოვებდა უმაღლესი სასწავლებლის მიღმა. ჩვენ ვესაუბრეთ შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრის ხელმძღვანელს, მაია მიმინოშვილს და შევეცადეთ, გაგვერკვია, რა იყო გამოსაშვები გამოცდებით უკმაყოფილების ძირითადი მიზეზი და გამართლდა თუ არა შიში, ეროვნული გამოცდების შემთხვევაში.
გამოსაშვები გამოცდები
რადგან უკმაყოფილება გამოითქვა, ჩვენ შევხვდით მოსწავლეებს, ძალიან საინტერესო შეხვედრა იყო, გავარკვიეთ მათი წუხილის მიზეზი და შევთავაზეთ, როცა ყველაფერი ჩაივლის, სექტემბერ-ოქტომბერში, თუ სურვილი ექნებათ, მოვიდნენ ცენტრში და უფრო დეტალურად გავაცნობთ პროგრამას და ალგორითმს, რომლის მიხედვითაც ხდება მოსწავლეების შეფასება. სამწუხაროა ერთი ფაქტი, ამ სისტემას — გამოსაშვები გამოცდების კომპიუტერზე ადაპტირებულ ტესტირებას — საზოგადოება ძალიან ზედაპირულად უყურებს. ეს გასაგებიცაა და ლოგიკურიც იმიტომ, რომ თავად სისტემაა ძალიან კომპლექსური და რთული, ამდენად ბუნებრივია, რომ არ არის მარტივი გაიგო, რა პრინციპებით ხდება კონკრეტული მოსწავლის შესაძლებლობების შეფასება. თუმცა, ამ შემთხვევაში, თვითონ იდეის თვალსაზრისით, ველოსიპედი არავის გამოუგონია, ეს არის სრულიად ახალ ტექნოლოგიებზე დაფუძნებული სისტემა, რომელიც საშუალებას გაძლევს მაქსიმალური სიზუსტით შეაფასო კონკრეტული მოსწავლის შესაძლებლობა. ამიტომაც იქნა მიღებული გადაწყვეტილება, სწორედ ამ სისტემაზე შეგვეჩერებინა არჩევანი და შეიქმნა ძალიან რთული ალგორითმი. დეტალური აღწერა ამ ალგორითმისა ჩვენს ვებგვერდზე დევს, მაგრამ სავსებით ლოგიკურია, რომ ნებისმიერი ადამიანისთვის რთული იქნება, გაარკვიოს, რა პრინციპებია ჩადებული. მე პირადად ვფიქრობ, რომ ძალიან კარგი იქნებოდა წლის განმავლობაში, დაგვეგეგმა ე.წ. ვორქშოფები ხჳ-ხჳჳ-კლასელებისთვის. ყველაზე მნიშვნელოვანია, მათ გაიგონ და მათ ავუხსნათ, რა პრინციპებით ხდება შესაძლებლობების შეფასება, თავიანთი თვალით დაინახონ, როგორ არის აწყობილი ალგორითმი, მათთვის გასაგებ, მარტივ ენაზე ავხსნათ ეს ყველაფერი. დარწმუნებული ვარ, გვყავს ისეთი მოსწავლეები, რომლებიც ამ ინტერესს გამოიჩენენ და მიიღებენ მონაწილეობას.
თქვენ იცით, რომ გამოსაშვები გამოცდების შემთხვევაში დავალებათა ბანკი დახურულია და კონფიდენციალური, მაგრამ მათთვის, ვინც მონაწილეობდა გამოსაშვებ გამოცდებზე, შეგვიძლია გამონაკლისი დავუშვათ და თავიანთი თვალით ნახონ — რა დავალებები შეხვდათ, სად გასცეს სწორი პასუხი, რამდენი შეცდომა დაუშვეს და რის გამო დაიმსახურეს ასეთი შეფასება. გამოცდებამდეც და გამოცდების შემდგომაც ჩვენ ვსაუბრობდით ამ თემებზე. ძირითადი უკმაყოფილება გახლდათ ის, რომ მოსწავლეები, განსაკუთრებით მშობლები და, შესაძლოა მასწავლებლებიც, პირდაპირ ავლებდნენ ანალოგს გამოცდის შეფასებასა და სკოლაში არსებულ შეფასების სისტემას შორის. საუბარი იყო იმაზე, რომ მოსწავლე ათოსანია და რატომ მოხდა ისე, რომ გამოცდაზე მიიღო, დავუშვათ, 9 ან 8,5 ქულა. ძირითადად, ამ კუთხით იყო უკმაყოფილება. დამეთანხმებით, რომ სწორედ ამიტომაცაა მნიშვნელოვანი, მოსწავლეების გარკვეულ რაოდენობას თვითონ დავანახოთ, რა დავალებები შეხვდათ მათ და რომელ დავალებაზე ვერ მოახერხეს სწორად პასუხის გაცემა. ამ ალგორითმით, ათი ქულა შეიძლება დაიწეროს იმ შემთხვევაშიც, თუ მოსწავლე სამ შეცდომას დაუშვებს, ოღონდ გააჩნია, რომელ დავალებაზეა საუბარი, ბუნებრივია, დავალებები ერთმანეთისგან განსხვავდება. ეს არ არის ჩვეულებრივი ტესტირება, როდესაც პირდაპირაა განსაზღვრული, რომელი დავალება შეხვდება მოსწავლეს. ყოველი შემდგომი დავალება დამოკიდებულია იმაზე, თუ როგორ გასცა მოსწავლემ პასუხი წინა დავალებებს და, რა თქმა უნდა, დავალების სირთულეც ითვლება.
თავის დროზე, როდესაც ერთიანი ეროვნული გამოცდებისთვის დავიწყეთ ახალი საგამოცდო მოდელის შემოტანა ჩვენს ქვეყანაში მაშინ ძალიან მნიშვნელოვანი იყო, მოგვეპოვებინა საზოგადოების ნდობა და, აქედან გამომდინარე, გადაწყვეტილება მივიღეთ, სისტემა მაქსიმალურად გამჭვირვალე ყოფილიყო. მოგეხსენებათ, ერთიან ეროვნულ გამოცდებს 2005 წლიდან ვატარებთ და საზოგადოება მიეჩვია ერთ ფაქტს, რომ სისტემაში ყველა ნაბიჯი გამჭვირვალეა, ისინი ყველაფერს ხედავენ. ამან საშუალება მოგვცა, საზოგადოების მაქსიმალური ნდობა მოგვეპოვებინა. მაგალითად, აბიტურიენტს აქვს შესაძლებლობა, იხილოს როგორ გასწორდა მისი ნამუშევარი და, თუ არ ეთანხმება გამსწორებლებს, გადაწყვიტოს, შეიტანოს თუ არა განაცხადი აპელაციაზე. ის თვალნათლივ ხედავს არა მარტო ტესტს და სწორ პასუხებს, არამედ თავის ნამუშევარს და გამსწორებლების მიერ ჩატარებულ სამუშაოს — როგორ და რატომ შეფასდა ასე ტესტი. ამის ანალოგს ვერც ერთ ქვეყანაში ვერ ნახავთ. ერთი მხრივ, ეს კარგია და სწორედ ამან განაპირობა საზოგადოების მაქსიმალური ნდობა, მაგრამ, მეორე მხრივ, ორგანიზაციისთვის უდიდესი ტვირთია, რადგან, ამ შემთხვევაში, ვერც ერთ დავალებას, თუნდაც კლონირებულს, შემდგომში ვეღარ გამოიყენებ. ყოველი ახალი სასწავლო წლისთვის ორგანიზაციას იმავე ძალისხმევის დახარჯვა უწევს, რაც წინა წლებში. თუმცა, ჩვენი ორგანიზაცია ამაზე შეგნებულად წავიდა — იყო სრულიად ახალი საგამოცდო მოდელი და მნიშვნელოვანი იყო საზოგადოების ნდობის მოპოვება. გადავწყვიტეთ, რომ სჯობს გავიჭირვოთ და ყოველ წელს გვქონდეს ბევრი სამუშაო, სამაგიეროდ მშობელს, პედაგოგს, აბიტურიენტს, ექსპერტს — ყველას ჰქონდეს შესაძლებლობა ნახოს, როგორ მიმდინარეობს გასწორების პროცესი. თქვენ იცით, რომ თითოეული დავალება ორჯერ სწორდება, მაგრამ შეიძლება ორივე გამსწორებელმა დაუშვას შეცდომა. თუ აბიტურიენტი გამსწორებელს არ ეთანხმება, ბუნებრივია, სააპელაციო კომისია კიდევ ერთხელ ამოწმებს. ასე რომ, სისტემა მაქსიმალურად გამჭვირვალეა.
რაც შეეხება კომპიუტერზე ადაპტირებული ტესტირების სისტემას, გამჭვირვალე ვერაფრით ვერ იქნება, მისი სპეციფიკიდან გამომდინარე. აქ სულ სხვა პრინციპებია ჩადებული და თვითონ დავალებათა ბანკი უნდა იყოს ძალიან დიდი. შეიძლება დავალებების 10-15% გამოიყენო გამოცდაზე, მაგრამ 10-ჯერ და 20-ჯერ მეტი დავალება უნდა გქონდეს ბანკში იმისთვის, რომ ალგორითმმა იმუშაოს. ბუნებრივია, ერთ წელიწადში დავალებათა კარგი ბანკის შექმნა სრულიად წარმოუდგენელია. ეს პროცესი არ არის დაკავშირებული მხოლოდ იმასთან, რომ სპეციალისტი დაჯდეს და დავალებები დაწეროს. ასეთ დავალებებს არაერთი გამოცდა და ყველა პარამეტრის შემოწმება სჭირდება, რომ შემდეგ დავალებათა ბანკში მოხვდეს. სწორედ ამ პარამეტრების მიხედვით ახერხებს ალგორითმი შემდგომი დავალებების მოძიებას. ასე რომ, თითოეულ დავალებას ზუსტად გაზომილი პარამეტრი სჭირდება. ამიტომაც, ბუნებრივია, ეს დახურული სისტემაა. ასეთი სისტემებით სარგებლობენ დასავლეთში, სადაც ცენტრალიზებული ფორმით ტარდება გამოცდები და იქ არავის აზრად არ მოსდის, მაგალითად ტოეფელის, ჯიარის ან ამ ტიპის სხვა გამოცდას როცა აბარებს, დასვას კითხვა — რატომ მივიღე ეს შედეგი, რომელ დავალებას ვუპასუხე სწორად და რომელს ვერ ვუპასუხე ან აპელაციაზე იფიქროს. ასეთი რამ იქ არ არსებობს — აპრიორი იღებენ იმ შედეგს, რაც არის, რადგან თვითონ სისტემის მიმართ აქვთ ნდობა.
ხშირად გაიგონებ — ვიცი, სწორად გავეცი პასუხი, ყველა დავალება სწორად შევასრულე და ათი ქულა რატომ არ მივიღე? ასეთ მოსწავლეებს მინდა ვაჩვენო ზუსტად ის დავალებები, რომელიც მათ შეხვდათ გამოცდაზე და ვერ უპასუხეს. ისევ ვიმეორებ, რიგ შემთხვევებში, სამ შეცდომაზეც კი, ალგორითმი უმაღლეს შეფასებას აძლევს. ამიტომაც, თავისთავად ის შკალა, რომელზედაც მოსწავლეთა შესაძლებლობები იზომება, სულ სხვაა და განსხვავებულია, დავუშვათ, 5-10-ბალიანი შკალისგან. განსხვავებულია იმ კუთხით, რომ მინუს ქულებიც მონაწილეობს და მაგალითად ნული ქულა ნიშნავს საშუალო შესაძლებლობის მოსწავლეს. ვთქვათ, ნულ ქულას რომ მიიღებს მოსწავლე, ბუნებრივია, ეს მისთვის ძალიან ძნელად აღსაქმელი იქნება. ამიტომ მივიღეთ გადაწყვეტილება, მათთვის ნაცნობი შკალა შეგვეთავაზებინა. აქედან გამომდინარე, იმის თქმა, რომ 8,5 ქულა ცუდია და ათოსანმა მოსწავლემ 8,5 ან 9 ქულა რატომ უნდა მიიღოს, არ არის სწორი. შეხვედრებზეც ხშირად ვიმეორებდით და ჩვენს ვებგვერდზეც განვათავსეთ ინფორმაცია, რომ 8-დან 10-მდე შეფასება ძალიან კარგია. გაცილებით მნიშვნელოვანა ის, თუ რამდენ მოსწავლეზე უკეთესად მოვახერხე ამ ტესტის შესრულება, ვიდრე კონკრეტული ქულა ამა თუ იმ საგანში. მაგალითად, ისტორიის შემთხვევაში, აღმოჩნდა, რომ მოსწავლეებმა, რომლებმაც 8,5 და მეტი ქულა მიიღეს, თანატოლთა 97%-ზე უკეთ შეასრულეს დავალება. პირდაპირი კავშირის დამყარება თავიდანვე არასწორია. ჩვენ სულ ვეუბნებოდით მოსწავლებეს, თუ მიიღე 8,5 ქულა, ეს ძალიან კარგი შეფასებაა. შეიძლება რომელიმე რთულ დავალებას ვერ გაართვა თავი და ამაში დასაძრახი არაფერია. მთავარია, ბარიერი გადალახო და 7,5-ზე მეტი შეფასება თუ მიიღე, ეს უკვე კარგია.
საზოგადოება მიჩვეულია ღია და გამჭვირვალე სისტემას ეროვნულ გამოცდებზე და ითხოვდა, ასეთივე ყოფილიყო გამოსაშვები გამოცდების სისტემა. თეორიულადაც კი შეუძლებელია კომპიუტერზე ადაპტირებული ტესტირების საზოგადოებისთვის ისევე გამჭვირვალედ მიწოდება, როგორიც ერთიანი ეროვნული გამოცდების შემთხვევაშია. კიდევ ერთხელ ვიმეორებ, რომ ასეთი პრეცედენტი არც ერთ ქვეყანაში არ არის, არც ერთი ორგანიზაცია არ მიდის იმაზე, რომ მისი პროდუქტი ყოველ წელიწადს, ასე ვთქვათ, გამოიფინოს და ვეღარასოდეს გამოიყენოს შემდგომ. ძალიან რთული სამუშაოა საგამოცდო ტესტის მომზადება, უამრავი აპრობაცია სჭირდება, უამრავი კორექტურა, ამ მიმართულებით ჩვენი ორგანიზაცია ყოველწლიურად ძალიან დიდ სამუშაოს ატარებს. რადგან დავიწყეთ ასეთი გამჭვირვალე სისტემით ეროვნული გამოცდები, სპეციფიკის შეცვლას არ ვაპირებთ, მაგრამ ეს ნამდვილად გაჭირდება კომპიუტერზე ადაპტირებული ტესტირების შემთხვევაში.
ძირითადი უკმაყოფილება სწორედ სისტემის გაუმჭვირვალობასთანაა დაკავშირებული, ასევე, იმასთან, რომ ეს ალგორითმი რთული აღმოჩნდა ასახსნელად და ამაში არალოგიკურს ვერაფერს ვხედავ. ხშირად გვეკითხებიან — რამდენ დავალებას უნდა ვუპასუხო სწორად, მაღალი ქულა რომ მივიღო? რამდენი დავალება მომივა?ეს ყველაფერი მოსწავლეზეა დამოკიდებული. რამდენი დავალებითაც შეძლებს ალგორითმი კონკრეტული მოსწავლის მაქსიმალური სიზუსტით შეფასებას, იმდენი დავალება მიუვა. რამდენ შეცდომას დაუშვებს, ესეც იმაზეა დამოკიდებული, რომელ დავალებაზე ვერ მოახერხა სწორი პასუხის გაცემა — მარტივი დავალება იყო თუ შედარებით რთული. აქედან გამომდინარე, შეიძლება 10 ქულა დაიმსახუროს მოსწავლემ, რომელმაც არც ერთი შეცდომა არ დაუშვა და ისეთმაც, ვინც 3 შეცდომა დაუშვა.
ამიტომაც აუცილებელია, მაქსიმალურად ვეცადოთ ავუხსნათ, როგორ მუშაობს ალგორითმი და რატომ არის ეს სისტემა ეფექტური, პირველ რიგში, იმ მოსწავლეებს, რომელთაც ამ პროცესში მონაწილეობა მოუწევთ, ვგულისხმობ ხჳ-ხჳჳ-კლასელებს. გვინდა, ვორქშოფებს რეგულარული სახე მივცეთ და ოქტომბრიდან დაინტერესებული მოსწავლეები გაერკვნენ რა პროცესში მიიღებენ მონაწილეობას.
გამოსაშვებ გამოცდებს გარკვეული ხარვეზი მოჰყვა რეგისტრაციის თვალსაზრისით, ძალიან სამწუხარო, თუმცა, ჩემთვის სრულიად გაუგებარი. სკოლებს დიდი ხნის განმალობაში აქვთ შესაძლებლობა, დაარეგისტრირონ საკუთარი მოსწავლეები, მათთვის პროგრამა კარგა ხანსაა გახსნილი და, როგორც კი ბაზა ფორმირდება, პროგრამა იხურება, ცვლილების შეტანა გამოცდის წინა პერიოდში აღარ შეიძლება. ბოლო დღეებში აღმოჩნდება ხოლმე, რომ დირექტორს კონკრეტული მოსწავლე გამორჩა სიიდან. რატომ ხდება ეს, არ ვიცი. ჩვენს ორგანიზაციას აპლიკანტთა ძალიან დიდ რაოდენობასთან აქვს საქმე — აბიტურიენტები, პედაგოგები, მაგისტრობის მსურველები, გამოსაშვები კლასის მოსწავლეები, მეთერთმეტე კლასის მოსწავლეები... ნამდვილად არ მესმის, რატომ არის ასე რთული, 2-3 თვის განმავლობაში, მოახერხო საკუთარი სკოლის უფროსკლასელთა სწორად რეგისტრირება. სამწუხაროდ, მაინც მოხდა ასეთი რამ და, სკოლის შეცდომის გამო, 100 მეთერთმეტეკლასელი ვერ დარეგისტრირდა გამოსაშვებ გამოცდებზე. ლოგიკურია მშობლების აღშფოთებაც და მოსწავლეების გულდაწყვეტაც, რომ თანაკლასელებთან ერთად გამოცდებში ვერ მიიღეს მონაწილეობა. სკოლის დირექციის მდგომარეობაშიც შევდივარ, მაგრამ მათ საქციელს უკომენტაროდ დავტოვებ.
მოსწავლეების ინტერესებიდან გამომდინარე, მათი სურვილის შემთხვევაში, საშემოდგომო სესიის ჩატარების გადაწყვეტილება მივიღეთ. მართალია, მეთერთმეტეკლასელები არ იჩაგრებოდნენ, ამ გამოცდების ჩაბარება მეთორმეტე კლასის ბოლოსაც შეეძლოთ, მაგრამ თუ სურთ ეს ოთხი გამოცდა „მოიშორონ“, 15 ოქტომბერს მათ ჩვენთან მოვიწვევთ და შესაძლებლობას მივცემთ, ჩააბარონ გამოცდები, რომელიც მათმა თანაკლასელებმა მაისში ჩააბარეს.
ერთიანი ეროვნული გამოცდები
რაც შეეხება ერთიან ეროვნულ გამოცდებს, ძალიან კარგად ჩატარდა. პირადად მე ძალიან კმაყოფილი ვარ. თუ თვითონ საგამოცდო სისტემაზე ვისაუბრებთ, აბიტურიენტებისთვის წელს რამდენიმე სიახლე გვქონდა შეთავაზებული და ორმაგად სასიხარულოა ჩემთვის, რომ დღეს ხმამაღლა შეგვიძლია ვთქვათ, ეს სიახლეები წარმატებით დაინერგა.
ერთ-ერთი იყო უცხო ენის გამოცდაზე მოსმენის ნაწილის დამატება. ალბათ გახსოვთ, იყო შიში იმის თაობაზე, რომ ეს ნაწილი მოსწავლეებისთვის რთული იქნებოდა და იქნებ შემდეგი წლისთვის გადაგვედო ტესტში მისი შეტანა, რომ აბიტურიენტები უკეთ მომზადებულიყვნენ. იმის შიშიც იყო, რომ სოფლის მოსწავლეებისთის რთული იქნებოდა ეს ნაწილი და გაუჭირდებოდათ ბარიერის გადალახვა, განსხვავება იქნებოდა მათ მიღწევებსა და ქალაქის მოსწავლეების მიღწევებს შორის. საბედნიეროდ, ამ შიშებმა არ გაამართლა და მოხარული ვარ, რომ აბიტურიენტების მხრიდან ეს სიახლე განსაკუთრებით კარგად იქნა მიღებული. მოსმენის ნაწილი გაცილებით უფრო სახალისო გამოდგა, ვიდრე წერითი დავალებები. აღმოჩნდა, რომ აბიტურიენტებს წერითი დავალებების შესრულება უფრო უჭირთ, ვიდრე ამ ტიპის დავალების. რაც ყველაზე მთავარია, შარშანდელთან შედარებით, გაცილებით ნაკლებია იმ აბიტურიენტების რაოდენობა, ვინც ბარიერის გადალახვა ვერ შეძლო. თუ აბიტურიენტებს მოვუსმენთ, თუნდაც მათ, ვინც უცხო ენაში ზღვარი ვერ გადალახა, აცხადებენ, რომ გრამატიკული ნაწილის დავალებების შესრულება უფრო გაუჭირდათ, ვიდრე მოსმენის.
წელს დაემატა ხელოვნების გამოცდა, მაგრამ არ იყო ბევრი აბიტურიენტი, ვინც ამ გამოცდას აბარებდა. ალბათ იმიტომ, რომ შესაბამისად არ იყო ბევრი უმაღლესი სასწავლებელი, რომელმაც ეს გამოცდა აირჩია. თუმცა, მიმაჩნია, რომ კარგი გადაწყვეტილება იყო ხელოვნების გამოცდის დამატება, რადგან არის გარკვეული მიმართულებები, სადაც გაცილებით რელევანტურია ეს გამოცდა, ვიდრე, ვთქვათ, გეოგრაფიის ან ისტორიის.
შიში იყო, ასევე, იმასთან დაკავშირებით, რომ უნარებში ბარიერის აწევა ძალიან ბევრ აბიტურიენტს დატოვებდა უმაღლესი სასწავლებლის გარეთ. არც ამ შიშმა გაამართლა და, საბოლოო ჯამში, პრეტენზიები იმის თაობაზე, რომ ბარიერმა (იყო 24, გათანაბრების შემთხვევაში — 23) დაბრკოლება შეუქმნა აბიტურიენტებს, არ ყოფილა.
ბუნებრივია, ჩვენც გვქონდა გარკვეული ღელვა, როგორ მიიღებდნენ აბიტურიენტები სიახლეებს. ამ თვალსაზრისით, გამოცდების შედეგებით ძალიან კმაყოფილი ვარ. ვფიქრობ, შიში მომავალ აბიტურიენტებსაც მოეხსნათ.
ადმინისტრირების თვალსაზრისით არავითარი ხარვეზი არ ყოფილა, აბიტურიენტის გამოცდიდან მოხსნის შემთხვევებიც ნულზეა დაყვანილი.
აპელაცია
რაც შეეხება აპელაციას, 2005 წელს, როცა პირველად ჩავატარეთ ერთიანი ეროვნული გამოცდები, ეს სისტემა, როცა აბიტურიენტს შესაძლებლობა აქვს, გასწორებული ნამუშევარი იხილოს, არ გვქონდა დანერგილი. ამიტომაც აბიტურიენტები აპელაციას ბრმად აკეთებდნენ და გაცილებით დიდი იყო სააპელაციო განაცხადების რაოდენობა. სამაგიეროდ, გაცილებით ნაკლები იყო გადასწორებული ნამუშევრების პროცენტული რაოდენობა, ძალიან მცირე იყო შემოსული განაცხადების რაოდენობასთან შედარებით. როგორც კი ეს სისტემა შემოვიღეთ, განაცხადების რაოდენობამ დრამატულად იკლო. იმიტომ რომ, თუ აბიტურიენტი ხედავს, რომ აზრი არ აქვს აპელაციას, ის ეთანხმება გასწორებას და მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეაქვს სააპელაციო განაცხადი, თუ ეჭვობს, რომ შეიძლება ქულა მოემატოს. აქედან გამომდინარე, პროცენტული რაოდენობა გადასწორებული ნამუშევრებისა, განაცხადების რაოდენობასთან შედარებით, ბუნებრივია, გაიზარდა. სააპელაციო კომისია ყოველთვის აბიტურიენტების სასარგებლოდ იღებს გადაწყვეტილებას. ასე რომ, ამ თვალსაზრისითაც, ყველაფერი დარეგულირებულია.
საგამოცდო სისტემა
არაერთი მოსაზრება მოვისმინე იმასთან დაკავშირებით, რომ ეროვნულმა გამოცდებმა დრო მოჭამა და ხომ არ ვიფიქროთ სისტემის შეცვლაზე და ა.შ. პირდაპირ გეტყვით, თუ ეს სისტემა (სკოლებსაც ვგულისხმობ და უმაღლეს სასწავლებლებსაც) ასე შენარჩუნდა, პირველი მე ვიტყვი, რომ აზრი არ აქვს ერთიანი ეროვნული გამოცდების მოდელის არსებობას ამ ქვეყანაში. უბრალოდ, ჩვენ თუ გადავხედავთ სტატისტიკას, დაწყებული 2005 წლიდან 2014 წლის ჩათვლით, ძალიან გაიზარდა უმაღლესი სასწავლებლების რაოდენობა, რომლებმაც გაიარეს აკრედიტაცია. აქედან გამომდინარე, იზრდება და იზრდება, დრამატულად, საკონკურსო ადგილების რაოდენობა. მაგალითად, წელს 35 ათასამდე აბიტურიენტი გვყავდა და საკონკურსო ადგილების რაოდენობა 45 ათასს აჭარბებდა, ანუ ყველა აბიტურიენტი რომ ჩარიცხულიყო, 10 ათასი ადგილი უმაღლეს სასწავლებლებს მაინც ცარიელი რჩებოდა.
ხომ შეიძლება ერთხელ დავსვათ კითხვა — რასთან გვაქვს საქმე? სამწუხაროდ, არსებობენ უმაღლესი სასწავლებლები, რომლებმაც დღეისათვის აკრედიტაციის პროცესი გაიარეს, რაც იმას ნიშნავს, რომ მათ ხარისხზე პასუხისმგებლობას იღებს განათლების სამინისტრო, კერძოდ — აკრედიტაციის ცენტრი. მარტივად რომ ვთქვათ, ამ უმაღლეს სასწავლებელს ეუბნება, რომ შენ, ხარისხის თვალსაზრისით, მზად ხარ, სტუდენტები მოამზადო. უმაღლესი სასწავლებელი აცხადებს 400-მდე საკონკურსო ადგილს და არც ერთი აბიტურიენტი არ ირიცხება. ასეთი უმაღლესი სასწავლებლების რაოდენობა იზრდება. არ შეიძლება, დაისვას კითხვა — ხომ არ არის საჭირო, სერიოზულად გადაიხედოს აკრედიტაციის საკითხი, რადგან უკვე ისეთი სახე მიიღო, რომ გაუგებარია, რა გვინდა.
თუ ჩვენი მიზანია, ნებისმიერი ახალგაზრდა, რომელიც სურვილს გამოთქვამს, გააგრძელოს სწავლა უმაღლეს სასწავლებელში, უნდა ჩაირიცხოს რომელიმე უმაღლეს სასწავლებელში, მაშინ ხმამაღლა ვთქვათ, რომ ჩვენ ეს გვჭირდება და ამ მიზანს შეიძლება მოერგოს ახალი საგამოცდო მოდელი.
წარმოიდგინეთ, რა ვითარებაა — უმაღლესი სასწავლებელი მზად არის ნებისმიერი სტუდენტი მიიღოს, როგორი შედეგიც არ უნდა ჰქონდეს გამოცდებზე. მეორე მხრივ, აბიტურიენტს ძალიან უნდა, გახდეს სტუდენტი და მისთვის სულერთია, რომელ უმაღლეს სასწავლებელში ჩაირიცხება. მშობელიც ძალიან მონდომებულია, რომ მისი შვილი სტუდენტი გახდეს. თან, რაც მთავარია, აკრედიტაციაგავლილ უმაღლეს სასწავლებელზეა საუბარი, აქ ხომ არ არის საუბარი ისეთ სასწავლებელზე, რომლის დიპლომსაც სახელმწიფო არ ცნობს. ჩვენ რატომ ვუშლით ხელს? საბოლოო ჯამში, გამოდის, რომ ქარის წისქვილებს ვებრძვით. მე თუ მკითხავთ, ასეთ შემთხვევაში, საერთოდ მოვხსნიდი ბარიერს და მივცემდი შესაძლებლობას ასეთ უმაღლეს სასწავლებლებს მიეღოთ, დავუშვათ, ნულქულიანი ან ორქულიანი აბიტურიენტები. მაშინ რა საჭიროა ბარიერი, თუ უმაღლესი სასწავლებელიც თანახმაა და აბიტურიენტიც, ჩვენ რატომ ვუშლით ხელს, თუ ეს არის მიზანი — ვინც უმაღლეს სასწავლებელში სწავლის გაგრძელების სურვილს გამოთქვამს, ყველას მივცეთ ამის შესაძლებლობა. ამაში ცუდს ვერაფერს ვხედავ, მაგრამ რაღაც ფორმით უნდა დალაგდეს ეს ყველაფერი და ძალიან სერიოზულ კითხვებს პასუხი უნდა გაეცეს.
იმაზე საუბარს, უნდა შეიცვალოს თუ არა საგამოცდო მოდელი, სჯობს ჩამოვყალიბდეთ, რა გვინდა. როდესაც მკაფიოდ და ნათლად გვეცოდინება ჩვენ (საზოგადოებას ვგულისხმობ) რა გვინდა, საგამოცდო მოდელის მორგებას არაფერი არ უნდა. თუ პრინციპი ისევ შენარჩუნდა ისეთი, რომ უმაღლესი სასწავლებელი პირდაპირაა დამოკიდებული აბიტურიენტების რაოდენობაზე და, რა თქმა უნდა, ყველაფერს გააკეთებს, რომ რაც შეიძლება მეტი აბიტურიენტი მიიზიდოს; თუ მას აკრედიტაციის პრინციპით განესაზღვრება საკონკურსო ადგილების რაოდენობა და იმაზე მეტს ვერ მიიღებს, ცხადია, უნდა შევუწყოთ ხელი უმაღლესებს და მაქსიმალურად ვეცადოთ, შეევსოთ გამოცხადებული ადგილები. სხვა შემთხვევაში, ძალიან სერიოზული პრობლემები შეექმნებათ და შეიძლება დახურვის რისკის ქვეშაც დადგნენ.
თუ უმაღლესი სასწავლებელი მზადაა სრულიად მოუმზადებელი აბიტურიენტი მიიღოს, ამასთანავე აიღებს პასუხისმგებლობას, რომ ასწავლის და ამის დასტურს იღებს განათლების სამინისტროსგან, რა აზრი აქვს ჩვენი მხრიდან ხელის შეშლას. ამ თემებზე ბევრს ვსაუბრობთ, მაგრამ წინგადადგმული ნაბიჯი, ჯერჯერობით, სამწუხაროდ, არ ჩანს.
მერე ყოველთვის ახალი თემები იჩენს ხოლმე თავს. მაგალითად, დღეს რა სისტემაც გვაქვს, აბიტურიენტს აქვს შესაძლებლობა, ნახევარი წლის განმავლობაში, იფიქროს საკუთარ არჩევანზე და რამდენჯერაც მოესურვება, ცვალოს. 8 აგვისტომდე ჰქონდათ ვადა. შეუძლია, რამდენიც უნდა იმდენი უმაღლესი სასწავლებელი მიუთითოს. ეს, მე მომწონს თუ არ მომწონს, მეორე საკითხია, ისევ მათი ინტერესებიდან გამომდინარე გაკეთდა. ვცდილობ გავერკვე, რა გვჭირდება ჩვენ — ახალგაზრდობა, რომელიც არ არის ჩამოყალიბებული საკუთარ არჩევანში? ბუნებრივია, რაღაც მიმართულება მეტად მიზიდავდეს, ვთქვათ, მსახიობობა, შეიძლება პარალელურად ავირჩიო, მაგალითად, ფიზიკა?! თეორიულად ეს შესაძლებელია. მაგრამ როდესაც ვეუბნებით, რამდენი უმაღლესი სასწავლებელიც გინდა, იმდენი მიუთითე, საბოლოო ჯამში, მაინც აღმოჩნდება აბიტურიენტთა გარკვეული რაოდენობა, რომლებმაც რატომღაც რაღაც არ მიუთითეს, დაავიწყდათ და ა.შ. მაშინ რა აზრი აქვს 8 აგვისტომდე რეგისტრაციის პროცესის გაწელვას? მათ ვაძლევთ შესაძლებლობას თავიანთი შედეგები ნახონ. მაგალითად, თუ აბიტურიენტი ნახავს, რომ მათემატიკაში ცუდი შედეგი აქვს, ხომ უნდა მიხვდეს, რომ აზრი არ აქვს მათემატიკურზე განაცხადის შეტანას და შეცვალოს არჩევანი. აი, ყველაფერი ამის შემდეგ, როდესაც ეს პროცესი დასრულდება, მაინც აღმოჩნდებიან აბიტურიენტები, რომლებმაც 30-40 მიმართულება მიუთითეს და, რადგან არ ჩაირიცხნენ, ამბობენ, რომ დაავიწყდათ რომელიღაც მიმართულების მითითება. რა თქმა უნდა, დგება საკითხი მეორადი ჩარიცხვების, მაგრამ რა უნდა იყოს ამის საფუძველი? ის, რომ ვიღაცას რაღაც დაავიწყდა ან რაღაც ვერ გათვალა?
მეორადი ჩარიცხვების არსი, როდესაც ჩვენ შემოვიღეთ, ასე მესმოდა — შეზღუდული იყო არჩევანის რაოდენობა. პირველად იყო 5, არ იყო საკმარისი, მერე — 7, არ ეყოთ, გახდა 10, არც ეს ეყოთ, შემდეგ — 20, სურათი იგივე იყო, მაგრამ როდესაც განუსაზღვრელი რაოდენობით შეიძლება არჩევანის გაკეთება, რა აზრი აქვს მეორად ჩარიცხვებს? როგორც ჩანს, რაღაც გვინდა და ვერ ჩამოვყალიბებულვართ, რა. ამასთანავე ვსაუბრობთ სისტემაზე — ასეთი უნდა იყოს თუ არ უნდა იყოს.
მე არ ვამბობ, რომ ცუდია 35 ათასი აბიტურიენტიდან ყველა გახდეს სტუდენტი. ყველა მიიღებს უმაღლეს განათლებას, გარკვეული დოზით, რატომაც არა. მაგრამ ხომ შეიძლება შევთანხმდეთ და ვთქვათ, რომ ჩვენი მიზანია, ნებისმიერი, ვინც სურვილს გამოთქვამს, გავხადოთ სტუდენტი. ამასაც მოვარგებთ მარტივად საგამოცდო სისტემას (ყოველგვარი ირონიის გარეშე). ამ შემთხვევაში, მაგალითად, ჯავახიშვილის უნივერსიტეტში ყველა ვერ ჩაირიცხება, იმიტომ რომ, იქ იქნება კონკურსი და სადაც კონკურსი არ იქნება, ჩაირიცხონ ეს აბიტურიენტები. თუ ის ადამიანია ცოდვა, ვინც არ მიუთითა 41-ე თუ 42-ე ადგილას რომელიღაც უმაღლესი სასწავლებელი, ის რატომ არ არის ცოდვა, ვისაც ნახევარი ქულა დააკლდა ბარიერის გადასალახად? იმათაც გავუწიოთ ანგარიში და მივცეთ შესაძლებლობა, სადაც კონკურსი არ არის და ბევრი ადგილია, ჩაირიცხონ. ისეთი აბიტურიენტებიც არიან, რომელიც ჩაირიცხა და წუხს, იქ თურმე დიდი თანხაა გადასახდელი, რაც იმას ნიშნავს, რომ ვერ ისწავლის. გვთხოვს, გადავსვათ შემდეგ არჩევანზე და ვეუბნებით არას. მაშინ რატომ ვეუბნებით კის სხვა აბიტურიენტს, რომელსაც ასევე ცვლილების შეტანა უნდა თავის არჩევანში, გაუგებარია.
ძალიან ბევრი ვილაპარაკე, მაგრამ ნამდვილად მინდა გადმოგცეთ ჩემი გულისტკივილი. 10 წელია გვიჭირავს ეს სისტემა, ყოველთვის გამართული იყო და ვცდილობთ ასე შევინარჩუნოთ ბოლომდე. ამას გაურკვეველ ვითარებაში ვახერხებთ. ჩვენთვისაც კარგი იქნება, თუ ნათლად და მკაფიოდ გვეცოდინება, რა არის საზოგადოების დაკვეთა და ვაკეთოთ ის, რაც უმრავლესობას უნდა და არა ის, რაც ჩვენ მიგვაჩნია მისაღებად. ისე არ გამოვიდეს, რომ ეს ცენტრი მართლაც ქარის წისქვილებს ებრძვის.
ესაუბრა ლალი თვალაბეიშვილი
|