2012-02-22 „ქართული ლუვრის“ ჯანსაღი ამბიცია ესაუბრა ლალი ჯელაძე
თბილისში, კარგარეთელის ქუჩაზე მდებარე „სიყვარულის სასახლის“ მოჩვენებაზე ამ ბოლო დროს აქტიურად ალაპარაკდნენ — აქ თურმე ღამღამობით ქალის ლანდს ხედავდნენ და მისი მომხიბლავი კისკისი ესმოდათ... რაც, ბუნებრივია, ისედაც მომხიბვლელ შენობას კიდევ უფრო მიმზიდველს ხდის. თუმცა, სასახლისადმი გაძლიერებული ინტერესი, რასაკვირველია, მხოლოდ მოჩვენებას არ უკავშირდება. ბოლო რამდენიმე წელია, „ხელოვნების სასახლემ“ საზოგადოებას არაერთი გამოფენითა თუ პროექტით შეახსენა თავი. „სიყვარულის სასახლე“ 1895 წელს პრინც ოლდენბურგს ქართველი სატრფოსთვის, აგრაფინა ჯაფარიძისთვის სიყვარულის უკვდავსაყოფად აუშენებია. აქ, გასულ საუკუნეში, 1927 წელს, დავით არსენიშვილის მიერ დაარსებულმა „ხელოვნების სასახლემ“ დაიდო ბინა. თბილისში შემორჩენილი ერთადერთი ისლამური გოთიკის შენობა განადგურების პირას იყო მისული. ამ უნიკალური არქიტექტურისა და ისტორიის მქონე შენობის რესტავრაცია, კულტურის სამინისტროსა და მერიის თანადგომით, 2009 წლიდან, დაიწყო და მუზეუმი სრულ განადგურებას გადარჩა.
თეატრის, მუსიკის, კინოსა და ქორეოგრაფიის სახელმწიფო მუზეუმის დირექტორი გიორგი კალანდია ხელოვნების მოყვარულებს მუზეუმის „ქართულ ლუვრად“ გადაქცევას ჰპირდება, ამისთვის კი ძალიან ბევრი საინტერესო გეგმისა თუ პროექტის განხორციელებას აპირებს. „ქვეყანას აქვს უფლება ჰქონდეს ერთი ლუვრი, ამის თქმის უფლებას კი მუზეუმში დაცული უნიკალური ექსპონატების ერთობლიობა და უნიკალური შენობა მართლაც იძლევა. ეს სრულიად ჯანსაღი ამბიციაა“ — გვითხრა ბატონმა გიორგიმ.
რა ფონდებისა და კოლექციების მფლობელია „ქართული ლუვრი“ და რა საგანმანათლებლო პროექტებს ახორციელებს მუზეუმი ახალგაზრდების მისაზიდად — ამის შესახებ გვესაუბრება მუზეუმის დირექტორი, პროფესორი გიორგი კალანდია. „აქ შემოსული ადამიანი ძალიან დიდ ესთეტიკურ სიმოვნებას მიიღებს, ნახავს არა მარტო ხელოვნების ნიმუშებს, არამედ ბევრ რამეს შეიმეცნებს და ისწავლის, რაც ლუვრისათვის იყო მუდმივად დამახასიათებელი“.
— რისი მფლობელია მუზეუმი? — ძირითადი ფონდები, რომელიც დაცულია „ხელოვნების სასახლეში“...
— ჩვენი მუზეუმი გახლავთ საქართველოს თეატრის, მუსიკის, კინოსა და ქორეოგრაფიიის სახელმწიფო მუზეუმი. თავად ეს სახელი მეტყველებს იმაზე, რომ მუზეუმი საკმაოდ მრავლისმომცველია — ბევრ კოლექციას მოიცავს. ამასთანვე, ძალიან მნიშვნელოვანია ისიც, რომ ამიერკავკასიაში ამ პროფილის მუზეუმი ერთადერთია. აქ არა მხოლოდ ქართული კინო, თეატრალური, მუსიკალური და ქორეოგრაფიული ხელოვნების ამსახველი მასალებია, არამედ აზერბაიჯანის, სომხეთისა და ჩრდილოეთ კავკასიის ქვეყნებისაც. აქედან გამომდინარე, კავკასიაში ეს მუზეუმი ცენტრია მათთვის, ვინც ხელოვნებით დაინტერესდება. კავკასიურ მასშტაბებს რომ თავი დავანებოთ, მუზეუმში წარმოდგენილია თვითონ ქართული ხელოვნება — თეატრალური, მუსიკალური თუ ქორეოგრაფიული — ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი და მომხიბვლელი — ფაქტობრივად, ქართული მრავალსაუკუნოვანი კულტურის ისტორია. აქედან გამომდინარე, კოლექციების სიმდიდრით, შეიძლება ითქვას, რომ ჩვენი მუზეუმი მსოფლიოს წამყვან მუზეუმებს უტოლდება.
რაც შეეხება შენობას, ის თბილისში ერთ-ერთი ყველაზე მომხიბვლელია. გადმოცემის მიხედვით, გრაფ ოლდენბურგმა, აგრაფინა ჯაფარიძე-დადიანის სიყვარულის უკვდავსაყოფად, 1895 წელს ააშენა. შენობა სიყვარულის საოცარი ისტორიით და არქიტექტურული იერ-სახით თბილისში უპრეცედენტოა — ისლამური გოთიკა, ანუ მასში გაერთიანებულია აღმოსავლური და დასავლური არქიტექტურის ტრადიციები, ასევე, ქართული არქიტექტურის ელემენტები და საბოლოო ჯამში, შეიძელება ასე ითქვას — ძალიან ლამაზი კონგლომერატი.
მუზეუმი მოიცავს რამდენიმე საკმაოდ მნიშვნელოვან ფონდს — ხელნაწერთა და საარქივო დოკუმენტთა, რომლებშიც 36 ათასზე მეტი ხელნაწერია. ყველაზე ძველი ხელნაწერი დოკუმენტი მეთორმეტე საუკუნიდან იწყება, ეს არის მინიატურების კოლექცია; მუსიკალური ხელოვნებისათვის ძალიან მნიშვნელოვანია XV-XVI საუკუნეებში პერგამენტზე შესრულებული მუსიკალური დოკუმენტები (თუ შეიძლება ასე ვუწოდოთ — ნოტების შექმნის პროცესი, ანუ როცა კაცობრიობა ნელ-ნელა ნევმებიდან ნოტებზე გადადიოდა). გარდა ამისა, აქ ინახება პირადი არქივები, მაგალითისთვის შემიძლია დაგისახელოთ: ნატო ვაჩნაძის, სესილია თაყაიშვილის, ნიკოლოზ შენგელაიას, ნინო და ილიკო სუხიშვილების, ზაქარია ფალიაშვილისა და უამრავი სხვ. მნიშვნელოვანია სახვითი ხელოვნების ფონდი, რომელიც სახვითი ხელოვნების იმ ნიმუშებს მოიცავს, რომელზეც ქართული თეატრალური და კინო ხელოვნებაა ასახული. თქვენ იცით, რომ ყველა თეატრალურ თუ ქორეოგრაფიულ დადგმას წინ უძღვის ესკიზების შექმნა და ამ ესკიზებს ქმნიდნენ ისეთი ცნობილი მხატვრები როგორებიც იყვნენ: ლადო გუდიაშვილი, ელენე ახვლედიანი, პეტრე ოცხელი, ირაკლი გამრეკელი თუ სხვები. ფონდში 8000-მდე უნიკალური ტილოა წარმოდგენილი. აქედან გამომდინარე, ამ კულტურის შესწავლა და პოპულარიზება ჩვენი არქივების გარეშე შეუძლებელია.
მესამე და საკმაოდ მნიშვნელოვანი ფონდია მემორიალური და ხელოვნების ნიმუშთა, რომელიც ეროვნული კოსტიუმების ერთ-ერთ ყველაზე დიდ საცავს მოიცავს საქართველოში. ჩვენთან დაცულია ძალიან ცნობილი ქართული ქორეოგრაფიული დადგმების ეროვნული კოსტიუმები — „სუხიშვილების“, „ერისიონის“ და ა. შ; უფრო ძველი — XVI-XVII საუკუნეების, რომელსაც ქართველი მეფე-დედოფლები, თავად-აზნაურები ატარებდნენ. ისინი გაფორმებულია ძვირფასი და ნახევრად ძვირფასი ქვებითა და ლითონებით. ჩვენთან არის დაცული ცნობილი და საეტაპო ფილმების კოსტიუმები — „გიორგი სააკაძე“ , „ბაში-აჩუკი“, „მაია წყნეთელი“, „დიდოსტატის მარჯვენა“... მათი ჩამოთვლა ძალიან შორს წაგვიყვანს.
ჩვენი მუზეუმი ერთ-ერთი ყველაზე მდიდარი ბიბლიოთეკის მფლობელია. ეს არ არის დიდი ბიბლიოთეკა, სულ 36 ათასამდე გამოცემაა, მაგრამ მნიშვნელოვანია სახელობითი ბიბლიოთეკები — იაკობ გოგებაშვილის, გიორგი ერისთავის, გრაფ ოლდენბურგის, ივანე მაჩაბლის და სხვ.
თქვენი გაზეთის სპეციფიკიდან გამომდინარე, თქვენთვის ყველაზე საინტერესო იქნება იაკობ გოგებაშვილის ბიბლიოთეკა. აქ ინახება ლამპა, რომლის შუქზეც დაიწერა ქართველთა სიფიცარი წიგნი „დედაენა“. აქვეა წარმოდგენილი იაკობ გოგებაშვილის ავეჯი, მისი პირადი კაბინეტი. უახლოეს მომავალში, როცა დასრულდება დარბაზების რეაბილიტაცია, ვგეგმავთ, იაკობ გოგებაშვილის ავეჯი და პირადი ნივთები საგანგებოდ გამოვფინოთ. ეს განსაკუთრებულად საინტერესო იქნება მოსწავლეებისათვის და არა მარტო მათთვის.
— შენობის ნაწილს რესტავრაცია ჩაუტარდა, რამდენ ხანში ამუშავდება მუზეუმი სრული დატვირთით?
— 2 წლის წინ შენობა ძალიან მძიმე მდგომარეობაში იყო, ფაქტობრივად — დანგრევის პირას. არ არსებობდა არანაირი სამუზეუმო პირობები და კოლექციებს განადგურება ემუქრებოდა, ზოგიერთი ექსპონატი დაზიანებულიცაა. საქართველოს კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტროსა და ქალაქის მერიის მხარდაჭერითა და ძალისხმევით, მოხერხდა შენობის გადარჩენა, სასახლემ ისტორიული იერ-სახე დაიბრუნა. მისი მდგრადობის საკითხიც კი იდგა და ამიტომ ვერანაირ შიდა სამუშაოს ვერ ვიწყებდით. საბედნიეროდ, ეს პრობლემა გადაწყვეტილია, დაიწყო შენობის რეაბილიტაცია. უკვე გავხსენით მუზეუმის დამაარსებლის, დავით არსენიშვილის სახელობის ერთი საგამოფენო დარბაზი, სადაც, გამოფენების პარალელურად, სხვადასხვა საგანმანათლებლო პროექტიც ხორციელდება.
— სამუზეუმო ექსპონატებიდან რომელია ისტორიული თუ მეომორიალური ღირებულებით ყველაზე უნიკალური ან გამორჩეული?
— ყველაზე ძვირფასი, უნიკალური, გამორჩეული — ასეთი ტერმინები უამრავ ნივთთან მიმართებაში შეგვიძლია გამოვიყენოთ, რადგან მუზეუმში ძალიან ბევრი უპრეცედენტო ნივთია წარმოდგენილი, ანუ მხოლოდ ერთი ეგზემპლარია, ვერც სხვა მუზეუმში და ვერც სხვა კოლექციაში მათ ანალოგს ვერ იპოვით. მაგალითად, საქართველოს დედოფლის თეკლე ბატონიშვილის კოსტიუმი, რომელიც მთლიანად ოქროთია გაფორმებული და მე-17 საუკუნით თარიღდება. ქარგვისთვის ნამდვილი ოქროა გამოყენებული, რაც მნიშვნელოვანია როგორც ოქროს დამუშავების ტექნოლოგიის მხრივ, ასევე იმითაც, რომ, როგორც ჩანს, ის ფილმ „გიორგი სააკაძეში“ აცვია დედოფალს. კოსტიუმი საგანგებოდ გადასცეს მიხეილ ჭიაურელს. თეკლე ბატონიშვილის კაბა ერთ-ერთი თავადის პირად კოლექციაში ინახებოდა, გასაბჭოების შემდეგ ჩამოართვეს და კინოსტუდიას გადასცეს. აქედან გამომდინარე, ეს კოსტიუმი მემორიალური და ისტორიული მნიშვნელობისაა.
ჩვენი მუზეუმის ყველაზე ხანდაზმული ნივთი ძველი წელთაღრიცხვის მეორე ათასწლეულით თარიღდება — გულსაკიდი თეატრალური ნიღაბი, ნახევარი სახე იღიმის და მეორე — დამწუხრებულია. ნიღაბი ვანის გათხრების დროსაა აღმოჩენილი.
როგორც გითხარით, აქ ძალიან ბევრი ღირებული ნივთია, თუნდაც იაკობ გოგებაშვილის ანდერძი, რომელსაც ვუწოდებ ტრაქტატს ქართველი ხალხისადმი — როგორ უნდა იყო განწყობილი საკუთარი ხალხისადმი, როგორ უნდა იღვაწო, ისწავლო, რომ ქვეყანას მეტი წარმატება მოუტანო.
— საბიბლიოთეკო ფონდში რომელია ყველაზე ძველი გამოცემა?
— ყველაზე ძველი გამოცემა, რომელიც 1573 წლით (მე-16 საუკუნე) თარიღდება და გერმანიაშია გამოცემული, გრაფ ოლდენბურგის ბიბლიოთეკიდანაა. ასევე უნიკალურია შექსპირის გამოცემა, რომელიც ორმაგად ძვირფასია — ქართულ ენაზე პირველად ნათარგმნი შექსპირი, ივანე მაჩაბლის მიერ, მისივე ბიბლიოთეკიდან. წიგნს ივანე მაჩაბლის ხელითვე აქვს მიწერილი ფანქრით — „თარგმანი“. ასევე, მნიშვნელოვანია ქართულ ძველნაბეჭდ წიგნთა კოლექცია, სადაც არის სახარების, ერეკლეს სტამბის გამოცემები. და კიდევ, ჩვენთან ინახება ე.წ. ოსური „კონდაკი“, რომელიც პოლიტიკური დატვირთვითაც მნიშვნელოვანია. ის ოსებისთვის არის შედგენილი ორი პარალელური ტექსტით — ქართული და ოსური. აქ ყურადღებამისაქცევია ის, რომ ოსური ტექსტი ძველი ქართული ანბანითაა დაბეჭდილი, რაც იმას ნიშნავს, რომ ოსები ქართული ანბანით კითხულობდნენ ოსურ სალოცავ თუ სხვა სახის ტექსტებს. შემონახულია, ასევე, აფხაზური გამოცემებიც, აფხაზურ ენაზე ქართული ასოებით, მაგალითად, აფხაზური „დედაენები“ — აფხაზურ ენაზე, მაგრამ ქართული ალფავიტით, რაც ჩვენი ისტორიის კვლევისთვის უდავოდ მნიშვნელოვანია.
უნიკალური გამოცემებიდან ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანია „მსოფლიო კოსტუმის ისტორია“, რომელიც კოტე მარჯანიშვილის ბიბლიოთეკაში ინახება. დაბეჭდილია ოქროს გამოყენებით და მსოფლიოს კოსტუმის ისტორიას ასახავს. ეს გასაოცარი მოგზაურობაა მოდის სამყაროში, თუ შეიძლება ასე ითქვას.
ფოტომასალასთან დაკავშირებით, შემიძლია გითხრათ, რომ ჩვენთან 136 ათასზე მეტი ფოტოდოკუმენტი და ფოტონეგატივი ინახება. ფოტოთია წარმოდგენილი: მთელი თეატრალური და კინო ცხოვრება; ძალიან მნიშვნელოვანი საგვარეულო ალბომები — ერისთავების, დადიანების, ორბელიანების ფოტოალბომები, რომლებიც მათ ოჯახებში ინახებოდა. ალბომები ძვირფასადაა გაფორმებული და ხელოვნების ნიმუშებს წარმოადგენს. ბევრი ისეთი ფოტოა, რომელიც მხოლოდ და მხოლოდ ჩვენთან შეიძლება ნახოთ, სხვაგან არსად არის შემორჩენილი.
რაც შეეხება განსაკუთრებულ ნივთებს, ასეთი ძალიან ბევრია, მაგალითისთვის დიმიტრი ყიფიანის ნესესერს დავასახელებ, ე.წ. სამგზავრო-სამსახიობო ყუთს, რომელშიც მაკიაჟის გასაკეთებელი მასალა ინახებოდა. მოგეხსენებათ, დიმიტრი ყიფიანი ქართველი საზოგადოებისთვის ძვირფასი სახელია, ქართულმა ეკლესიამ ის წმინდანად შერაცხა, მაგრამ ნაკლებადაა ცნობილი, რომ დიმიტრი ყიფიანი თავის დროზე მსახიობი იყო. მას რამდენიმე როლი აქვს შესრულებული, კარიერა სწორედ მსახიობობით დაიწყო. საფრანგეთში საგანგებოდ შეუკვეთა ნესესერი, სადაც გრიმისთვის საჭირო მასალას ინახავდა. ეს ნივთი ძვირფასია იმით, რომ ნათელს ჰფენს დიმიტრი ყიფიანის ცხოვრების ნაკლებადცნობილ მონაკვეთს და მეორე — როგორც ხელოვნების ნიმუში. მასზე შესრულებულია საქართველოს მეფეთა გვირგვინი, რომელშიც ჩამაგრებულია დამღა ასომთავრული წარწერით: დიმიტრი ყიფიანი. საერთოდ, დიმიტრი ყიფიანის ნივთთაგან ძალიან ცოტა რამ შემოგვრჩა, ძირითადად — მისი ხელნაწერები. სულ ორი ნივთი გვაქვს: ნესესერი და სამგზავრო ვერცხლის ჭიქა, რომელზეც ასევე მისი სახელი და გვარია ამოტვიფრული. საინტერესოა, თუ როგორ მოხვდა ეს ნივთი ჩვენს მუზეუმში: საინვენტარო წიგნში 1957 წელსაა გატარებული, მოუტანია თავად მუზეუმის დამაარსებელს დავით არსენიშვილს. ალბათ, საბჭოთა პერიოდში ამ ამბავს განსაკუთრებული გამოხმაურება მოჰყვებოდა, რადგანაც დიმიტრი ყიფიანს ამ პერიოდში არ სწყალობდნენ. დღეს ეს ნივთი ჩვენი მუზეუმის საგანძურის მარგალიტია.
— მუზეუმმა აქტიურად დაიწყო საგანმანთლებლო პროექტები, რას გვეტყვით ამის შესახებ?
— მიგვაჩნია, რომ მუზეუმი დახურული სივრცე არ არის. თუმცა, სამწუხაროდ, ჩვენს ცნობიერებაში საბჭოთა პერიოდიდან დამკვიდრდა აზრი, რომ მუზეუმი დახურული სივრცეა, სადაც არავის არაფერი ესაქმება, გამოფენაზე შუშის მიღმა ექსპონატების ნახვის გარდა. ეს პრაქტიკა დიდი ხანია მოძველდა, რადგან 21-ე საუკუნეში, ინტერნეტისა და ტელევიზიების სამყაროში, ადამიანებს საინტერესო მასალის მოძიებისა და ნახვის მეტი შესაძლებლობა აქვთ. მხოლოდ ვიტრინაში გამოდებული ნივთით ვერავის დავაინტერესებთ, განსაკუთრებით — მომავალ თაობას (ამ ნივთს ინტერნეტითაც ნახავენ). ჩვენ გვინდა, ექსპონირებული ნივთი რაიმეთი განსხვავდებოდეს ფოტოსგან, სხვა დატვირთვა ჰქონდეს. ბევრი ვიფიქრეთ, რითი დაგვეინტერესებინა და როგორ მოგვეზიდა ახალგაზრდობა (ეს არა მხოლოდ ჩვენი, არამედ მთელი მსოფლიოს პრობლემაა).
გადავწყვიტეთ, ამ კუთხით საგანმანათლებლო მუშაობა დაგვეწყო. ვახორციელებთ ორ პროექტს, რომლებიც, შეიძლება ითქვას, წარმატებით მიმდინარეობს. მოსწავლეთა მიღებას ვერ ავუდივართ, დღეში 3-4 ჯგუფი მოდის. ერთ-ერთი პროექტი უკავშირდება ახალგაზრდა მხატვრისა და მოქანდაკის, ბაჩო ცანავას ნამუშევრების გამოფენას — „თოჯინები თამაშობენ“. თოჯინების თემა ბავშვებისთვის მიმზიდველია, ინტერესით ათვალიერებენ გამოფენილ თოჯინებს, შემდეგ სხდებიან საგამოფენო დარბაზში მათთვის საგანგებოდ გამოყოფილ მაგიდასთან და, დაახლოებით, 10 წუთის განმავლობაში ეკრანზე თვალს ადევნებენ მსოფლიო თოჯინების განვითარების ისტორიას, იღებენ ინფორმაციას, როგორ შეიქმნა პირველი ქართული თოჯინა, რა მისია ჰქონდა მას. როგორც იცით, ყველა თოჯინას თავისი მისია ჰქონდა — საშობაო, საახალწლო თუ მისალოცი, დედოფალა და სხვ. ბავშვები ინფორმაციას ვიდეომასალით იღებენ. შემდეგ მოქანდაკე მათ თვალწინ ამზადებს ისეთივე თოჯინებს. ძველად, საქართველოში, თოჯინები ნაჭრებისა და ხის კოვზებისგან მზადდებოდა. ჩვენ ამ მასალასაც ვაცნობთ ბავშვებს და შემდეგ თავად მონაწილეობენ მათ დამზადებაში. პროექტის მონაწილე ბავშვები ძალიან სასარგებლო ინფორმაციას იღებენ თოჯინების შექმნის ისტორიისა და მასთან დაკავშირებულ ეთნოგრაფიულ თუ ისტორიულ საკითხებზე. მაგალითად, სწავლობენ საშობაო თოჯინის დამზადებას და, პარალელურად, ისმენენ, რა დატვირთვა აქვს მას საქართველოში, როგორ აღნიშნავდნენ ძველად შობას.
გვაქვს მეორე, ასევე წარმატებული პროექტი. ჩვენთან გაიხსნა გამოფენა „ქართული კვალი სამხრეთ კავკასიაში“ — ვგეგმავთ ექსპოზიციათა სერიის გაგრძელებას აღმოსავლეთ და ჩრდილოეთ კავკასიით. ეს გამოფენაც „მკვდარი“ რომ არ ყოფილიყო, ავამოქმედეთ პროექტი „გახდი ტაძრის ხუროთმოძღვარი“, რომელშიც ახალგაზრდა მხატვარი და არქიტექტორი ნიკოლოზ კოჭლამაზაშვილი მონაწილეობს (საერთოდ, ვცდილობთ, ახალი თაობა ჩავაბათ საგანმანათლებლო პროექტებში, ეს გაცილებით უფრო დააინტერესებს მოსწავლეებს. გვინდა, რომ მათაც გაუჩნდეთ, კარგი გაგებით, მიმბაძველობის სურვილი — ანუ თუ კარგად ისწავლიან, შემდგომში თავადაც შეძლებენ მსგავსი საქმის კეთებას). ახალგაზრდა არქიტექტორი მოსწავლეებს ეკრანზე ათვალიერებინებს ცნობილ ქართულ ხუროთმოძღვრულ ძეგლებს და უხსნის: რისგან შედგება ციხე-სიმაგრე ან ტაძარი, როგორ შენდებოდა, რას აკეთებდა ძველად არქიტექტორი იმისთვის, რომ აეშენებინა ტაძარი; რა არის „ნავი“, „სტოა“, „გუმბათქვეშა ბოძი“, „გუმბათის ყელი“, „სახურავი“ და ა.შ. ბავშვები სპეციალურად მათთვის დამზადებული ქაღალდის ფორმებით იწყებენ ამ არქიტექტურული ძეგლების დეტალების გამოჭრას და ამზადებენ ცნობილი ქართული ხუროთმოძღვრული ძეგლების მაკეტებს — პარხალს, ოშკს და ა.შ. ვიდეომასალით ათვალიერებენ ქართულ ფრესკებს, არქიტექტორი უხსნით რას, რა ფერებით და რატომ აფერადებდნენ ძველად — რატომ არის შარავანდედი ოქროსფერი ან მოსასხამი — ლურჯი, რა კავშირი ჰქონდა ამას ბიზანტიურ ან ქართველ მეფეთა ტანსაცმელთან. შემდეგ მათ შესაბამის გასაფერადებელ ფორმებს აძლევენ და მოსწავლეები გრაფიკულ ფორმებს თავიანთი ფანტაზიით აფერადებენ იმ პრინციპების გათვალისწინებით, რაც ქართულ ფერწერაში იყო დამკვიდრებული. არის ასეთი მოთხოვნა, მაგალითად, „დაასრულეთ ჩუქურთმა“ და პროექტის მონაწილეები ეცნობიან ჩუქურთმების სტილს (როგორც იცით, ქართულ ჩუქურთმას სიმბოლური დატვირთვა ჰქონდა) და შემდეგ თავად ასრულებენ ჩუქურთმას. არის ასეთი დავალებაც: „მოხატე კარიბჭე“. ცნობილია, ქართული კარიბჭეები ციხე-სიმაგრეებსა და ტაძრებში საგანგებოდ ფორმდებოდა. ბავშვები მსგავსი ნიმუშების შექმნას ცდილობენ. ეს პროექტი იმედს მაძლევს, რომ მომავალში ბევრი კარგი არქიტექტორი, მხატვარი და საერთოდ, კარგი ხელოვანი გვეყოლება.
ვფიქრობ, მოსწავლეებმა ჩვენი მუზეუმი ძალიან შეიყვარეს. სულ რამდენიმე თვეა, ნახევარი დატვირთვით ვმუშაობთ და, როგორც გითხარით, დღეში 30-60 ახალგაზრდას ვიღებთ. რაც მთავარია, ისინი აქედან ძალიან კმაყოფილები მიდიან. როცა პირველი პროექტის — „გახდი ტაძრის ხუროთმოძღვარი“ ტესტირება ჩავატარეთ, 12 საათზე მოსული ბავშვები 6 საათზე წავიდნენ. ბუნებრივია, შემდეგ დრო შევამცირეთ. მადლობა მინდა გადავუხადო განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს, რადგან მათგან აქტიური მხარდაჭერა გვქონდა. სამინისტროს მიერ დაფინანსდა, ასევე, პროექტი „კომიქსი“. მოგეხსენებათ, ჩვენთან დაცულია ყველა ქართული მულტიპლიკაციური ფილმისა და ქართული დიაფილმების ესკიზები. ისინი ღირებული და მნიშვნელოვანია იმით, რომ დიდი ქართველი მხატვრების მიერაა შესრულებული, ასევე იმითაც, რომ საგანმანათლებლო ფუნქცია აქვთ. იცოდით, რომ „შუშანიკის წამება“ ან „სტუმარ-მასპინძელი“ დიაფილმებადაა დახატული? დიდი ხანი ვფიქრობდით, რა გაგვეკეთებინა ამ თემის წამოსაწევად. განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს ფინანსური მხარდაჭერით, შევქმენით ყველასთვის ცნობილი და საკმაოდ რთული ნაწარმოებების კომიქსები, მაგალითად, „შუშანიკის წამება“ (მთელი ბავშვობა ვოცნებობდი, მენახა როგორი იყო შუშანიკი ან ვარსქენი). დავასურათეთ ცნობილი ქართული ნაწარმოებები. კომიქსი 100-ზე მეტი ნახატისაგან შედგება, ბავშვები უფრო იოლად გაიგებენ მათთვის რთულ ტექსტებს, რადგან დასურათებულს ნახავენ. კომიქსების სერიას ჰქვია „კარგარეთელის 6“, ვგეგმავთ 6-მდე კომიქსის გამოშვებას. მომზადებულია ელექტრონული ვერსიები, რომლებიც სკოლებში გავრცელდება. ძალიან მალე დავიწყებთ ბეჭდვას. პირველ ტესტირებას დადებითი შედეგები მოჰყვა.
— თქვენ საზოგადოებას თავი დოკუმენტური ფილმებითაც დაამახსოვრეთ, აპირებთ თუ არა მომავალში ამ საქმის გაგრძელებას?
— ჩემთვის ეს ფილმები ძალიან ძვირფასია იმიტომ, რომ ჩემი ბიოგრაფიის განუყოფელი ნაწილია. ვერ ვიტყვი, რომ ეს განვლილი ეტაპია, რადგან ვფიქრობ, მომავალში კიდევ გადავიღებ ახალ ფილმებს. უბრალოდ, მუზეუმში ბევრი საქმე იყო, ერთდროულად ორი საქმის კეთება კი მიჭირს — მაქსიმალურად მხოლოდ ერთ საქმეში ვიხარჯები. უახლოეს მომავალში, ვგეგმავ რამდენიმე ფილმის გადაღებას, მათ შორის, ახმედ მელაშვილზე, რომელსაც თურქეთის ილია ჭავჭავაძეს უწოდებენ. შავი მასალა, ფაქტობრივად, გადაღებულია, ახლა სცენარის მომზადებაა საჭირო და სხვა სამუშაოებია ჩასატარებელი. ვგეგმავ, ასევე, ფილმის გადაღებას ინდოელ ქართველებზე, რაზეც აქტიური მოლაპარაკება მიმდინარეობს, თანხმდება გარკვეული დეტალები. ძალიან მალე ჩემი ფილმები ერთ-ერთ რეიტინგულ არხზე (სიურპრიზად დავიტოვებ) გამოჩნდება და იმედია, ისეთივე ინტერესით მიიღებს მაყურებული, როგორც ეს მანამდე იყო.
— ბოლო დროს მუზეუმი როგორ ივსება კოლექციებით?
— ჩვენი მუზეუმი მუდმივად ივსება კერძო კოლექციებით. ბოლო სამი წლის განმავლობაში 8 000-ზე მეტი ნივთი გვაქვს მიღებული, უმეტესი ნაწილი საჩუქრად გადმოგვეცა. რასაკვირველია, ეს მხოლოდ ჩვენი დამსახურება არ არის, რადგან ადამიანი, რომელიც ასეთ ნივთს აძლევს მუზეუმს, პირველ რიგში, ნდობას სახელმწიფოს უცხადებს — ამ შემთხვევაში, ჩუქნის ქართველ ხალხს. ძალიან მიხარია, რომ საზოგადოების ნდობა მუზეუმისა და სახელმწიფოსადმი გაიზარდა და მნიშვნელოვანი ნივთის სახლში დებას ურჩევნიათ, მუზეუმს გადასცენ. ეს ერისთვის მართლაც დიდი საჩუქარია და, იმავდროულად, მაღალგონიერების დასტურია იმიტომ, რომ ევროპის ყველა მუზეუმი სწორედ ასე იქმნებოდა, არა ერთი და ორი პიროვნების, არამედ მთელი ერის მიერ. ახლა ეს პროცესი ჩვენთანაც მიმდინარეობს.
— თქვენ გვითხარით, რომ გაქვთ ამბიცია მუზეუმი „ქართულ ლუვრად“ გადააქციოთ...
— მართალია, ამბიცია გვაქვს იმისა, რომ ჩვენი მუზეუმი იყოს საქართველოს ლუვრი იმიტომ, რომ ჩვენთან მართლაც უნიკალური კოლექციებია დაცული, შენობაც იმდენად მომხიბვლელია, რომ ნამდვილად იმსახურებს საქართველოს ლუვრად გადაქცევას, ქვეყანა კი — ერთი ლუვრი რომ ჰქონდეს. ეს ჯანსაღი ამბიციაა. აქ შემოსული ადამიანი მიიღებს ძალიან დიდ ესთეტიკურ სიამოვნებას, ნახავს არა მარტო ხელოვნების ნიმუშებს, არამედ ძალიან ბევრ რამეს შეიმეცნებს და ისწავლის, რაც ლუვრისთვის იყო მუდმივად დამახასიათებელი.
— გამორჩეული ნივთი თუ გაქვთ ?
— როგორც მუზეუმის დირექტორს, როგორც კი გამორჩეული ნივთი გამიჩნდება, უნდა წავიდე — იმიტომ, რომ მუზეუმის დირექტორისთვის არ არსებობენ არც გამორჩეული თანამშრომლები და არც გამორჩეული ექსპონატები. აქ ყველა და ყველაფერი განსაკუთრებული და გამორჩეულია. თუმცა, სუბიექტურად, თავად შენობის არქიტექტურა ძალიან მომწონს და მიყვარს. განსაკუთრებულად ვუფრთხილდები და ვცდილობ, ყველაფერი ძველი სახით შევინარჩუნოთ. ვფიქრობთ, ერთ წელიწადში სრულ დატვირთვას თუ არა, 70%-იანს მივაღწევთ.
ახლა ვიწყებთ ისტორიული ნაწილის — ორი საგამოფენო დარბაზის რეაბილიტაციას და ეს პროცესი ეტაპობრივად გაგრძელდება. ვერ ვიჩქარებთ, რადგან საქმე გვაქვს ისეთი მაღალი დონის საგანძურთან, რომ სიჩქარემ შეიძლება რაიმე დააზარალოს, აქ ხომ რემონტი კი არა, რესტავრაცია მიმდინარეობს, რესტავრაციას კი საკმაოდ დიდი დრო მიაქვს.
|