2018-05-03 ლტოლვილ მოსწავლეთა ინტეგრაციის ხელშესაწყობად ლალი ჯელაძე
ბოლო წლებში, საქართველოში, საგრძნობლად იმატა ლტოლვილთა და თავშესაფრის მაძიებელ მოსწავლეთა შემოდინებამ, რომელთა სასკოლო საზოგადოებაში ინტეგრაციისთვის მასწავლებელს უმთავრესი როლი აკისრია. სწორედ ამიტომ, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრისა და გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატის თანამშრომლობით, საქართველოში პირველად, ლტოლვილ მოსწავლეთა მასწავლებლებისთვის პროფესიული განვითარების კურსი შეიქმნა — „სკოლაში უსაფრთხო სასწავლო გარემოს შექმნა ლტოლვილ მოსწავლეთა ინტეგრაციისთვის სასკოლო საზოგადოებაში“.
პროგრამის პრეზენტაცია, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნულ ცენტრში, 1 მაისს გაიმართა და ცნობილი გახდა, რომ ცენტრი, მოდულის მიხედვით, ზაფხულიდან გეგმავს იმ მასწავლებლების გადამზადებას, ვინც ლტოლვილ მოსწავლეებს ასწავლის. ასეთი მასწავლებლების რიცხვი საკმაოდ გაიზარდა, რადგანაც უკვე 24 საჯარო სკოლაში არიან გადანაწილებული ლტოლვილი ბავშვები. ცენტრის დირექტორი გიორგი მაჩაბელი აცხადებს, რომ საქართველო, ამ შემთხვევაში, დახმარების მიმღები კი არა, გამცემია და ეს კიდევ უფრო ზრდის ქვეყნის პასუხისმგებლობას. კონკრეტული მოდული კი დიდ დახმარებას გაუწევს მასწავლებლებს ლტოლვილი მოსწავლეების სასკოლო საზოგადოებაში უმტკივნეულოდ ინტეგრაციაში. „პროგრამაში გამოყენებულია გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატის მასალები და მოიცავს სხვადასხვა საკითხს, მათ შორის იმ მიზეზებს, რამაც შეიძლება ადამიანი ლტოლვილად აქციოს, ასევე, საერთაშორისო და ეროვნულ სამართლებრივ დოკუმენტებს, რომელიც არეგულირებს ლტოლვილთა საკითხებს და იცავს ომის მსხვერპლად ქცეულ ადამიანებს. მოდულში შესულია, ასევე, ინფორმაცია იმის შესახება, თუ რა თავისებურებებს აწყდებიან მასწავლებლები ლტოლვილ ბავშვებთან ურთიერთობისას. მოდულზე მუსაობის წარმატებით დასრულებაში გადამწყვეტი როლი ითამაშა განათლებისა და მეცნიერების და განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროებთან თანამშრომლობამ. ის დიდ დახმარებას გაუწევს მასწავლებლებს ლტოლვილ ბავშვებთან მუშაობისას.“ — აღნიშნა გიორგი მაჩაბელმა.
პრეზენტაციას გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატის წარმომადგენლობის სამხრეთ კავკასიაში (საქართველო, სომხეთი, აზერბაიჯანი) რეგიონული მისიის ხელმძღვანელი იოჰანეს ფან დერ კლაუ ესწრებოდა, რომელმაც ამ ინიციატივის მნიშვნელობასა და აუცილებლობაზე ისაუბრა. განსაკუთრებული მადლობა გადაუხადა ცენტრის დირექტორს, გიორგი მაჩაბელს და მოდულის ავტორებს — ნინო გვარამაძესა და მარიკა სიხარულიძეს გაწეული შრომისთვის, ზოგადად, იმ თანამშრომლობისთვის, რასაც ცენტრი ლტლოლვილი ბავშვების ინტეგრირების პროცესში ახორციელებს. მისიის ხელმძღვანელს მნიშვნელოვნად მიაჩნია, საქართველომ ლტოლვილი ბავშვების ინტეგრაციაზე ზრუნვა რომ დაიწყო. მისი შეფასებით, ეს უმნიშვნელოვანესი პროცესია, რადგან უცხო ქვეყანაში ოჯახების ინტეგრირება, ძირითადად, მათი შვილების მეშვეობით ხდება — ბავშვები გაცილებით ადვილად ითვისებენ ადგილობრივ ენას და ამით მშობლებსაც უადვილებენ საზოგადოებაში ინტეგრაციას. „სამწუხაროდ, საქართველოსთვის კარგად ნაცნობია, რას ნიშნავს ტერიტორიების ოკუპირება და ის მზადაა სხვა ქვეყნებიდან მიიღოს ლტოლვილები. ეს ძალიან დასაფასებელი ფაქტია — ამბობს იოჰანეს ფან დერ კლაუ, — დღეისათვის საქართველოში 2 000-მდე ლტოლვილია (ეს რიცხვი მოიცავს როგორც ლტოლვილის სტატუსის მქონე, ისე ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე პირებს), რომელთა წარმოშობის ქვეყნებია ერაყი, სირია, ეგვიპტე და სხვ. მათგან უმეტესობას, აქ რომ ჩამოსულიყო ძალიან გრძელი და რთული გზა აქვს გამოვლილი, თავი დააღწიეს კონფლიქტურ სიტუაციებს, საომარ მოქმედებებს და სურთ, ახლა აქ დაიმკვიდრონ თავი და მშვიდ გარემოში გააგრძელონ ცხოვრება. შეიძლება ის ტრავმული მდგომარეობა, რაც ბავშვებს აქვთ, გარეგნულად, საკლასო ოთახში თვალშისაცემი არ იყოს, მაგრამ ამ სიმშვიდისა და შეუმჩნევლობის მიღმა ის დიდი ტრაგედია დგას, რომელიც მათ გამოიარეს. შესაძლოა, სწორედ ამ ტრავმული მდგომარეობის გამო არიან ასე „შეუმჩნევლები“. შეიძლება ისიც კი მოგეჩვენოთ, რომ თავიანთ ასაკთან შედარებით ზედმეტად ჩამოყალიბებულები არიან და განსაკუთრებულად მონდომებულები, რომ სახელმწიფო ენა სწრაფად ისწავლონ. ამის მიზეზი კი ის არის, რომ მათ კარგად იციან, ეს ერთ-ერთი გზაა დაეხმარონ საკუთარ ოჯახებს უცხო ქვეყანაში თავის დამკვიდრებაში. ამიტომაა ძალიან მნიშვნელოვანი, მასწავლებლებს, რომლებიც ასეთ ბავშვებთან მუშაობთ, რაც შეიძლება მეტი ინფორმაცია გქონდეთ ლტოლვილების შესახებ და იმის შესახებ, როგორ გაუმკლავდეთ პრობლემას ისე, რომ მათი სწორი ინტეგრაცია მოხდეს საზოგადოებაში.
იმედი გვაქვს, ადგილობრივი ბავშვებიც თანასწორუფლებიანად მიიღებენ თანატოლებს და თავს იზოლირებულებად არ აგრძნობინებენ. ასეთი ურთიერთობები, ბუნებრივია, ხელს შეუწყობს ლტოლვილი მოსწავლეების წარმატებით ინტეგრირებას.“
ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატის წარმომადგენელი მიიჩნევს, რომ არა მხოლოდ მასწავლებლებმა და თანატოლებმა, არამედ მთელმა საზოგადოებამ უნდა გააცნობიეროს ბავშვების პოსტტრავმული მდგომარეობა და შესაბამისად მოეპყრონ მათ. რაც შეეხება მოდულს, რომელიც მასწავლებლებისთვის მომზადდა, ამბობს, რომ ცენტრმა საკმაოდ შრომატევადი საქმე გასწია და იმედია, პედაგოგებს მოეწონებათ. რეკომენდაცია მისცა მასწავლებლებს, აუცილებლად გაეცნონ დოკუმენტში თავმოყრილ მასალას, რომელიც არა მხოლოდ ზოგადსაგანმანათლებლო საკითხებს აერთიანებს, არამედ იმ ფსიქოლოგიურ ასპექტებსაც მოიცავს, რომელიც გათვალისწინებული უნდა იყოს სასწავლო პროცესში.
„ვაფასებ თქვენს დაინტერესებასა და მონდომებას, რაც უკვე გამოხატეთ დღეს აქ მობრძანებით. დარწმუნებული ვარ, ტრენინგ-კურსის გავლის შემდეგ, გაცილებით გაგიიოლდებათ ლტოლვილ ბავშვებთან ურთიერთობა. ამის გარდა, ცნობილია, რომ თქვენ ძალადობის აღმოფხვრის შესახებაც გადიხართ ტრენინგებს. ეს თემები საკმაოდ მჭიდრო კავშირშია ერთმანეთთან და მათი ერთობლიობა საუკეთესო შედეგებზე გაგვიყვანს.
სკოლებში ადგილობრივ მოსწავლეებთან შეხვედრებიც იგეგმება, სურვილი გვაქვს, მათი ცნობიერება გავზარდოთ ლტოლვილთა საკითებთან დაკავშირებით. გვინდა, ლტოლვილი ბავშვების ოჯახებიც მოვიწვიოთ სკოლებში და გაკვეთილებზე დასწრების საშუალება მივცეთ, რომ საკუთარი თვალით ნახონ და შეაფასონ, როგორ ექცევიან მათ შვილებს მასწავლებლები ან როგორ ზრუნავს სკოლა ბავშვების ინტეგრაციაზე. სასურველია დისკუსიების გამართვა არსებულ მრავალფეროვნებაზე, რომელსაც ლტოლვილობა იწვევს. ბავშვების განათლების გარდა, ზრდასრულ ლტოლვილთა ინტეგრაციაზეც ძალიან აქტიურად ვმუშაობთ, ამიტომ მჭიდროდ ვთანამშრომლობთ განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროსთან. ერთობლივად ვახორციელებთ სხვადასხვა მიმართულების მნიშვნელოვან აქტივობებს. მათგან ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი მიმართულებაა სახელმწიფო ენის შესაწავლა.“
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის ექსპერტი, მოდულის ერთ-ერთი ავტორი ნინო გვარამაძე მოდულის შინაარსობრივ მხარეზე საუბრობს და ყურადღებას იმ მნიშვნელოვან თემებზე ამახვილებს, რომელსაც ეს დოკუმენტი აერთიანებს. პირველი ვრცელი თემა ლტოლვილების შესახებ ინფორმაციაა, დაწყებული დეფინიციიდან და წარმოშობის მიზეზებით დასრულებული. ამბობს, რომ, სამწუხაროდ, ლტოლვილად ქცევას სახარბიელო მიზეზები არ აქვს და მასწავლებლები დეტალურად უნდა იცნობდნენ ამ მიზეზებსაც და იმ საერთაშორისო თუ ეროვნულ სამართლებრივ დოკუმენტებს, რომელიც მათ იცავს.
ნინო გვარამაძე: „მოდულის შექმნის მიზანი მასწავლებლების დახმარებაა. ისინი გარკვეულ სირთულეებს მაშინაც კი აწყდებიან, როცა კლასში ახალი მოსწავლე გადმოდის სხვა სკოლიდან, მით უფრო მეტი პრობლემა იჩენს თავს, როცა სკოლაში ლტოლვილი ბავშვი მოდის. ისინი ძალიან მძიმე გამოცდილების მქონე ბავშვები არიან, ამიტომ მასწავლებელს სჭირდება გარკვეული ცოდნა და ინსტრუმენტი, რომ უმტკივნეულო გახადოს მათი საზოგადოებაში ინტეგრაცია.
მოდულში ცალკე თემადაა გაშლილი ლტოლვილი ბავშვების სტრესი და ტრავმა. მასწავლებლებს, საგაკვეთილო აქტივობების გარდა, არასაგაკვეთილო აქტივობებსაც ვთავაზობთ, რადგან არასაგაკვეთილო ვითარებაში გაცილებით იოლია ბავშვების ინტერაქცია. ამიტომაც მნიშვნელოვანია, პედაგოგს სწორად ჰქონდეს დანახული პრობლემა და შესაბამისად, ზუსტად შერჩეული აქტივობა.
მოდულის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ელემენტი ლტოლვილი ბავშვების მშობლებთან ურთიერთობაა. შეიძლება მშობელს, რომელიც ასევე პოსტტრავმულ მდგომარეობაში იმყოფება, გაუჩნდეს გარკვეული პრეტენზია ან შენიშვნა. როგორ ექცევიან მის შვილს. ამიტომაც მას უნდა მივცეთ საშუალება, თავად ნახოს სკოლაში არსებული მდგომარეობა, დააკვირდეს გარემოს, სადაც მისი შვილი სწავლობს.
ასევე, მნიშვნელოვნად მივიჩნიეთ, გავაძლიეროთ ამ საკითხების სხვადასხვა საგნებში ინტეგრირება. ერთი შეხედვით, შეიძლება მოგეჩვენოთ, რომ ეს სამოქალაქო განათლების პრეროგატივაა, თუმცა ეს არასწორია, რადგან ყველა საგანთან ინტეგრირება გაცილებით მეტ შესაძლებლობას და შედეგს მოგვცემს. რაც მთავარია, მთელი პროცესი იმის გათვალისწინებით მიმდინარეობს, რომ ლტოლვილ და ადგილობრივ ბავშვებს შორის მკვეთრი განსხვავებაა, მაგრამ არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ მათ საერთოც ბევრი აქვთ. დამხვდურ და მოსულ მოსწავლეებს შორის საერთო ინტერესები უნდა აღმოვაჩინოთ და წინ წამოვწიოთ. ასევე, მნიშვნელოვანია იმ განსხვავებებსა და მრავალფეროვნებაზე ხაზგასმაც, რომელიც კულტურულ სხვაობას მოაქვს. მართალია, ხშირ შემთხვევაში, ეს პრობლემებსაც წარმოშობს, მაგრამ აუცილებლად უნდა ვასწავლოთ ბავშვებს, რომ კაციობრიობისთვის სწორედ კულტურული მრავალფროვნებაა უდიდესი სიმდიდრე. ასეთი მიდგომით კიდევ უფრო გავაღრმავებთ ინტეგრაციის პროცესს.“
ამ აქტივობას პირველ ნაბიჯებად აფასებს განსახლებისა და ლტოლვილთა მინისტრის მოადგილე შოთა რეხვიაშვილი, თუმცა ამბობს, რომ ქვეყანამ, 2017 წლიდან, საკმაოდ წარმატებული ნაბიჯები გადადგა პროგრესისკენ, შეიქმნა ინტეგრაციის ცენტრი, სადაც საინტერესოდ ვითარდება ლტოლვილთა ინტეგრაციის პროექტი, უპირველეს ნაბიჯად კი, სახელმწიფო ენის შესწავლას ასახელებს. „ინტეგრაციის ცენტრი არის როგორც საგანმანათლებლო, ისე საინფორმაციო სივრცე, რომელიც, გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატის მხარდაჭერით, ბევრ საინტერესო მიმართულებას ახორციელებს, მათ შორის ეკონომიკური ინტეგრაციის კუთხითაც — ლტოლვილ ადამიანებს ბიზნესის წამოწყების და თვითდასაქმების საშუალება მივეცით.
რა თქმა უნდა, პრინციპულად მნიშვნელოვანია ბავშვთა ინტეგრაცია. რაც უფრო ადრეულ ასაკში იწყებენ ბავშვები უცხო ქვეყანაში თავის დამკვიდრებას, მით უფრო ეფექტურია შედეგი. ჩვენ მათ შეუზღუდავად უნდა მივაწოდოთ ინტეგრაციის ხელშემწყობი სერვისები, უპირველესი აქაც განათლებაა. სასკოლო გარემოში ინტეგრაციიდან ისინი საზოგადოებაში, ცხოვრებაში ინტეგრაციისთვის ემზადებიან და ამაში უმნიშვნელოვანეს როლს სწორედ მასწავლებლები ასრულებენ — სკოლა ცდილობს, პირველ რიგში, რომ ბავშვებმა უცხო ქვეყანაში მშვიდი თანაცხოვრება შეძლონ. თითოეული ლტოლვილი ბავშვის უკან, ხშირად, უმძიმესი ისტორიაა, ტრავმირებულ ბავშვებთან ურთიერთობაში განუზომელია მასწავლებლის როლი. მინდა წარმატებები გისურვოთ, მართლაც არაჩვეულებრივი ინიციატივაა და იმედია, არაერთი წარმატებული პროექტისა თუ ინიციატივის განმახორციელებელი მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ცენტრი ამ წამოწყებასაც წარმატებით დაასრულებს.“
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი, 2018 წლის ზაფხულიდან, გეგმავს ყველა იმ მასწავლებლის გადამზადებას, ვინც ლტოლვილ მოსწავლეებს ასწავლის. მოდულის ხანგრძლივობა 2 დღეა, 8 — საკონტაქტო და 4,5 — არასაკონტაქტო საათი, რომლის გავლის შემდეგ, მასწავლებელი ნახევარ კრედიტქულას მიიღებს. ლტოლვილი მოსწავლეებისთვის სკოლებში უსაფრთხო გარემოს შექმნა და სასკოლო საზოგადეოებაში მათი ინტეგრაციისთვის ხელშეწყობა, მოდულის გარეშეც, თითოეული მასწავლებლის, მოსწავლის და მთლიანად საზოგადოების საზრუნავია.
|