2017-12-07 იპოვეთ საკუთარი ადგილი არაფორმალურ განათლებაში
ლალი ჯელაძე
კოალიციის „განათლება ყველასათვის — საქართველოს“ ორგანიზებით, 1 დეკემბერს, ექსპო ჯორჯიაში, გამოფენა-კონფერენცია „სკოლა და არაფორმალური განათლება“ გაიმართა, რომლის მიზანი ზოგადი განათლების სფეროში არაფორმალური განათლების შესახებ გამოცდილების გაზიარება და სკოლებთან მომუშავე არაფორმალური განათლების მიმწოდებელთა პრაქტიკის გაცნობა იყო.
„დღევენდელი ღონისძიების მიზანი სკოლის ბაზაზე არაფორმარული განათლების პოპულარიზაციაა, — განაცხადა ირინა ხანთაძემ, კოალიცია „განათლება ყველასათვის — საქართველო“ გამგეობის თავმჯდომარემ — ვფიქრობთ, რომ არაფორმალურ განათლებას შეიძლება ძალიან კარგი შემავსებელი ეფექტი ექნეს და კარგად დაშენდეს ფორმალური განათლების პროგრამებზე, რომელთა სწავლებაც სკოლებში მიმდინარეობს. ზოგადად, ამ თემაზე და იმ ღონისძიებებზე, რომელიც უკვე ხორციელდება სახელმწიფო თუ ცალკეული ინიციატივების დონეზე, უფრო მეტი უნდა ვისაუბროთ, შევაფასოთ და ვიზრუნოთ მათ განვითარებაზე. ეს ღონისძიებაც სწორედ ამას ემსახურება.“
გამოფენა-კონფერენციის მუშაობაში, საქართველოს მასშტაბით, 20-მდე ორგანიზაცია იყო ჩართული, რომლებიც არაფორმალური განათლების ხელშემწყობ საქმიანობას ახორციელებენ. მათი საქმიანობის სპექტრი ფართოდ იყო წარმოდგენილი — დაწყებული სახელობო განათლებიდან დამთავრებული სამოქალაქო თემატიკით, მათ შორის: მეწარმეობა, ღირებულებითი განათლება, პიროვნულ-კომინიკაციური უნარები და სხვ. „კარგია, თუ უფრო ეფექტურად გამოვიყენებთ იმ რესურსს, რომელიც დღეს საქართველოში დაგროვდა, საზოგადოებრივი ორგანიზაციების სახით, რომლებიც ბავშვებისთვის, სხვადასხვა მიმართულებით, არაფორმალურ განათლებას ახორციელებენ. ეს ღონისძიება იმასაც ემსახურება, რომ დაინტერესებულ მხარეებს ორგანიზებულად გავაცნოთ არაფორმალური განათლების პროგრამები.“ — აღნიშნა ირინა ხანთაძემ.
გამოფენაში მონაწილე ორგანიზაციებს შორის ერთ-ერთი გახლდათ სათემო ორგანიზაცია „ნუკრიანი“ და მისივე სოციალური საწარმო — „ნუკრიანის სახელოსნოები“. ორგანიზაცია 2005 წლიდან ფუნქციონირებს და 2007 წლიდან აფართოებს საქმიანობას — აარსებს საწარმოს, რომელიც იქვე, ახლომდებარე, ნუკრიანის ¹1 საჯარო სკოლასთან თანამშრომლობს. „2007 წლიდან, 2010 წლის ჩათვლით, ფაქტობრივად ყველა გამოშვებას (გოგონებს) ვასწავლიდით ხელსაქმეს. — ამბობს ორგანიზაციის მენეჯერი მაია ბიძინაშვილი, — ამ წლებში სკოლაშივე გვქონდა სახელოსნო და მოსწავლეებს ხელსაქმეს ვასწავლიდით. შემდეგ სკოლიდან ცალკე გადმოვედით და ახლა, მოსწავლეების გარდა, სოფელში მცხოვრებ მსურველებსაც ვემსახურებით. ამ ხნის განმავლობაში, არაფორმალური განათლების კუთხით, საკმაოდ დიდი გამოცდილება დაგვიგროვდა და დღეს ჩვენი მიზანია, ეს გამოცდილება სხვებსაც გავუზიაროთ. ჩვენი მოტივაცია კიდევ უფრო გაიზარდა მას შემდეგ, რაც განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრომ ახალი ინიციატივის — „შრომის გაკვეთილების“ დანერგვა დაიწყო. თუმცა, ამ მიმართულებით საქმიანობას ჯერ ვერ დავიწყებთ, რადგანაც აკრედიტებული პროგრამა არ გვაქვს. ახლა, სწორედ, პროგრამის ჩამოყალიბებაზე ვმუშაობთ და აკრედიტაციისთვის ვამზადებთ, დაახლოებით, 40-საათიან კურსს, რომელიც, ერთდროულად, გააერთიანებს პიროვნულ განვითარებას, მეწარმეობასა და ხელსაქმეს. ძალიან კარგი და მნიშვნელოვანი ინიციატივაა სამინისტროს მხრიდან, რადგანაც არაფორმალური განათლება ყოველ ფეხის ნაბიჯზე, სოცოცხლის ბოლომდე, სჭირდება ადამიანს. შეიძლება სოფლიდან წასულმა ახალგაზრდამ უმაღლესი განათლება მიიღოს, შემდეგ დაბრუნდეს სოფელში და აღმოაჩინოს, რომ ხუთი წლის განმავლობაში მიღებული განათლებით — პროფესიით, ვერ დასაქმდა და მისთვის აუცილებელი გახდეს სხვა ხელობის დაუფლება. არაფორმალური განათლების კუთხით სწორედ აქ, ჩვენთან იპოვის საკუთარ ადგილს.“
„ჩაერთე რაგბში“ — ამ მოწოდებით იყო წარმოდგენილი რაგბის ასოციაცია, რომელიც თბილისის სკოლებში ჯანსაღი ცხოვრების წესის დამკვიდრებას ცდილობს და მათთვის არაკონტაქტური რაგბის ვარჯიშებს ატარებს. გიორგი კაჭარავა, რაგბის ასოციაციის მენეჯერი ამბობს, რომ გამოფენაზე პროპაგანდას გაუწევს სპორტს, რაც შეიძლება მეტი მოზარდი რომ ჩართოს რაგბში და ამით ხელი შეუწყოს ჯანსაღი ცხოვრების წესის დამკვიდრებას. „ჯერჯერობით, მხოლოდ თბილისის სკოლებს მოვიცავთ, 118 სკოლაში შევდივართ და ვატარებთ ვარჯიშებს, საკმაოდ კარგი დამოკიდებულებაა ბავშვების მხრიდან. შარშან ჩვენ მიერ ჩატარებულ ფესტივალებში 53-მა სკოლამ მიიღო მონაწილეობა. იმდენად პოზიტიური დამოკიდებულებაა მოსწავლეების მხრიდან, რომ მომავალში რეგიონების ჩართვასაც ვგეგმავთ. გვინდა, რაც შეიძლება მეტი მოზარდი შემოუერთდეს ჯანსაღი ცხოვრების წესს“.
არაფორმალური განათლების გამოცდილების გაზიარებას შეეცადა „ახალგაზრდა პედაგოგთა კავშირი“ გამოფენაზე წარმოდგენილი სტენდით. პროგრამის კოორდინატორმა, ახალგაზრდული კომპონენტის მენეჯერმა, შოთა ჯაბუამ ჩვენთან იმ მრავალმხრივ გამოცდილებაზე ისაუბრა, რომელიც ორგანიზაციას წლების განმავლობაში დაუგროვდა. „დღეს აქ იმიტომ შევიკრიბეთ, რომ გამოცდილება გავუზიაროთ ერთმანეთს და არაფორმალური განათლების დასამკვიდრებლად ინოვაციური ხერხები ვეძებოთ, — გვითხრა პროგრამის კოორდინატორმა — ჩვენი ძირითადი ორგანიზაცია გურიაშია. ჩვენს სტენდზე გამოვფინეთ ნამუშევრები, განხორციელებული პროექტები, რომელსაც წლების განმავლობაში ვაკეთებთ და დამერწმუნებით, ასეთი არც თუ ცოტა გვაქვს — „ლიდერთა სკოლა“, არაფორმალური განათლების ცენტრი, საოჯახო ტიპის სახლი, ხანდაზმულთა სახლი და სოციალური კაფე „8+1“.
არაერთი პროექტი განვახორციელეთ აშშ-ს საელჩოსთან ერთად, გამოვეცით წიგნი — „დამხმარე სახელმძღვანელო ბავშვთა უფლებების სწავლებისთვის“, რომელიც 16 ანიმაციურ რგოლსა და დაგეგმილ გაკვეთილს აერთიანებს. გამოცემას თან ახლავს დისკი. ერთ-ერთ წარმატებულ პროექტად შეიძლება ჩაითვალოს, ასევე, კაფე „8+1“ , რომელიც სოციალური მეწარმეობის საუკეთესო მაგალითია. ჩვენი სავიზიტო ბარათია „ლიდერთა სკოლა“, რომელმაც არაერთი წარმატებული ადამიანი გაზარდა, მათ შორის შეიძლება დავასახელო გიორგი კეკელიძე. გარდა ამისა, გამოვცემთ გაზეთს „8+1“, რომელშიც მოსწავლეების წერილები იბეჭდება, ხოლო გაზეთ „საფეხურებში“ — მასწავლებელთა პუბლიკაციები. დღევანდელ ღონისძიებაზე გვინდა ჩვენი საქმიანობის შესახებ უფრო დეტალურად შეიტყოს საზოგადოებამ, ამ მიმართულებით დაინტერესებულმა ადამინებმა თუ ორგანიზაციებმა. მეტიც, გვინდა ვიპოვოთ პარტნიორები, საუკეთესო გამოცდილების მქონე ორგანიზაციები, აღმოვაჩინოთ სიახლეები, რათა დავარწმუნოთ ყველა, რომ არაფორმალური განათლება არანაკლებ მნიშვნელოვანია ადამიანის წარმატებისთვის, ვიდრე ფორმალური.“
გამოფენაში მონაწილეობდა 186-ე საჯარო სკოლის მოსწავლეების სამოქალაქო განათლების კლუბი „დელტა“. მათ მიერ განხორციელებული ღონიძიებების შესახებ ნინო ბუთხუზი და ბუბა ხუცურაული გვესაუბრნენ. კლუბმა ძალიან საინტერესო პროექტები განახორციელა ორწლიანი არსებობის განმავლობაში, საგრანტო პროექტებიც მოიპოვეს, მერიასთანაც აწარმოეს ადვოკატირება და სკოლის მიმდებარე ტერიტორიაზე ზებრა-გადასასვლელი დაახაზინეს. ნინო ამბობს, რომ აქტიურად არიან ჩართულები საქველმოქმედო ღონისძიებებშიც: „თითქმის ყოველთვიურად ვაგროვებთ ნივთებს და მიგვაქვს მოხუცთა თავშესაფარში, ასევე ხშირად ვაწყობთ დასუფთავების აქციებს“. ბუბა ხუცურაული იმ მასშტაბურ პროექტებზე საუბრობს, რომელსაც კლუბი ახორციელებს. „უამრავი პროექტი განვახორციელეთ: „მწვანე გარემო“, „უსაფრთხო გზა ქვეითებს“ და სხვ. მათგან რამდენიმე მართლაც მასშტაბური და ძალიან მნიშვნელოვანი იყო. მაგალითად, პროექტი „მოიქეცი ისე, როგორც გინდა, რომ მოგექცნენ შენ“ — ეს პროექტი სკოლებში ბულინგის თემას ეხებოდა. პირველ რიგში, გავმართეთ პრეზენტაცია — რა არის ბულინგი, შემდეგ კი დავიწყეთ კვლევა, რომლის ფარგლებშიც თბილისის სხვადასხვა სკოლის 400-მდე მოსწავლე გამოვკითხეთ, რა ინფორმაცია ჰქონდათ ბულინგის შესახებ. გამოკითხულ რესპონდენტთა პასუხები შევაჯამეთ და ასეთი სტატისტიკა მივიღეთ — 80-მა პროცენტმა არ იცოდა რა იყო ბულინგი, 73-მა პროცენტმა გვიპასუხა, რომ შესწრებია ფსიქოლოგიური ძალადობის ფაქტს, ხოლო 23 პროცენტს საერთოდ არ ჰქონდა კითხვაზე პასუხი. ამის შემდეგ ჩავატარეთ, ბულინგის თემაზე, ნახატებისა და ბლოგების კონკურსი, მოვაწყვეთ ფულმის ჩვენება-განხილვა. ამავე პროექტის ფარგლებში, ფსიქოლოგებმა ბულინგის პრევენციაზე ტრენინგები ჩაატარეს. ვფიქრობთ დღეს ეს ძალიან აქტუალური და მნიშვნელოვანი თემაა და რაც მთავარია, ჩვენი პროექტები სწორედ არაფორმალური განათლების მიმართულებით ხორციელდება, პროგრამის „მომავლის თაობა“ მხარდაჭერით. დღევანდელ ღონისძიებაში ჩვენი მონაწილეობაც არაფორმალური განათლების ხელშეწყობამ განაპირობა“.
არაფორმალური განათლების კონფერენციას უძღვებოდა „კოალიცია განათლება ყველასთვის — საქართველო“, რომელმაც საზოგადოებას, პრეზენტაციის სახით, შესთავაზა საკუთარი ხედვა, როგორია არაფორმალური განათლების როლი ფორმალური განათლების კონტექსტში. „კოალიციამ მოაწყო რამდენიმე ფოკუს ჯგუფი მასწავლებლებისთვის, რომლებიც ჩართულები იყვნენ პროგრამაში და მათგან უკუკავშირი ცალსახად დადებითია. მასწავლებლები მიიჩნევენ, რომ არაფორმალურ განათლებას სერიოზული როლი უჭირავს ახალგაზრდების განვითარებასა და მათი მომავლის დაგეგმვაში“ — აცხადებენ კოალიციაში.
კონფერენციაზე განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს პროფესიული განათლების დეპარტამენტის პრეზენტაცია მიეძღვნა ე.წ. „შრომის გაკვეთილების“ პროგრამას, რომელიც საპილოტე რეჟიმშია და ექსტრაკურიკულარული სახით შევა სკოლებში, შრომითი სამეწარმეო უნარების განვითარების ხელშეწყობის მიზნით. „შრომის გაკვეთილები“, ამ ეტაპზე, ამავდროულად, ტიპური არაფორმალური განათლების ხელშემწყობ პროგრამასაც წარმოადგენს.
კონფერენციაზე ყურადღება გამახვილდა სამინისტროს მიერ დაწყებულ ახალ პროგრამაზე — სკოლის მოსწავლეებში შრომითი უნარების განვითარება, რომელიც ეფუძნება საუკეთესო საერთაშრისო პრაქტიკას. სკოლის ასაკში შრომითი/პროფესიული უნარების გამომუშავება მნიშვნელოვნად ზრდის მოსწავლეთა მოტივაციას, ხელს უწყობს მათი აკადემიური მიღწევების გაუმჯობესებას და ეხმარება განათლების შემდგომ საფეხურზე ეფექტურ გადასვლაში. სწორედ ამ მიზნით, სამინისტრომ გამოაცხადა კონკურსი საუკეთესო პროექტების გამოსავლენად. კონკურსი საშუალებას აძლევს განათლების ყველა საფეხურის საგანმანათლებლო დაწესებულებას, გაერთიანდნენ და ურთიერთთანამშრომლობის გზით, მოსწავლეების სასკოლო ცხოვრება უფრო საინტერესო და მრავალფეროვანი გახადონ.
სამინისტროს მხრიდან, ასევე, მომზადებულია მეთოდოლოგიური რეკომენდაციების დოკუმენტი, რომელიც დაინტერესებულ საგანმანათლებლო დაწესებულებებს მკაფიო წარმოდგენას შეუქმნის შრომითი უნარების განმავითარებელი აქტივობების მიზნების, განხორციელების გზების, მოსწავლეთა შეფასებისა და სხვა მნიშვნელოვანი საკითხების ირგვლივ.
შრომითი უნარების განვითარების პროგრამა ხელს შეუწყობს მოზარდებში შრომითი/პროფესიული უნარების განვითარებას, მათ თვითგამორკვევას, პროფესიული/უმაღლესი განათლების პოპულარიზაციასა და ზოგადად, გაზრდის მოტივაციას შემდგომი განათლების მისაღებად.
განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრომ კიდევ ერთი პრეზენტაცია გამართა, რომელიც „თავისუფალ გაკვეთილებს“ ეხებოდა. ამ პროგრამაში, რომელიც გასულ წელს განხორციელდა, 800-ზე მეტი სკოლა ჩაერთო და როგორც კონფერენციაზე აღინიშნა, სწორედ ტიპური არაფორმალური განათლების დანერგვას ემსახურებოდა სკოლების ბაზაზე. „თავისუფალი გაკვეთილები“, ძირითადად, დამატებითი, თემატური, სხვადასხვა საწრეო თუ სასემინარო სახით მიმდინარეობდა სკოლებში და საკმაოდ კარგი შედეგებიც დაფიქსირდა.
„ზოგადად, არაფორმალური განათლება მეტად უნდა იყოს აღიარებული და სასურველია, კონცეფცია ცალკე შემუშავდეს სახელმწიფო დონეზე“ — აცხადებს განათლებისა და მეცნიერების ზოგადი განათლების მართვისა და განვითარების დეპარტამენტის უფროსი ლალი კალანდაძე. — რაც შეეხება სკოლის შემდგომ აქტივობებსა და ექსტრაკურიკულარულ აქტივობებს, ბუნებრივია, ეს სამინისტროს ერთ-ერთი პრიორიტეტია — ფორმალურ განათლებასთან ერთად, მოსწავლეები არაფორმალურ სივრცეში და არაფორმალურ გარემოში დაკავდნენ დამატებითი აქტივობებით. დღევანდელი კონფერენცია ზუსტად ამას ემასახურება. რეალურად უნდა ვნახოთ, საქართველოში, ბაზარზე რა მოთხოვნებია, რომელი ორგანიზაცია რას აწარმოებს და როგორ შეიძლება დავამყაროთ ურთიერთობა ამ ორგანიზაციებსა და სკოლებს შორის, ასევე, მაქსიმალურად ჩავრთოთ მოსწავლეები აქტივობებში.
ამ ეტაპზე, 900-მდე სკოლაში, სამინისტროს დაფინანსებით, დამატებითი წრეებია შექმნილი და დანარჩენი სკოლები ცდილობენ მაქსიმალურად მეტი ფართი გასცენ იჯარით, რომ მოსწავლეები, გაკვეთილების შემდეგ, დაკავდნენ ხელოვნებით, სპორტით და ა.შ. თბილისში, ძირითადად, ყველა სკოლის ბაზაზეა შექმნილი დამატებითი წრეები, რეგიონებში კი, სამინისტრო ცდილობს დააფინანსოს მსგავსი პროექტები, განსაკუთრებით სოფლის და მაღალმთიან რეგიონებში მცხოვრები ბავშვების კლასგარეშე აქტივობები.“
კონფერენციაზე მოწვეული იყო თბილისის მერიის განათლების სამსახურის წარმომადგენელი გიორგი ჩიქოვანი. მან ისაუბრა იმ პოლიტიკაზე, რომელსაც მერია, არაფორმალური განათლების კუთხით, აწარმოებს, მიმოიხილა ასევე ზოგადსაგანმანათლებლო, შემეცნებითი და ინკლუზიური განათლების ხელშემწყობი პროექტები. ცალკე გამოყო მოსწავლე-ახალგაზრდობის ეროვნული სასახლის მიერ განხორციელებული პროგრამები, რომლებიც თავისუფალი დროის გონივრულ გამოყენებასა და სკოლისშემდგომ განათლებას უწყობს ხელს. „ჩვენთვის ძალიან სასიხარულოა, რომ თბილისის მერია, უკვე რამდენიმე წელია, აქტიურად ცდილობს ამ სფეროს მხარდაჭერას და სხვადასხვა არაფორმალური განათლების პროგრამების ხელშეწყობას, თბილისის მასშტაბით. საინტერესოა მათი ხედვა სკოლაზე დაფუძნებული არაფორმალური განათლების პროგრამებთან დაკავშირებით.“ — ამბობს ირინა ხანთაძე.
კონფერენციაში მონაწილეობა მიიღეს მასწავლებლის ეროვნული ჯილდოს ფინალისტებმა: ვლადიმერ აფხაზავამ, ეკატერინე წულუკიძემ და ნათია ფურცელაძემ, რომლებმაც საკუთარი გამოცდილება გაუზიარეს კოლეგებს არაფორმალური განათლების კუთხით და კონკრეტული პროექტების შესახებ ისაუბრეს. „დღევანდელ ღონისძიებაში მონაწილეობის მთავარი მიზანია, ჩვენ მიერ განხორციელებული პროექტების მაგალითზე, საზოგადოებას გავუზიაროთ გამოცდილება, როგორ ვიყენებთ არაფორმალურ განათლებას სწავლების პროცესში“ — გვითხრა ვლადიმერ აფხაზავამ. ეკატერინე წულუკიძემ კი არაფორმალური განათლება სოფლის სკოლებისთვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვნად მიიჩნია: „ჩემი პრეზენტაცია, ბუნებრივია, არაფორმალურ განათლებას და მის მნიშვნელობას ეხება. ჩემი ინიციატივით ფუნქციონირებს სოციალური საწარმო „მზეკო“, რომელიც ითვალისწინებს: ქალების დასაქმებას, სამუშაო ადგილების გაჩენას და ახალგაზრდებისთვის შრომითი და მეწარმეობის უნარების განვითარებას. პროექტის ფარგლებში, შევქმენით საწარმო, სადაც ახალგაზრდებს შეეძლოთ ესწავლათ ხელსაქმე, მატყლის დამუშავება, ქეჩაზე მუშაობა. მთელი ზაფხულის განმავლობაში ისინი სწავლობდნენ და ქმნიდნენ პროდუქციას — სამკაულებს, აქსესუარებს და სუვენირებს. მათი რეალიზების შედეგად შემოსული თანხის ნაწილი ბავშვებს ანაზღაურების სახით მივეცით, ნაწილს კი ისევ მასალების შეძენას ვახმართ. ჩემი მიზანია, დღეს კიდევ ერთხელ განვაცხადო, თუ რა მნიშვნელობა აქვს მსგავსი პროექტების განხორციელებას სოფლის სკოლებისთვის და ახალგაზრდებისთვის“.
|