2017-06-29 გალაკტიონი და თბილისი
მაკა ყიფიანი
ელექტრონული წიგნების სახლის „საბა“ და „არტარეას“ ინიციატივით, დაიწყო ახალი პროექტი, რომელიც „ქალაქი — ბიბლიოთეკის“ ფარგლებში ხორციელდება. აღსანიშნავია, რომ პროექტი ხორციელდება სპორტისა და ახალგაზრდობის საქმეთა სამინისტროს, სსიპ ბავშვთა და ახალგაზრდობის განვითარების ფონდის მხარდაჭერით.
პირველი ტური — „გალაკტიონი და თბილისი“ — 24 ივნისს განხორციელდა. გალაკტიონის ხიდთან შეკრებილი ახალგაზრდები, პოეტ რატი ამაღლობელს შეხვდნენ და მასთან ერთად, გალაკტიონის სახლ-მუზეუმს ეწვივნენ, სადაც ტურის პირველი მოწვეული სტუმარი, იმავდროულად მასპინძელი, პოეტი ვახტანგ ჯავახაძე ელოდებოდათ. ახალგაზრდებს საშუალება ჰქონდათ, მისგან მოესმინათ: რა როლს ასრულებდა XIX-XX საუკუნეების მიჯნაზე, თბილისისა და ქუთაისის კლასიკური გიმნაზიები ქართულ ლიტერატურაში; როგორი იყო საქართველოს დამოუკიდებლობის სამი წელი და მე-20 საუკუნის კულტურა. ბატონმა ვახტანგმა ისაუბრა გალაკტიონის ცხოვრების, მოღვაწეობისა და პოეზიის შესახებ, გასაბჭოებამდე და გასაბჭოების შემდეგ, ასევე, გაიხსენა გალაკტიონის დღემდე უცნობი ისტორიები, საინტერესო ამბები და მოგონებები.
პროექტის „ქალაქი — ბიბლიოთეკა“ იდეა ეკუთვნის ელექტრონული წიგნების სახლს „საბა“. მისი განხორციელება თბილისის მერიასთან და პრეზიდენტის ფონდთან ერთად დაიწყო. პროექტის მიზანია თბილისის სხვადასხვა ადგილებში უფასო ელექტრონული ბიბლიოთეკების განთავსება, თბილისელებისა და დედაქალაქის სტუმრებისთვის ასობით ელექტრონული წიგნის საჩუქრად გადაცემა.
„ქალაქი — ბიბლიოთეკა“ სოციალურ-საგანმანათლებლო პროექტია, რომელიც ნებისმიერ მსურველს აძლევს შესაძლებლობას, უფასოდ, მომენტალურად ჩატვირთოს „საბას“ ელექტრონული წიგნები თავის სმარტფონში, აპლიკაცია Saba Reader-ში და საჩუქრად მიიღოს მრავალფეროვანი პირადი ბიბლიოთეკა. კერძოდ, პროექტის ფარგლებში, თბილისში არსებულ მწერლების სახელობის ქუჩებზე, სახლ-მუზეუმებთან, ბიბლიოთეკებთან, პარკებში, მეტროპოლიტენში, პანთეონებთან დამონტაჟებულია ორიგინალური კონსტრუქციები — „საბას“ ელექტრონული ბიბლიოთეკები, რომელზეც, ქუჩის/შენობის მანიშნებელთან ერთად, განთავსებულია ელექტრონული წიგნები. მათზე დაბეჭდილი ჻R კოდის საშუალებით კი, ნებისმიერ მსურველს შეუძლია წიგნის ჩამოტვირთვა საკუთარ ტელეფონში Saba Reader აპლიკაციაში, მათი წაკითხვა ინტერნეტის გარეშეა შესაძლებელი.
რატი ამაღლობელი: „არტარეასთან ერთად, ელექტრონული წიგნების სახლი „საბა“, პროექტ „ქალაქი — ბიბლიოთეკის“ ფარგლებში, ვიწყებთ ახალ ცოცხალ ტურებს. დღეს ვარ გიდი და პროექტს ვიწყებთ, ბუნებრივია, გალაკტიონით — „გალაკტიონი და თბილისი“, რადგან გალაკტიონი არის ის გასაღები, რომელიც მთელ ქართულ ლიტერატურას აღებს, მას უპყრია ხელთ ეს გასაღები. პოეტის სახლ-მუზეუმში გველოდება ცოცხალი ლეგენდა, ადამიანი, რომელიც იცნობდა გალაკტიონს, მასთან ერთად მუშაობდა, პოეტი ვახტანგ ჯავახაძე, რომელმაც, შეიძლება ითქვას, მთელი თავისი ცხოვრება მიუძღვნა გალაკტიონს. მან დაწერა წიგნი გალაკტიონზე — „უცნობი“, რომელიც არ ისწავლებოდა სკოლებში. თუ კარგი მასწავლებლები იყვნენ, ეპიზოდებს გვიყვებოდნენ მისი ცხოვრებიდან. ძალიან დიდი მადლობა მინდა გადავუხადო ბატონ ვახტანგს მასპინძლობისთვის, გალაკტიონის უბადლო მკვლევარს, ამდენწლიანი შრომისთვის და სიყვარულისთვის, რომელიც მას პოეტთან აკავშირებდა. მადლობა იმისთვის, რასაც ჰქვია მეხსიერება — გალაკტიონი, რომელშიც უამრავი რამ, მთელი საქართველო იყრის თავს. ამ მეხსიერებას იცავს ბატონი ვახტანგი, როგორც რაინდი, ამდიდრებს და მოაქვს ჩვენამდე, იმის მიუხედავად, რომ ძალიან მნიშვნელოვანი რეფორმატორი პოეტია ქართული პოეზიის ისტორიაში, თავის პოეზიას აკლებს დროს სხვისი პოეზიის ხარჯზე, ეს ასმაგად დასაფასებელია.
XIX საუკუნე ვერ იქნებოდა ისეთი, რომ არა თბილისის პირველი კლასიკური გიმნაზია, სწორედ მის კედლებში გამოავლინა უამრავმა ადამიანმა საკუთარი შესაძლებლობები. აღმოსავლეთ საქართველოს ინტელექტუალობა პირდაპირაა დაკავშირებული პირველ კლასიკურ გიმნაზიასთან, გრიგოლ ორბელიანის, სოლომონ დოდაშვილის, ტატო ბარათაშვილის, შემდგომ 60-იანელების — ილია ჭავჭავაძის და სხვა მრავალის სახით. ხოლო ხხ საუკუნის ახალი ტალღა, ახალი ძალა, ეს არის ქუთაისის კლასიკური გიმნაზია. როდესაც წაიკითხავთ იმ ადამიანების ჩამონათვალს, ვინც აქ სწავლობდა, დაინახავთ მთელ მეოცე საუკუნეს, მის კულტურას. გალაკტიონიც ამ კულტურის ნაწილია, უმნიშვნელოვანესი წარმომადგენელი წინა კულტურებისა და ახალი XX საუკუნის კულტურის, ახალი ენის. ამიტომ მნიშვნელოვანია ჩვენთვის გალაკტიონი არა მხოლოდ, როგორც ლირიკული პოეტი, ლირიკული გმირი, რომელიც ხხ საუკუნეში ცხოვრობდა, არამედ პოეტი, რომელიც მოქმედებს ენაში, ენიდან ცვლის მენტალობას, გრძნობებს და განცდებს. თუ როგორი იყო პოეტის ყოფა-ცხოვრება, შემოქმედება ჩვენს ქალაქში — თბილისში, ამაზე სასაუბროდ მოვიწვიეთ ბატონი ვახტანგ ჯავახაძე, იქ, სადაც გალაკტიონი ცხოვრობდა და წერდა, თუნდაც:
„თქვენ გენატრებათ ლოჟა, პარტერი.
თქვენ გინდათ გახდეთ მილიარდელი.
მე კი ვარჩევდი გზას უნაპიროს,
ცოტა სიყვარულს და ღერ პაპიროსს“ .
სოფო ხუნწარია, ტელეკომპანია „არტარეას“ დირექტორი: „ჩვენი ინსპირაცია იყო „ქალაქი — ბიბლიოთეკა“ და საბას პროექტი, რომელიც უკვე ერთი წელია დაიწყო. საკმაოდ საინტერესო პროექტია, მთელ ქალაქს მოიცავს და უფასოდ ჩუქნის წიგნებს ყველა მსურველს. ვისაც აქვს მობილური, ნებისმიერ ადგილზე შეუძლია წაიკითხოს წიგნი. ამ პროექტის ფარგლებში, ვიფიქრეთ, რომ ერთობლივად გაგვეკეთებინა ლიტერატურული ტურები. ამ ინიციატივის განხორციელებაში დაგვეხმარა ბავშვთა და ახალგაზრდობის ფონდი. დღეს პირველი ტურია. სულ 12 ტური გვექნება, ამ ტურებში ჩავრთავთ მუზეუმებს, სხვადასხვა ქუჩაზე, ფასადებთან გაიმართება საუბრები ამა თუ იმ მწერლის შესახებ. ვფიქრობ, „არტარეას“ და „საბას“ მომხმარებლისთვის იქნება საინტერესო, რეალურად შეეხონ ისტორიას, ლიტერატურას და ახლებურად გაიაზრონ ის, რაც ჩვენ გარშემო საუკუნეებია ინახება“.
ირინა ჯავახაძე, ელექტრონული წიგნების სახლის „საბა“ დირექტორი: „ქალაქი — ბიბლიოთეკა“ ინოვაციური პროექტია, რომელიც მერიისა და პრეზიდენტის ადმინისტრაციის დახმარებით განხორციელდა. ქალაქის 300 წერტილში განთავსებულია სტენდები, სადაც, ახალი ტექნოლოგიების ჻R კოდის მეშვეობით, ნებისმიერ მომხმარებელს შეუძლია თავის სმარტფონში ჩამოტვირთოს როგორც ხმოვანი, ისე ელექტრონული წიგნები და ატაროს თან. წიგნები თემატურადაა შერჩეული, მაგალითად, გალაკტიონის ტექსტები მოცემულია როგორც გალაკტიონის ქუჩაზე, ასევე ჭავჭავაძეზე, სადაც მან თავი მოიკლა. ქუჩების გარდა, სტენდები ჻R კოდებით მოცემულია ცენტრალურ სკვერებსა და ბაღებში, შემდეგი ეტაპი ამ ლიტერატურის რეგიონებში გადატანაა, იგეგმება იგივეს განხორციელება ბათუმსა და ქუთაისში“.
ვახტანგ ჯავახაძე: „მე ვიცნობდი გალაკტიონ ტაბიძეს! ის იმდენად მარტოსული გახლდათ, იმდენად თავისებური და განსხვავებული, რომ მასთან დაახლოება და გაშინაურება, მისი გაცნობა და ბოლომდე შეცნობა შეუძლებელი იყო. მასზე საუბარი უსასრულოდ შეიძლება... გალაკტიონი თბილისში 1918 წელს ჩამოვიდა და ჩამოიტანა თავისი წიგნი „არტისტული ყვავილები“, რომელიც 1919 წელს გამოსცა. თბილისში საკუთარი ბინა არ ჰქონდა. 1939 წლამდე ცხოვრობდა სხვადასხვა პიროვნებებთან, მწერალთა კავშირის სახლში, ჩუდეცკისთან, ვახტანგ კოტეტიშვილის ოჯახში, ოკუჯავებთან... 6 წელიწადი ცხოვრობდა, ოლღასთან ერთად, კრილოვის ქუჩაზე, 12 კვადრატულ მეტრ ოთახში. შემდეგ გადმოვიდა ამ ბინაში. შენობა, რომელშიც ვიმყოფებით, აშენდა 1935 წელს, ააშენა ბანკმა მწერლებისთვის და ამიტომ ბანკის სახლს უწოდებდნენ. პირველ სართულზე ქიმიური ლაბორატორია იყო განთავსებული, ზედა სართულებზე კი 10 მწერალი შემოასახლეს. ამ სახლში გალაკტიონმა 24 წელიწადი იცხოვრა. ბევრი მწერალი მალე გადავიდა და უკეთესი ბინები მიიღეს, მაგრამ გალაკტიონი ბოლომდე დარჩა აქ, უკეთესის მოლოდინში. გოგებაშვილის ქუჩაზე აშენდა დიდი სახლი მწერლებისთვის, მაგრამ როცა ბინების განაწილების დრო მოვიდა, გალაკტიონი არავის გახსენებია. ამ სახლში გალაკტიონის მეუღლემ, ოლია ოკუჯავამ, მხოლოდ ერთი წელი იცხოვრა, ის აქედან წაიყვანეს და უკან აღარ დაბრუნებულა.
გალაკტიონს სამსახური იშვიათად ჰქონდა, მთელი ცხოვრება თბილისის ქუჩებში ხეტიალში გაატარა. დილით, როგორც სამსახურში წასასვლელად ემზადებიან ადამიანები, ასე ემზადებოდა თბილისის ქუჩებში სახეტიალოდ. ბევრი თბილისელი შეხვედრია მას. მეც ბევრჯერ ავდევნებივარ. როგორც ჩანაწერებში წერს, ძალიან სიამოვნებდა, რომ ამჩნევდნენ. გალაკტიონი ინტელიგენტებს თვალს არიდებდა, უბრალო ხალხთან, განსაკუთრებით ახალგაზრდებთან გამოლაპარაკება უყვარდა. ოლია ოკუჯავა იგონებს, როდესაც გალაკტიონი ცუდ ხასიათზე იყო, ყოველთვის მიდიოდა ილია ჭავჭავაძის სახლის მოსანახულებლად.
ამ სახლში ცხოვრობდა გიორგი ქუჩიშვილი, რომელთანაც მეგობრობდა. ერთხელ გალაკტიონს უთქვამს ოლგა დარიუსის დისშვილისთვის: მაგას არ გაეკაროთ, ეგ ლოთიაო. კი მაგრამ, თქვენ ლოთი არ ხართო? არაო, გაკვირვებით უთქვამს. სხვათა შორის, გალაკტიონი ალაგ-ალაგ იყო ლოთი. ბევრი შემთხვევებია აღწერილი, როცა სუფრაზე არ სვამდა, მაგრამ თუ რამე ეწყინებოდა და გულს ატკენდნენ, აი, მაშინ იწყებდა სმას და მდგომარეობიდან მხოლოდ სამედიცინო ჩარევის შემდეგ გამოდიოდა. გალაკტიონს მეგობარი არ ჰყავდა, არც სტუმარი ჰყოლია და არც სტუმრად წასვლა უყვარდა. ახლო ურთიერთობა ჰქონდა ტერენტი გრანელთან, იმიტომ, რომ გალაკტიონიც ქუჩაში ცხოვრობდა და ტერენტიც, ხშირად ხვდებოდნენ ერთმანეთს, მეინახეები იყვნენ ერთმანეთის. ტერენტიმ კარგად იცოდა გალაკტიონის ფასი. ერთხელ, გაბრაზებულმა, გაუბედა და უთხრა, ხომ ვარ შენზე დიდი პოეტიო, — კი ძამიკო, ხარ ჩემზე დიდი პოეტიო — უპასუხია, ამას სხვას არავის ეტყოდა გალაკტიონი.
ამჟამად გალაკტიონის სამი ძეგლი დგას საქართველოში — ქუთაისში, ჭყვიშში და თბილისში, ღირსშესანიშნავი ადგილია მთაწმინდა, მიქატაძის ძეგლი. გალაკტიონის აღიარება მისი გარდაცვალების შემდეგ დაიწყო, რასაც ოცნებობდა, თითქმის, ყველაფერი აუსრულდა. ის იყო თვითშეცნობილი გენია. უცნაური იყო როგორც შემოქმედებით, ასევე პირადი ცხოვრებით. ამის დასტურია ერთი შემთხვევა — 1937 წელს, სოფელ ჭყვიშში, თავის საკუთარ სახლში ჩასულმა, ფანჯარაზე არილი დაინახა — მზის სხივები, მივიდა და კოცნა დაუწყო. ამის დანახვაზე დედამისს გული წასვლია.
გალაკტიონი მთელი ცხოვრება სიკვდილისთვის ემზადებოდა და განახორციელა კიდეც თავისი ჩანაფიქრი 1959 წლის 17 მარტს.
თენგიზ მირზაშვილის (ჩუბჩიკას) სახლში გაჩნდა იდეა, რომ გალაკტიონის თვითმკვლელობის ადგილას, სადაც პოეტი დაეცა, დაგვედო ქვა და გაგვეკეთებინა წარწერა... 2010 წლის 17 მარტს, ამ ადგილას, გავხსენით გალაკტიონის ობელისკი. ასეთი პოეტი საუკუნეში მხოლოდ ერთხელ იბადება. გალაკტიონმა უმდიდრეს ცხრაკლიტულებს მოარგო გასაღები და პოეტური აზროვნების უმაღლეს ნეტარებას გვაზიარა. ბევრი საიდუმლო ამოგვიხსნა და კითხვის ნიშნებიც ბლომად დაგვიტოვა“.
|