2017-05-25
სადაც ჩვენ ვართ, პატრიოტიზმსა და კრეატივს არ სძინავს
რუბრიკის სტუმარია თემო სუყაშვილი,
მარნეულის N2 საჯაროს სკოლის
დაუგეგმავი კარიერა
2011 წელს უნივერსიტეტი დავამთავრე და სამსახურიც დავიწყე მერიაში, მაგრამ მალევე შევიტყვე განათლების სამინისტროს პროგრამის — „ქართული ენა მომავალი წარმატებისთვის“ შესახებ, რომელიც ეთნიკური უმცირესობებისთვის ქართული ენის სწავლებას ითვალისწინებდა. პროგრამის ერთ-ერთი სიკეთე ისიც იყო, რომ, თუ ერთი წლის განმავლობაში, რეგიონში, ქართულ ენას არაქართველ მოსახლეობას ვასწავლიდი, მაგისტრატურის სრულ კურსს დამიფინანსებდნენ, რამაც ძალიან მომხიბლა. რასაკვირველია, პროგრამაში მონაწილეობა მივიღე და, 2013 წელს, გამანაწილეს საზღვრისპირა სოფელში — სადახლოში. ეს ერთ-ერთი ყველაზე დიდი სოფელია საქართველოში, დაახლოებით, 8 ათასი მოსახლე ცხოვრობს. სოფელში ორი სკოლა ფუნქციონირებს, მე ერთ-ერთში დავიწყე მუშაობა ქართული ენის დამხმარე მასწავლებლად. ხანდახან ვფიქრობ, ამაზე დიდ ეროვნულ საქმეს ვერც გავაკეთებდი.
არ დამავიწყდება პირველი გაკვეთილი, როცა კლასში შევედი და ვიგრძენი, 26 ბავშვის თვალი როგორი ინტერესით და ცნობისმოყვარეობით მიყურებდა. ისე მოვინუსხე, იმ წუთიდან გადავწყვიტე, რომ ამ სფეროში დავრჩებოდი. შემდეგ დავიწყე კარიერულ წინსვლაზე ფიქრი და ზრუნვა. მომდევნო წელსვე, 2014 წელს, ჩავაბარე პროფესიული უნარების და სამოქალაქო განათლების საგნის გამოცდები. ასე გავხდი უფროსი მასწავლებელი. ახლა მარნეულის მე-2 საჯარო სკოლაში ვმუშაობ და ქართულს, როგორც მეორე ენას ვასწავლი რუსულ სექტორზე, სამოქალაქო განათლებასა და გეოგრაფიას — ქართულ სექტორზე. სკოლის მოსწავლეების უმეტესობა აზერბაიჯანელია. სკოლაში ასევე სწავლობენ სომეხი, ყაზახი და უკრაინელი ეროვნების მოსწავლეები. 2015-2016 სასწავლო წელს ქართული სექტორის პირველ კლასში მივიღეთ 16 ქართველი მოსწავლე.
ზოგადად, აზერბაიჯანელ ბავშვებთან შეგუების პროცესი არ გამჭირვებია, რადგანაც თვითონ კახის რაიონში დავიბადე და გავიზარდე, სადაც, როგორც ეთნიკურ ქართველს, აზერბაიჯანულ სივრცეში ყოფნა მიწევდა. მე ჰერელი ვარ და, შესაბამისად, არაქართულენოვან სკოლაში რომ მივედი, გარკვეულ დონეზე, აზერბაიჯანული ენაც ვიცოდი. ბავშვებთან კონტაქტი იოლად დავამყარე, თავისიანადაც კი მიმიღეს. პრინციპში, დღეს ეროვნული უმცირესობების მიმართ დამოკიდებულება შეცვლილია. ქართველი აღიქმება არა როგორც პრივილეგირებული, არამედ როგორც ერთ-ერთი თანაბარუფლებიანი ეთნოსის წარმომადგენელი. თავისთავად, მეც ეროვნულ უმცირესობებს თანასწორუფლებიან მოქალაქეებად ვაღიარებ და ჩვენ შორის ვერანაირ სხვაობას ვერ ვხედავ. ამას ყველაზე კარგად ბავშვები გრძნობენ და ამიტომაც, მათგანაც მხოლოდ დადებითი ემოცია და მუხტი მოდის. მათი მხრიდან, მეტი ჩართულობაა, რაც სასწავლო პროცესს უფრო სრულფასოვანს ხდის.
მართალია, განათლების სფეროში სრულიად დაუგეგმავად მოვხვდი, მაგრამ მას შემდეგ, რაც მასწავლებელი ვარ და მოსწავლეების სუნთქვით ვსუნთქავ, ბევრი რამ ვისწავლე — ამ ხნის განმავლობაში ვსწავლობდი, ვვითარდებოდი და შეცდომებსაც ვუშვებდი (მათ გარეშე ხომ წარმოუდგენელია?!).
წარმატების საიდუმლო
ჩემი, როგორც მასწავლებლის, ყველაზე დიდი „კოზირი“ „კეთებით სწავლაა“. ამ მეთოდს ეფექტურად ვიყენებ სამოქალაქო და გეოგრაფიის საგნების სწავლებისას. ბუნებრივია, მოსწავლეები ერთმანეთისგან განსხვავდებიან, ზოგს ლექციით სწავლა უფრო უყვარს და მოსწონს, ზოგს — წერით; ზოგიერთ კლასში პრეზენტაციებითა და ჯგუფური პროექტებით სწავლება მოსწონთ, რაც „კეთებით სწავლის“ მეთოდის შემადგენელი ნაწილია. გაგიმხელთ, მეც ეს მეთოდი მხიბლავს ყველაზე მეტად, რადგან კეთებით სწავლა ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი სტრატეგიაა და ხელს უწყობს ცოდნის, უნარ-ჩვევების ფორმირებას. სტრატეგია ეხმარება მოსწავლეს, აქტიურად ჩაერთოს საგაკვეთილო პროცესში, თავად იყოს მონაწილე ახალი ცოდნის შეძენის პროცესის.
რაც შეეხება „ქართულს როგორც მეორე ენას“, ამ გაკვეთილებზე, 45 წუთის განმავლობაში, ვსაუბრობთ მხოლოდ და მხოლოდ ქართულად, იმ ლექსიკით, რაც ბავშვებს აქვთ: ზოგს — მწირი ლექსიკა და ზოგს — უფრო მდიდარი. ამ დროს, უფრო სუსტი აკადემიური მოსწრების მოსწავლეებს ვაკავშირებ უფრო მაღალი აკადემიური მოსწრების მქონე მოსწავლეებთან. ამით ვცდილობ, ერთმანეთს ურთიერთობით ასწავლონ და შემდეგ, ყველამ ერთად, უკეთესად ისწავლონ ქართული ენა. პედაგოგიკაში მეცნიერულად დასაბუთებულია, რომ ადამიანი ყველაზე კარგად მაშინ სწავლობს, როცა სხვას ასწავლის — მე ვსწავლობ იმით, რომ მათ ვასწავლი და ისინი სწავლობენ იმით, რომ ერთმანეთს ასწავლიან, ერთგვარ სამკუთხედს ვკრავთ, რომელიც ყველასთვის სასარგებლოა.
უხილავი ძაფი მასწავლებელსა და მოსწავლეს შორის
ყველა მოსწავლე სამყაროს თავისებურად აღიქვამს, გრძნობს და განიცდის. მთავარია, მოვუსმინოთ მათ გულისცემას და მაჯისცემას. მერწმუნეთ, ჩვენსა და მათ შორის (ასე დაყოფა არც შეიძლება, რადგან ჩვენ ერთნი ვართ) უხილავი ძაფი არასოდეს გაწყდება. მთავარია სწორი მიმართულების მიცემა — დანარჩენს ბავშვები ჩვენზე უკეთ ხედავენ და აღიქვამენ.
მასწავლებლის ფუნქცია მოსწავლესთან მხოლოდ გაკვეთილზე ურთიერთობით არ შემოიფარგლება, როგორც ეს საბჭოურ სკოლაში ხდებოდა. მაშინ ბავშვები მასწავლებელს მხოლოდ კლასში ხედავდნენ, გაკვეთილის გარდა ის არ ურთიერთობდა მათთან. ზოგადად, მიუღებელი იყო, მასწავლებელი მოსწავლეებთან ერთად სადმე წასულიყო, ბურთი ეთამაშა და ა.შ. ახლა, რა თქმა უნდა, ეს სტერეოტიპები დაიმსხვრა. დიფერენცირებული მიდგომებით ვხელმძღვანელობ და ვცდილობ, საგაკვეთილო პროცესი მაქსიმალურად ღია და მიმზიდველი გავხადო მოსწავლეებისთვის. ხანდახან ეზოში გასვლაც გვიწევს და სპორტულ აქტივობებთან ინტეგრირება.
ახლა უცებ გადავხედე ჩემ მიერ გადადგმულ თითოეულ ნაბიჯს. ძალიან რთულია, გახდე ბავშვების მეგობარი მასწავლებელი, იმის მიღწევა ურთულესია, რომ ერთმანეთის მაჯისცემით ცხოვრობდეთ, მოუთმენლად ელოდებოდნენ გაკვეთილის დაწყებას, ზარის დარეკვით საინტერესო საუბრის გაწყვეტა კი გულს სწყვეტდეთ. მცირეოდენი დაკვირვებაა საჭირო იმის აღმოსაჩენად, თუ როგორ უხარიათ, როცა მათი ტერმინოლოგიით მეტყველებ და პირიქით, როცა ბავშვები შენს ფრაზებს იყენებენ ერთმანეთთან კომუნიკაციის დროს. საერთო ჯამში, მოსწავლისა და მასწავლებლის ურთიერთობის „აქილევსის ქუსლად“ ნდობის არარსებობა მიმაჩნია. ამასთან, აღმოვაჩინე, რომ არც ლანგრით მორთმეული ნდობაა კარგი. ყველაფერს დამსახურება უნდა!
უპირველესი საზრუნავი თანაბარი სიყვარულია
მოსწავლეებზე ყურადღებისა და სიყვარულის თანაბრად განაწილება მასწავლებლის უპირველესი საზრუნავი უნდა იყოს. სათქმელად ადვილია, თუმცა ურთულესია ნათქვამის რეალურად განხორციელება.
ბოლო დროს, აქტიურად ვაკვირდები და ერთგვარ კვლევას ვატარებ საკუთარ თავზე. მაქსიმალურად ვიკავებ თავს მოსწავლეების ერთმანეთთან შედარებისგან, ერთი კონკრეტული მოსწავლის მიღწევის გამო ვაქებ მთლიან კლასს, რაც ერთი ორად ამაღლებს კლასის მოტივაციას. და პირიქით, მოტივაციის დაქვეითებას იწვევს გამორჩეულ მოსწავლესთან ვინმეს შედარება (თუნდაც კარგი აკადემიური მოსწრების მქონე ბავშვის). ეს განსაკუთრებით თვალშისაცემია დაწყებით კლასებში.
აქტივობები, რომელიც პროფესიულად გვზრდის
სკოლის ადმინისტრაცია ხელს გვიწყობს მაქსიმალურად ჩავერთოთ სხვადასხვა პროექტში. ამჟამად, სკოლაში სამი მიმდინარე პროექტია:
e განათლების სამინისტროსა და კინოცენტრის ერთობლივი პროექტი „კინო სკოლაში“, რომელიც „თავისუფალი გაკვეთილების“ ფარგლებში დაფინანსდა. პროექტის წარმომადგენელი სკოლაში მე ვარ და ყოველკვირეულად ვმართავთ ერთობლივ კინოჩვენებას, ბოლოს ვაჩვენეთ იტალიური კინოშედევრი „ველოსიპედების გამტაცებლები“;
e მეორე პროექტი „მკითხველთა კლუბია“ (სამოქალქო განვითარების ინსტიტუტისგან მივიღეთ გრანტი). პროექტი მიზნად ისახავს, სკოლის ბიბლიოთეკის ბაზაზე, მკითხველთა კლუბის ჩამოყალიბებას — თანამედროვე, მოზარდებისთვის საინტერესო ლიტერატურით ბიბლიოთეკის გამრავალფეროვნებას, ყოველკვირეული შეხვედრების გამართვას სხვადასხვა კლასის მოსწავლებთან. ერთად ვკითხულობთ წიგნებს და შემდეგ ვაწყობთ დისკუსია-დებატებს. პროექტი მართლა ძალიან კარგად მუშაობს, ვერ წარმოიდგენთ, როგორ აამაღლა ქართული ენის ცოდნა. ვცდილობთ, მოზარდებისთვის ნაწარმოებები აქტუალურ თემებზე შევარჩიოთ და, რაც მთავარია, მაქსიმალურად ვითვალისწინებთ, რომ მათი ასაკის შესაბამისი იყოს. ყურადღებას ვამახვილებთ პრობლემურ საკითხებზეც — ბულინგი თუ ასაკობრივი თავისებურებები. დიდი სიფრთხილეა საჭირო, რადგან არასწორად შერჩეულმა წიგნმა და ძალდატანებით კითხვამ, შეიძლება, ისეთი უკუშედეგი მოგვცეს, რომ ბავშვი წიგნს აღარასოდეს გაეკაროს. მსგავს პროექტებს ძალიან კარგი შედეგი და გავლენა აქვს მოსწავლეებზე.
გაზაფხულზე, ერთი კვირის განმავლობაში, დანიელ მასწავლებლებთან ერთად რუსთავში ვიმყოფებოდი. პროექტი ევროკავშირის მხარდაჭერით განხორციელდა, პროგრამის Erasmus+ ფარგლებში, დანიური ორგანიზაციის Global School Partnership Denmark და ქართული არასამთავრობო ორგანიზაციის InoChange პარტნიორობით.
ერთი კვირის განმავლობაში, ქართველი მასწავლებლების ჯგუფი დანიელი კოლეგებისა და სამოქალაქო აქტივისტების გამოცდილებას ვიზიარებდით თემებზე — ინკლუზიური განათლება; ინტერკულტურული განათლება; კულტურათშორისი დიალოგი. ძალიან საინტერესო შეხვედრები იყო, ბევრი ახალი ინფორმაცია მივიღე, რომელსაც, ბუნებრივია, ჩემს გაკვეთილებზე დავნერგავ.
შეხვედრას ერთი სასიხარულო ამბავიც მოჰყვა, მივიღე მოწვევა და მომავალი წლის ზაფხულში, ერთი თვით, დანიაში უნდა ჩავიდე და ქვეყნის საგანმანათლებლო სისტემას გავეცნო.
სევდანარევი ჩანახატები
***
სოფელში ჩასვლისთანავე, მშობლებთან შეხვედრის შემდეგ, დროს იმ ადგილების შემოვლას ვუთმობ, სადაც გავიზარდე და ჩამოვყალიბდი პიროვნებად. სახლი, ეზო, უბანი, თხილის ბაღები, უკან — დათოვლილი კავკასიონი, ორღობეში კოცონი, ყველაფერი რაც გმატებს ძალას და ენერგიას, თავს გაგრძნობინებს პიროვნებად!
***
წარმოსახვები ხომ ოცნებების განსხეულების ერთ-ერთი გზაა.
თვალებს რომ ვხუჭავ და ჩემს თავს წარმოვიდგენ, ასეთ სურათს ვხედავ — ვდგავარ გზაზე, უმეტესად გზატკეცილზე, პირით მზისკენ. სახეში მონაბერი ჰაერის ტალღების გამო, თვალებს ღიმილით ვნაბავ და სუნთქვის რიტუალებს ვასრულებ მანამ, სანამ რამე შემხვედრი ტრანსპორტის ხმა არ „დამირღვევს“ იდილიას.
მერე ვხედავ, როგორ ვცდილობ მოძრაობა გამომივიდეს — გადავადგილდე და ახალ გზებს შევხვდე. ერთ-ერთი ასეთი დგომისას, კახიდან მომავალი რამდენიმე თვის უნახავი მეგობრები მაჩუქა ამ დალოცვილმა და გულუხვმა გზამ!!!
***
ძაღლები მიყვარს განსაკუთრებით! შეიძლება კარგად ვერ ვმეგობრობ მათთან, მაგრამ ვაფასებ მათ! მარტოობაც მიყვარს — ტაო-კლარჯეთით აღტაცებული და, ამავდროულად, სევდამორეული, იშხანის დიდებულ ტაძარში, ჯგუფს გამოვეყავი და შორიდან ვუსმენდი გიდის საუბარს და თან ათას რამეზე ვფიქრობდი...
ამ დროს, ერთი ძაღლი მოვიდა და გვერდით ამომიდგა. თითქოს ჩემი გულისტკივილი გაიგო... მიმანიშნა, მეც მარტო ვარო და ადგილის ბატონიც მე ვარ და პატრონიცო.
ასეც აღმოჩნდა, ამ ძაღლს იშხანის ტაძარში აქვს დადებული ბინა და ორ პატარა ლეკვს ზრდის...
ამ დროს შენთან ერთად მთელი სამყაროა
ძალიან ბევრს ვმოგზაურობ საქართველოში, ხშირად მოსწავლეებთან ერთადაც, მინდა ხოლმე ის აღფრთოვანება, რასაც მე ვგრძნობ, ქართულმა კულტურულმა მემკვიდრეობამ და ბუნებამ მათშიც გამოიწვიოს. მინდა, საქართველო შეიგრძნონ და თავდავიწყებით შეიყვარონ. სიამოვნებას მანიჭებს, როცა ამას ვაღწევ და ამით ქვეყნისთვის ერთ პატარა აგურს ვდებ. სადაც ჩვენ ვართ, პატრიოტიზმსა და კრეატივს არ სძინავს.
ადამიანები აღქმის უნარით ვართ დაჯილდოებული. როდესაც ვხედავთ რაიმე გასაოცარს, ჩვენს ტვინს მიეწოდება იმპულსები, რომელიც გვმართავს, გვიბიძგებს, ჩამოვჯდეთ და ვუყუროთ მას საათობით. სხვადასხვა გარემოს განსხვავებულად აღვიქვამთ. ზოგს შეუძლია საათობით ჩამოჯდეს ზღვის პირას და უყუროს დაუსრულებელ სივრცეს, ზოგს კი, ეს მოსაწყენად მიაჩნია.
მარტოც დავდივარ ხოლმე ლაშქრობაში, არავინ თქვას, რომ მარტო მოგზაურობა მოსაწყენია. მიდიხარ უცნობ გზაზე, მიიკვლევ ბილიკებს, ლახავ წინაღობებს და ამ დროს, შენთან ერთად მთელი სამყაროა. გესმის ბუნების მელოდია — ერთდროულად უკრავს მოცარტი, შუბერტი, ბახი, შტრაუსი, შოპენი — მთავარია, დაიჭირო ბუნების მუსიკა. მოძრაობ და შენთან ერთად გადაადგილდებიან ჭიანჭველები, კალიები, ხვლიკები, დაფარფატებენ პეპლები. ყველაზე მთავარი — მარტო დარჩენილს ფიქრის მეტი არა დაგრჩენია რა. ფიქრობ წარსულზე, აწმყოსა და მომავალზე.
მერე, ავტოსტოპით მგზავრობა, არა აქვს მნიშვნელობა, პირველივე გაგიჩერებს თუ მე-18 გამვლელი მანქანა. მახსენდება, როგორ დააგვირგვინა ახალქალაქის რაიონის სოფელ კოთელიიდან მომავალმა კეთილმა ადამიანმა ერთ-ერთი ჩემი ლაშქრობა.
დაფარული მანძილი — სოფელი ტბისი, დევის ნაპრალი, არსენას ციხე და ბირთვისის ციხე. ვინ მოთვლის, რამდენი ასეთი ბედნიერი წუთი მქონია.
ქვემო ქართლი, თელეთის ყაყაჩოები! როგორია ამას ყოველდღე აუარ-ჩაუარო?! შეიძლება გულგრილობის გამოჩენა?
არავითარ შემთხვევაში!..
***
ბედნიერებაა იყო სკოლაში, სადაც მოუთმენლად ელოდები პირველ და ბოლო ზარს, სკოლაში, სადაც ვიზრდებით (როგორც პედაგოგები) და გვიხარია ერთმანეთის წარმატება!.. გვახარებს ღიმილი, ბედნიერი სახეები და ერთად ყოფნა ფორმალურ და არაფორმალურ გარემოში! ამას მე მხოლოდ სამსახურს ვერ დავარქმევ, რადგან ის ყველაფერზე მეტია. ეს ყველაფერი ჩემი მეგობრის (და ახლა უკვე ჩემი დირექტორის) შორენა ხუხუას დამსახურებაა, სწორედ მან მიბიძგა, მეკეთებინა საქმე, რომელმაც ჩემი ცხოვრება მთლიანად შეცვალა, ვინ იცის — იქნებ ჩემი მოსწავლეებისაც.
ესაუბრა ლალი ჯელაძე
|
