2017-04-27 სტუდენტთა უფლებების დაცვის უკეთესი მექანიზმი
„ჩვენ ვდგამთ პროგრესულ ნაბიჯს, რომელიც, დეცენტრალიზაციისა და დივერსიფიკაციის საშუალებით, მოგვცემს შესაძლებლობას, გავაჯანსაღოთ არსებული სისტემა.“
მარიამ ჯაში
21 აპრილს საქართველოს პარლამენტმა „უმაღლესი განათლების შესახებ“ კანონში შესატანი ცვლილებების პროექტს პირველი მოსმენით მხარი დაუჭირა.
რა განსაკუთრებული სიახლეებია და რამდენად მოიცავს კანონპროექტი სტუდენტების მოთხოვნებს, ამის შესახებ ისაუბრა განათლების, მეცნიერებისა და კულტურის კომიტეტის თავმჯდომარემ, მარიამ ჯაშმა, კანონში შესატანი ცვლილებების განხილვისას პარლამენტში და კოლეგების შეკითხვებს უპასუხა. როგორც მან განაცხადა, ცვლილებები ოთხი ძირითადი ბლოკისგან შედგება, რომელიც ოთხი ნოვაციის ირგვლივაა ჩამოყალიბებული.
„დამოუკიდებელ სტუდენტს, რომელსაც შეიძლება არ ჰქონდეს სტუდენტური თვითმმართველობის წევრობის სურვილი, მაგრამ ჰქონდეს ძალიან ღირებული მოსაზრებები უშუალოდ უმაღლესი სასწავლებლის მმართველობით საკითხებთან დაკავშირებით, უნდა მიეცეს უფლება იყოს არჩეული — ეს იყო ერთ-ერთი მთავარი მოთხოვნა სტუდენტების მხრიდანაც; მეორე საკითხი — ყველა საფეხურის სტუდენტს ჰქონდეს უფლება (როგორც ბაკალავრიატის, ისე მაგისტრატურის და დოქტორანტურის), იყოს არჩეული როგორც ფაკულტატურ საბჭოებში, ისე სენატში; აღნიშნული დაფინანსების სისტემების ხელმისაწვდომობა და გამჭვირვალობა — ეს არის მესამე ძირითადი ცვლილება, ასევე ნოვაცია, რომელიც აღნიშნულ კანონპროექტს დღეს არსებული სისტემებისგან განასხვავებს; მეოთხე მთავარი მოთხოვნა სტუდენტური თვითმმართველობების გაუქმებას ეხება. გავითვალისწინეთ საქართველოში არსებული სისტემა. ბუნებრივია, ერთმა ცვლილებამ არ უნდა გამოიწვიოს არსებული სისტემების სრული პარალიზება და ქაოსი, ამიტომ ოპტიმალურ ვარიანტად მივიჩნიეთ არა გაუქმება, არამედ მაქსიმალური დეცენტრალიზაცია, გადაწყვეტილების მიღების უფლება უნივერსიტეტების დონეზე.“
როგორც განათლების, მენციერებისა და კულტურის კომიტეტის თავმჯდომარემ განაცხადა, რჩება სამი ძირითადი საკითხი, რომლებზეც მომდევნო მოსმენისას უნდა შეჯერდნენ.
„რჩება სამი ძირითადი საკითხი: პირველი — არჩევნების რიგითობასთან დაკავშირებული, რამდენად შეუძლია ერთი და იმავე სტუდენტს ორჯერ ზედიზედ იყოს არჩეული, ბაკალავრიატის დონეზე, თვითმმართველობისა თუ ფაკულტატურ საბჭოებში; მეორე თემაა შეზღუდვა — ერთი და იმავე სტუდენტს არ მიეცეს უფლება, ერთდროულად იყოს არჩეული ფაკულტატურ საბჭოებსა და სენატში; მესამე — იმისთვის, რომ თვითმმართველობისა და სხვა სტუდენტური წარმომადგენლობითი ორგანოს საქმიანობა ჭეშმარიტად უფლებების დაცვაზე იყოს ორიენტირებული, აღნიშნული ორგანიზაციის შემადგენლობაში მხოლოდ არჩეული წევრები იყვნენ, ხოლო სხვა კლუბებსა თუ ასოციაციებში გაერთიანების უფლება არ იზღუდება და, ბუნებრივია, არჩევანის საშუალება რჩებათ სტუდენტებს“. მისივე თქმით, სამი საკითხიდან ორი, პრაქტიკულად შეჯერებადია: „მართალია, არ არის პრინციპული პოზიციები, მაგრამ წევრობის შემადგენლობასთან დაკავშირებით ჩვენ დამატებითი კითხვები გვექნება“.
მარიამ ჯაში მიიჩნევს, რომ: „დღეს არსებული კანონპროექტი მისაღებია როგორც სტუდენტური თვითმმართველობის წარმომადგენლობისთვის, ასევე აუდიტორია 115-ის წევრებისთვის და თუკი დარჩენილ სამ საკითხზეც შევჯერდებით ,ეს იქნება ის კანონპროექტი, რომელიც მოგვცემს უფლებების დაცვის უკეთეს მექანიზმს თითოეული სტუდენტისთვის და ახალგაზრდა თაობისთვის მისაღები იქნება.“
მიზეზი, რის გამოც გაიმართა საპროტესტო აქციები და რამაც გამოიწვია აღნიშნული ცვლილებების პაკეტის შემუშავება, 2004 წელს მიღებული ჩანაწერია უმაღლესი განათლების კანონში, რომელიც სწორედ კანონმდებლობის დონეზე ქმნიდა სტუდენტური თვიმმართველობების პრაქტიკულად ცენტრალიზებულ სისტემას — ამბობს მარიამ ჯაში და დასძენს, რომ არსებულ რეალობაში მაქსიმალურად მოხერხდა ამ პროცესების დეპოლიტიზაცია. „ზუსტად ცენტრალურმა ასოციაციამ გამოიწვია აღნიშნული სისტემის ერთგვარი არასახარბიელო იმიჯის ჩამოყალიბება სტუდენტურ თვითმმართველობებთან დაკავშირებით. ჩვენი მცდელობა, რომ მოხდეს დეცენტრალიზაცია, ისევ კანონის დონეზე, ის პროგრესული ცვლილებაა, რომელიც შეგვიძლია, შემოვიტანოთ საქართველოს კანონმდებლობაში. ბუნებრივია, უმაღლესი განათლების კანონში ეს ჩანაწერი რომ არ გვქონოდა, საკითხი სტუდენტური თვიმმართველობის რეგულირების თაობაზე, კანონის დონეზე, ნამდვილად არ დადგებოდა დღის წესრიგში. ამ ცვლილებებით ვცდილობთ არსებული სისტემის გაჯანსაღებას, დივერსიფიკაციისა და დეცენტრალიზაციის პირობებში, სტუდენტების უფლებებისა და სწავლის ხარისხის გაუმჯობესებაზე ორიენტირებას.“
იქნება თუ არა არსებული თვითმმართველობების ალტერნატივა თვითმმართველობის კლუბური სისტემა ან ასოციაციები — ამის შესახებ მარიამ ჯაშმა განაცხადა, რომ: „დღეს არსებული რეალობიდან გამომდინარე, მთლიანად რომ გაუქმებულიყო თვითმმართველობები, ამით ბევრად უფრო მეტ პრობლემას შევქმნიდით უნივერსიტეტების დონეზე. წამყვანი სტუდენტური ორგანიზაცია, რომელსაც შეიძლება ეწოდოს თვითმმართველობა ან პარლამენტი, კლუბი, ისე როგორც სხვადასხვა ქვეყნებშია, უშუალოდ უნივერსიტეტის დონეზე მიღებული გადაწყვეტილებით ჩამოყალიბდება და იფუნქციონირებს. ერთი წამყვანი სტუდენტური წარმომადგენლობითი ორგანო დარჩება, თუმცა, იარსებებს სხვა კლუბები და ასოციაციებიც, ისევე როგორც დღეს, მაგრამ მათ არ მიენიჭებათ თვითმმართველობის და სტუდენტთა უფლებების დაცვის წამყვანი ორგანოს სტატუსი.“
მარიამ ჯაში არ გამორიცხავს, რომ მეორე მოსმენისთვის შეიძლება უფრო აქტიურად განიხილონ საარჩევნო სისტემა. „ჩემთვის ნამდვილად არასასიამოვნო აღმოჩენა იყო, რომ ტექნიკური უნივერსიტეტის ფაკულტატურ საბჭოში ოთხასზე მეტი წევრია, მათ შორის, 100-ზე მეტი სტუდენტია.
უბრალოდ, საინტერესოა, ასეთი მოცულობითი და მასშტაბური შემადგენლობით, როგორ ხდება გადაწყვეტილებების მიღება. შესაბამისად, ეს ის საკითხია, რომელიც მეორე მოსმენით უნდა განვიხილოთ.“
რაც შეეხება არჩევნების ლეგიტიმურობას, კონკრეტული უნივერსიტეტების და კონკრეტული ფაკულტეტების დონეზე, სულ მცირე, სტუდენტების საერთო რაოდენობის 10%-მა უნდა მიიღოს არჩევნებში მონაწილეობა, რომ ლეგიტიმურად გამოცხადდეს, ხოლო უპირატესობა იმ კანდიდატებს მიენიჭებათ, რომლებიც უმაღლეს პროცენტულ მხარდაჭერას მოიპოვებენ.
დაზუსტებისთვის, მარიამ ჯაშმა კიდევ ერთხელ განმარტა, რომ კლუბური და სხვადასხვა ასოციაციების სისტემები, მიუხედავად იმისა, თუ რამდენი წარმომადგენლობით იქნება არჩეული (რა მოცულობის), არ გახლავთ სტუდენტური თვითმმართველობისა და წამყვანი წარმომადგენლობითი ორგანოს ალტერნატივა. „უნივერსიტეტების დონეზე დარჩება ერთი წარმომადგენლობითი ორგანო, რომელსაც შეიძლება ერქვას სტუდენტური თვითმმართველობა ან პარლამენტი, მაგრამ, რაც მთავარია, ის იქნება წარმომადგენლობითი ფუნქციის მატარებელი და სტუდენტების უფლებებზე ორიენტირებული თვითმმართველობის ორგანო.“ — განაცხადა მან.
კომიტეტის თავმჯდომარემ დაფინანსების საკითხი ერთ-ერთ ყველაზე პრობლემურ თემად დაასახელა, რომელმაც, ზოგადად, აზრთა სხვადასხვაობა გააჩინა და შემდგომში საკმაოდ რთული მოვლენებიც წარმოშვა უნივერსიტეტში. მისი განმარტებით, წამყვანი სტუდენტური ორგანიზაციის დაფინანსების საკითხს უშუალოდ უნივერსიტეტი განსაზღვრავს, ხოლო სხვა ნებისმიერი ღონისძიებისთვის, რომელიც შეიძლება იყოს დაკავშირებული სტუდენტების ერთობლივ ან ინდივიდუალურ ინიციატივებთან (იქნება ეს კულტურული, შემეცნებითი, სპორტული თუ სხვა ტიპის ორგანიზაცია), ნებისმიერ სტუდენტს ექნება აღნიშნულ რესურსებთან თანაბარი წვდომის შესაძლებლობა, ბუნებრივია, შესაბამისი შერჩევის კრიტერიუმებზე დაფუძნებით.
„ჩვენ ვდგამთ პროგრესულ ნაბიჯს, რომელიც, დეცენტრალიზაციისა და დივერსიფიკაციის საშუალებით, მოგვცემს შესაძლებლობას, გავაჯანსაღოთ არსებული სისტემა. თავად სტუდენტური თვითმმართველობა, როგორც სისტემა, უკვე მიღწევაა როგორც დემოკრატიული სახელმწიფოსი, ისე ზოგადად განვითარებული პროცესების“ — მიიჩნევს მარიამ ჯაში, იმავდროულად, განსაკუთრებულ ყურადღებას ამახვილებს იმაზე, თუ რამდენად სწორად ასრულებენ წარმომადგენლობითი ორგანიზაციები მათზე დაკისრებულ მოვალეობას. „უმნიშვნელოვანესია, რომ სტუდენტური წარმომადგენლობითი ორგანიზაციები სწორად ასრულებდნენ მათ მთავარ ვალდებულებას წარმომადგენლობითობის და უფლებების დაცვის კუთხით. რაც მთავარია, მათ არ უნდა შეეხოთ დაფინანსების ან სხვა შესაძლებლობის პრივილეგიები, რათა ამით ჩრდილი არ მიადგეს ამ მნიშვნელოვან ინსტიტუტს. ამ ეტაპზე, ჩვენ ვდგამთ ძალიან მნიშვნელოვან ნაბიჯს, თუმცა, არ გამოვრიცხავთ, რომ მომავალში, დაკვირვებისა და ანალიზის შედეგად, განხორციელდეს შემდგომი ცვლილებები კანონის დონეზე.“
ხელმისაწვდომი განათლება და კულტურული ცხოვრება
განათლების, მეცნიერებისა და კულტურის კომიტეტი შშმ პირთათვის ხელმისაწვდომი განათლებისა და კულტურული ცხოვრების საკანონმდებლო ცვლილებებზე მუშაობს.
11 აპრილს კომიტეტმა, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა მშობელთა ორგანიზაციის წარმომადგენლებთან და შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა მშობლებთან, გაფართოებული სამუშაო შეხვედრა გამართა, რომელსაც განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს და კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტროების წარმომადგენლები ესწრებოდნენ.
კომიტეტის თავმჯდომარის, მარიამ ჯაშის განცხადებით, შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა მშობლებმა ყველაზე კარგად იციან რა ცვლილებებია სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი მათი შვილებისთვის სხვადასხვა დონეზე. „ეს ფორმატი შესაძლებლობას იძლევა, განვიხილოთ რა ინიციატივები უნდა განხორციელდეს ინკლუზიური განათლების სფეროსა და კულტურის სფეროში. ზოგად და პროფესიულ განათლებაში უკვე დაიწყო ახალი ინიციატივების განხორციელება. 7000-მდე სტუდენტი სწავლობს სკოლასა და პროფესიულ სასწავლებელში, თუმცა, სკოლამდელ და უმაღლესი განათლების დონეზე ჩვენ არ გვაქვს დიდი პროგრესი.“
შეხვედრაზე სკოლამდელი, ზოგადი, პროფესიული და უმაღლესი განათლების საფეხურებზე არსებულ კონკრეტულ პრობლემებზე იმსჯელეს. ხელმისაწვდომი განათლების სისტემისა და კულტურული ცხოვრების საკანონმდებლო ცვლილებების პრეზენტაცია კოალიცია „დამოუკიდებელი ცხოვრებისათვის“ იურისტმა, ქეთევან მარგალიტაძემ წარმოადგინა. „ჩვენი მიზანია, განათლებისა და კულტურის სფეროში შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებისთვის გარანტირებული იყოს სრული და ქმედითი მონაწილეობა და ინტეგრაცია, თანასწორი შესაძლებლობები და ხელმისაწვდომობა, უზრუნველყოფილი იყოს განსხვავებულობის პატივისცემა,“ — განაცხადა ქეთევან მარგალიტაძემ.
დეპუტატებმა მშობლებთან ერთად იმსჯელეს, თუ როგორ უნდა გახდეს კულტურის სფეროს დაწესებულებები — კინოთეატრები, საგამოფენო დარბაზები და მუზეუმები — შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებისთვის ადაპტირებული არა მხოლოდ ინფრასტრუქტურულად, არამედ პროგრამულად; ისაუბრეს სპეცპედაგოგებზე, როგორ შეიძლება მათი პროფესიული მოტივაციის ამაღლება; გამოთქვეს მოსაზრებები შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე ბავშვებისთვის უსაფრთხოების სტანდარტების შემუშავების აუცილებლობაზე.
20 აპრილს კომიტეტმა განაახლა მუშაობა შშმ პირთათვის ხელმისაწვდომი განათლებისა და კულტურული ცხოვრების საკანონმდებლო ცვლილებებზე და შშმ პირთა მშობლებთან და არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლებთან გაფართოებული სამუშაო შეხვედრა გამართა.
კომიტეტის თავმჯდომარის, მარიამ ჯაშის განცხადებით, ზოგად და პროფესიულ განათლებაში უკვე დაიწყო ახალი ინიციატივების განხორციელება. მისი თქმით, საკანონმდებლო ცვლილებებზე მუშაობა 4 ძირითადი მიმართულებით მიმდინარეობს: სკოლამდელი, სასკოლო, პროფესიული და უმაღლესი განათლების ეტაპებზე. მისივე განმარტებით, კომიტეტი იმაზეც მუშაობს, როგორ უზრუნველყოს სახელმწიფომ შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთათვის განათლების მიღების უფლების რეალიზება ყველა საფეხურზე განათლების ინკლუზიური დანერგვით.
შეხვედრაზე სკოლამდელი, ზოგადი, პროფესიული და უმაღლესი განათლების საფეხურებზე არსებულ პრობლემებზე იმსჯელეს. განათლების და კულტურის სფეროების მარეგულირებელ საკანონმდებლო აქტებში განსახორციელებელი საკანონმდებლო ცვლილებები კომიტეტს შშმ პირთა ასოციაციის დამფუძნებელმა, ხათუნა ჯავახაძემ გააცნო. მისი ინფორმაციით, საკანონმდებლო ცვლილებები მომზადებულია შშმ პირთა მშობლების, არასამთავრობო ორგანიზაციების, პედაგოგების მოსაზრებებისა და წინადადებების საფუძველზე და უზრუნველყოფს, განათლებისა და კულტურის სფეროს მარეგულირებელ კანონმდებლობაში, შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა უფლებების კონვენციის ძირითადი პრინციპებისა და ღირებულებების ეფექტურ იმპლემენტაციას. ასოციაციის დამფუძნებელმა ტერმინოლოგიურ ცვლილებებზეც ისაუბრა. მას მიაჩნია, რომ რამდენიმე ტერმინის ჩანაცვლება უნდა მოხდეს უფრო პოზიტიური ტერმინით.
ასოციაციის ხელმძღვანელს მიაჩნია, რომ სპეციალური მასწავლებლისთვის უნდა შეიქმნას სრულფასოვანი პირობები განსაკუთრებული საჭიროების მქონე ბავშვთან სამუშაოდ; გარდა ამისა, სპეციალური მასწავლებლის სტატუსი გაუთანაბრდეს საჯარო სკოლის მასწავლებლის სტატუსს და შესაძლებელი გახდეს მათი ჩართვა მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების სქემაში. საჭიროა სკოლებში მოეწყოს შშმ ბავშვებისთვის ადაპტირებული გარემო: პანდუსები და სველი წერტილები. უმაღლესი განათლების ეტაპზე შემოთავაზებული ცვლილებით, სახელმწიფომ უნდა დააფინანსოს შშმ სტუდენტის დამხმარე პირი, გაცვლით პროგრამებში მონაწილეობისას.
ასოციაციის ინფორმაციით, არსებობს მშობელთა გარკვეული კატეგორია, რომელთაც უჭირთ იმის აღიარება, რომ მათ შვილებს განსაკუთრებული საჭიროებები აქვთ და ეწინააღმდეგებიან მასწავლებლის მიერ შემუშავებული ინდივიდუალური გეგმის მიხედვით მუშაობას. შემოთავაზებული რეკომენდაციით, აუცილებელია კანონმდებლობაში შევიდეს ცვლილება, რომელიც განსაზღვრავს მშობლის როლს და პასუხისმგებლობას აღნიშნული მიმართულებით.
25 აპრილს აღნიშნულ თემაზე ისევ გაიმართება შეხვედრა. სავარაუდოდ, კანონპროექტის საბოლოო სახე 10 მაისამდე იქნება შემუშავებული.
მასალა მოამზადა ლალი ჯელაძემ
|