2017-03-16
სისტემური ცვლილებები შეფასების პროცესის გასაუმჯობესებლად
განათლების ხარისხის განვითარების ეროვნულმა ცენტრმა გამოაცხადა კონკურსი, უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულებების ავტორიზაციისა და აკრედიტაციის პროცესის განხორციელებისათვის, ფართო სპექტრის გამოცდილების მქონე და მაღალკვალიფიციური ექსპერტების შესარჩევად. ექსპერტთა კორპუსი წლებია ფუნქციონირებს საქართველოში, უმაღლეს სასწავლებლებში განათლების ხარისხის გაუმჯობესებისთვის ხელშეწყობის მიზნით, თუმცა, ხელშესახები ცვლილება მის მუშაობას არ მოჰყოლია, რასაც საუნივერსიტეტო განათლებისადმი საზოგადოების არაერთგვაროვანი აზრიც ადასტურებს. ამ განწყობას, დროდადრო, სტუდენტური საპროტესტო ხმაც უერთდება ხოლმე.
ამჟამად ცენტრი ისეთ სისტემურ ცვლილებებზე აკეთებს აქცენტს, რასაც უნდა მოჰყვეს უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულებების შეფასების პროცესის თვისებრივი გაუმჯობესება და, რომლის მიზანია ამ სისტემის ევროპულ სტანდარტთან და სახელმძღვანელო პრინციპებთან ჰარმონიზაცია; კონკურსის შედეგად ექსპერტთა ისეთი კორპუსის ფორმირება, რომელიც შეძლებს უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულებების ფაქტობრივი მდგომარეობის კომპლექსურ და კვალიფიციურ შეფასებას, რის საფუძველზეც დაიგეგმება ხარისხის გაუმჯობესების ღონისძიებები.
თემის მნიშვნელობიდან გამომდინარე, ამ ცვლილებასთან დაკავშირებულ საკითხებზე გვესაუბრება განათლების ხარისხის განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორი თამარ სანიკიძე.
— რით არის განპირობებული საგანმანათლებლო დაწესებულებათა ავტორიზაციის ექსპერტთა კორპუსის ხელახლა ფორმირება და რაში გამოიხატება თვისებრივი ცვლილებები?
— თქვენს შეკითხვას რომ ვუპასუხო, ჯერ უნდა შევახსენო ჩვენს მკითხველს, შეფასების როგორი სისტემა გვქონდა და როგორი შემფასებლები გვყავდა. თავიდან შეფასების კორპუსის წევრი იყო ექსპერტი, რომელიც აფასებდა — სკოლას, პროფესიულ სასწავლებელს და უმაღლეს დაწესებულებას, დებულებით განსაზღვრული სტანდარტების შესაბამისად. აფასებდა სამი სტანდარტის მიხედვით და ძირითადად რაოდენობრივი მაჩვენებლების გამოყენებით. ნელ-ნელა ეს სისტემა დაიხვეწა და 2014 წლისთვის გაიყო როგორც გადაწყვეტილების მიმღები საბჭოები, განათლების დონეების მიხედვით, ისე ექსპერტთა კორპუსიც, თუმცა დარჩა იგივე შემადგენლობა. გარკვეულწილად კორპუსის შევსებაც მოხდა. ამ ადამიანების მიმართ მადლობის მეტი რა გვეთქმის. თავიანთი კვალიფიკაციისა და კომპეტენციის, ასევე, მოქმედი რეგულაციების ფარგლებში მათ მაქსიმუმი გააკეთეს იმისა, რაც იმ დროსთვის მოეთხოვებოდათ. მაგრამ, როცა საჭირო გახდა მომდევნო ეტაპზე გადასვლა, არა მხოლოდ განათლების დონეების მიხედვით, არამედ ახალ ევროპულ სტანდარტებზე დაყრდნობით თვისებრივად განსხვავებული მეთოდოლოგიით დაწესებულებების შეფასება, დღის წესრიგში დადგა ავტორიზაციის ექსპერტთა ახალი კორპუსის ფორმირება.
რაც შეეხება თვისებრივ ცვლილებებს, იგი გამოწვეულია შეფასების სისტემის ახალი ვერსიითა და მეთოდოლოგიით, რომელსაც დავნერგავთ უმაღლესი სასწავლებლების შეფასებისათვის. შეფასების პროცესი გახდება მრავალმხრივი, გამჭვირვალე და სრულფასოვანი. ახალი სტანდარტებით მოვახდინეთ დაწესებულებების ყველა იმ მიმართულების იდენტიფიცირება და დაფარვა, რომლის შეფასებაც და შემდეგ გამართულად მუშაობაც პირდაპირ კავშირშია განათლების ხარისხის ზრდასთან. ვგულისხმობ იმას, რომ 3-ის ნაცვლად (მატერიალურ-ტექნიკური, ადამიანური რესურსები და პროგრამები), უმაღლესი დაწესებულებების შემთხვევაში, ახლა 7 სტანდარტი გვაქვს. კონკურსის შედეგად უნდა მივიღოთ აკადემიური თუ ადმინისტრაციული პერსონალით დაკომპლექტებული ექსპერტთა კვალიფიციური ჯგუფი, რომელიც 7-ვე სტანდარტის მიმართულებას დაფარავს და კვალიფიციური შემოწმების გარეშე არ დატოვებს არც ერთ დეტალს.
— როგორი იქნება შეფასების პროცედურა, პერიოდულობა?
— პირველ რიგში, სტანდარტების რაოდენობის ზრდის შესაბამისად, გაიზრდება ჯგუფში შეფასების ექსპერტთა რაოდენობა, ხოლო შემოწმების პერიოდულობას განსაზღვრავს რამდენიმე ფაქტორი: როცა დაწესებულებას უწევს ავტორიზაცია; შემოსული საჩივრები და განცხადებები, გეგმიური მონიტორინგი, რომელიც მიმდინარე წლიდან ავამოქმედეთ და, რა თქმა უნდა, საბჭოს რეკომენდაციები. მიმაჩნია, რომ ამის გაკეთება აუცილებელი იყო, რადგან ცენტრში ყოველთვის გროვდება ინფორმაცია უმაღლესი სასწავლო დაწესებულებების, მათ შორის, რისკის მატარებელი დაწესებულებების (იგულისხმება ხარისხთან დაკავშირებული რისკები) შესახებ. გვაქვს საბჭოს გადაწყვეტილებები, რაც იმ შეფასებას ეფუძნება, რომელსაც გადის სასწავლო დაწესებულება და, აქედან გამომდინარე, შესაბამისი რეკომენდაციები, გვაქვს ასევე თვითშეფასების ფორმები, ანგარიშები... ამ მონაცემებზე დაყრდნობით გავაკეთეთ იდენტიფიკაცია დაწესებულებისა, რომელიც წელს გეგმიური მონიტორინგით უნდა შემოწმდეს. ეს კარგია დაწესებულებისათვისაც, რადგან ავტორიზაციის ციკლის დასრულებამდე ეცოდინებათ რა მიმართულებით მოემზადონ. ეს კარგი იქნება ჩვენთვისაც, იმიტომ რომ, შემოწმებისას ყოფილა ვითარება, როცა ცენტრის ფუნქციის ნაწილშია რაღაც მოსაგვარებელი ან შესასწორებელი და არა სასწავლო დაწესებულების. მონიტორინგი სკოლებშიც დავიწყეთ და პროფესიულ სასწავლებლებშიც. იმდენი ხარვეზი აღმოვაჩინეთ და გავასწორეთ, რომ დავრწმუნდით პერიოდული მონიტორინგის აუცილებლობაში, რასაც, პარალელურად, ჩვენი სისტემის გასწორებაც მოჰყვა. ეს კი საშუალებას გვაძლევს, ვხედავდეთ სად რა საჭიროებაა — სასწავლო დაწესებულებაში, ხარისხის განვითარების ეროვნულ ცენტრში, განათლების სამინისტროში. ხარვეზების გასწორებას ისევ მოჰყვა მონიტორინგი და ა.შ.
ექსპერტთა მიერ შეფასების პროცედურაში სიახლეა ისიც, რომ წინასწარ იქნება შესწავლილი დაწესებულების შესახებ ინფორმაცია და აპლიკაცია, ზუსტად იქნება განსაზღვრული და შეთანხმებული დღის წესრიგი — ადგილზე მისულ ექსპერტს ეცოდინება, რა აქვს გასაკეთებელი, რა დოკუმენტაციაში ჩაიხედოს, ვისგან აიღოს ინტერვიუები და ა.შ.
— ევროპელი პარტნიორების რეკომენდაციით, შემფასებელთა ჯგუფში პირველად შევლენ დამსაქმებლები და სტუდენტები. რა დატვირთვა ექნება ამ ორ კომპონენტს შეფასების სისტემაში?
— შემფასებელთა კორპუსის ფართო სპექტრის ექსპერტებით დაკომპლექტების აუცილებლობაზე საუბრისას, პირველ რიგში, სწორედ ამ ორ კომპონენტს ვგულისხმობდი. ორივე თანაბრად მნიშვნელოვანია, უმაღლესი განათლების ხარისხი დამსაქმებლებისა და სტუდენტების ინტერესებში ერთნაირად შედის. ისინიც, რა თქმა უნდა, კონკურსის წესით შეირჩევიან. ვფიქრობ, დამსაქმებელთა ასოციაცია დაინტერესდება, კერძო ბიზნესის ჩართულობის მოლოდინიც გვაქვს. ეს აქამდეც ასე უნდა ყოფილიყო. ექსპერტი-დამსაქმებელი დაინტერესდება, რამდენად არის სასწავლო დაწესებულება კონტაქტზე ბიზნესთან და დამსაქმებლებთან, რამდენად ითვალისწინებს დაწესებულება შრომის ბაზრის მოთხოვნებს და რამდენად პასუხობს მიღებული განათლება იმ გამოწვევებს, რომელიც დღეს არსებობს. რა თქმა უნდა, უნივერსიტეტს არავინ ავალდებულებს კურსდამთავრებულის დასაქმებას, მაგრამ მას აქვს ვალდებულება, ისეთი პროგრამები შესთავაზოს სტუდენტს, რომლის დასრულებისას ახალგაზრდა აღჭურვილი იქნება იმ მიმართულებით დასაქმებისათვის ყველა საჭირო უნარითა და შესაბამისი ცოდნით. ზოგადად, რამდენად შესაბამისობაშია სასწავლო პროგრამები ბაზრის მოთხოვნებთან, ტარდება თუ არა კურსდამთავრებულთა დასაქმების კვლევა, რამდენად ხელშეწყობილია სტუდენტი და გათვალისწინებულია მისი ინტერესები — სერვისები, კარიერული ცენტრები... თითოეულ ამ კომპონენტში არის მარცვალი იმისა, რაც უნდა შეაფასოს ექსპერტმა-დამსაქმებელმა და რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია — სტუდენტმა, ვის ინტერესებზეც უნდა იყოს ორიენტირებული საგანმანათლებლო გარემო. შესაბამისად შემფასებელთა ჯგუფი სრულფასოვანი იქნება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ დაკომპლექტდება კვალიფიციური აკადემიური პერსონალით, რომელიც პროგრამულ მიმართულებას შეამოწმებს და შეაფასებს, რესურსების შემფასებლით, რადგან სხვა რესურსებთან ერთად საუნივერსიტეტო ბიბლიოთეკები უნდა შემოწმდეს, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია და სტუდენტთა კორპუსის წარმომადგენლით, რომელსაც საშუალება ექნება თანატოლების აზრი გაიგოს, მაგალითად, ნახოს და შეაფასოს მომსახურება, კარიერული ცენტრების ფუნქციონირება. რაკი ლექტორის მუშაობა მხოლოდ სალექციო საათით არ შემოიფარგლება, მოიკვლიოს და დაადგინოს, გამოყოფს თუ არა პროფესორი დროს სტუდენტის მხარდაჭერისათვის. არაერთხელ გვსმენია მათი უკმაყოფილება, რომ არ აქვთ სათანადო კომუნიკაცია პროფესორთან.
— რას გვეტყვით ევროპელი პარტნიორების როლზე ხარისხის უზრუნველყოფის მექანიზმის სისტემურ ცვლილებებთან მიმართებაში?
— პირველ რიგში უნდა აღვნიშნო, რომ პროცესის დაჩქარებას უთუოდ შეუწყო ხელი ასოცირების ხელშეკრულების გაფორმებამ. ევროპული სტანდარტებისა და შეფასების ფორმების დასამკვიდრებლად ჩვენ უკვე კონკრეტულ ნაბიჯებს ვდგამთ. რა თქმა უნდა, ვითვალისწინებთ მათ გამოცდილებასა და რჩევებს. მას შემდეგ, რაც კონკურსი დასრულდება და შემფასებელთა კორპუსი დაკომპლექტდება, საჭირო იქნება მათთვის გარკვეული კონსულტაციების გაწევა. მსოფლიო ბანკის ფინანსური მხარდაჭერით, თბილისში ჩამოვა ჩემი ავსტრიელი კოლეგა, რომელიც ერთ-ერთ ძლიერ სპეციალისტად ითვლება ამ სფეროში და ექსპერტთა პირველ გადამზადებას უზრუნველყოფს, ასევე, მოგვიმზადებს სახელმძღვანელოს ახალი სტანდარტების და პროცედურების მიხედვით შესაფასებლად, რაც მნიშვნელოვანი იარაღი იქნება ახლად შერჩეული ექსპერტებისთვის.
ამის შემდეგ, ზაფხულში, ახალი მეთოდოლოგიითა და უცხოელი ექსპერტების ჩართულობით, რამდენიმე დაწესებულებაში ვაპირებთ საპილოტე შეფასების განხორციელებას — ჩვენი ექსპერტები შეაფასებენ დაწესებულებას. ყველაზე მნიშვნელოვანი იქნება გვიან ზაფხული, როდესაც დაიწყება შეფასების პილოტირება, ე.წ. საჩვენებელი შეფასება, უცხოელი კოლეგების დაკვირვების ქვეშ, სადაც შემფასებელთა ჯგუფებში უნივერსიტეტების წარმომადგენლები ჩაერთვებიან.
ასევე საგანგებოდ უნდა აღვნიშნო, რომ ჩვენი ექსპერტთა კორპუსი, ჩვენნაირ ევროპულ სააგენტოებთან ერთად, ჩაერთვება სხვა ქვეყნების სასწავლო დაწესებულებათა შეფასებებში, რაც ძალზე მნიშვნელოვანია პროცესის ინტერნაციონალიზაციის და გამოცდილების გაზიარების თვალსაზრისით.
იმის გათვალისწინებით, რომ 2018 წლისთვის ბევრ სასწავლო დაწესებულებას მოუწევს ავტორიზაციის გავლა, ექსპერტთა მეტი ჯგუფი დაგვჭირდება. ამიტომ, კონკურსი არ იქნება ერთჯერადი — გამოცხადებული კონკურსი გაგრძელდება ივნისის ბოლომდე, სავარაუდოდ, ყოველ ორ კვირაში შემოსულ ნაკადებს შევაფასებთ ინტერვიუს გზით და კომისიური წესით. ასე რომ, მსურველებს განაცხადის შემოტანა პერიოდულად შეეძლებათ. კონკურსი სტუდენტებისთვის ცალკე გამოცხადდება — ჯგუფში მუშაობით მათ მიეცემათ საუკეთესო სივრცე და საშუალება იმისათვის, რომ თავიანთი წვლილი შეიტანონ ისეთ მნიშვნელოვან საქმეში, როგორიც არის საუნივერსიტეტო სასწავლო პროცესის თანამედროვე ევროპულ სტანდარტებთან შესაბამისობაში მოყვანა. იმედი მაქვს, სტუდენტები ამ შანსს სრულად გამოიყენებენ.
— რა ვადით ენიჭება უფლებამოსილება შეფასების ექსპერტთა კორპუსს და რა როლი ექნება მისი საქმიანობის განხორციელებისას ხარისხის განვითარების ეროვნულ ცენტრს?
— ექსპერტთა კორპუსი მუდმივმოქმედი ორგანოა და თავის უფლებამოსილებას მანამდე განახორციელებს, ვიდრე პროცედურის შეცვლის ან რეორგანიზაციის აუცილებლობის საკითხი არ დადგება. სპეციფიკის გათვალისწინებით, იმოქმედებს გარკვეული წესები, მაგალითად, რა შემთხვევაში შეიძლება დატოვოს კორპუსი ექსპერტმა, რა შემთხვევაში მიიღებს დისკვალიფიკაციას, დაინერგება ატესტაციის მექანიზმები. ინტერესთა კონფლიქტი ითვალისწინებს ახალ რეგულაციებს: ექსპერტს ერთი წლით ეკრძალება იმ დაწესებულებაში მუშაობა, რომელსაც შეაფასებს, ასევე, ცენტრის თანხმობის გარეშე არ შეეძლება კონსულტაცია გაუწიოს ამა თუ იმ დაწესებულებას. ამ თემებთან დაკავშირებით იყო გადაცდომები, ამიტომაც ცენტრისა და ექსპერტების, ასევე დაწესებულების რეპუტაციის დაცვის მიზნით, მივიღეთ ასეთი გადაწყვეტილება.
რაც შეეხება ჩვენი ცენტრის როლს, იგი, ძირითადად, ადმინისტრაციულ მხარდაჭერაში გამოიხატება. დავგეგმავთ ისეთ განმავითარებელ ტრენინგებსა და გადასამზადებელ კურსებს, რომლებიც ექსპერტთა განვითარებას, მათი ახალი უნარებით აღჭურვას უზრუნველყოფენ. ჩვენი როლი შეფასების, აზრის გამოხატვისა და გადაწყვეტილების მიღების პროცესში არ ფიგურირებს.
ესაუბრა ანა ფირცხალაიშვილი
|
