2017-02-16 პრაქტიკოსი მასწავლებლის კარიერული წინსვლის გზა
მასწავლებლის საქმიანობის დაწყების, პროფესიული განვითარებისა და კარიერული წინსვლის სქემაში განხორციელებული ცვლილებების თანახმად, შეიცვალა პრაქტიკოსი მასწავლებლის პროფესიული განვითარებისა და კარიერული წინსვლის გზები. სქემა აღარ მოიცავს კარიერის შეწყვეტისა და შეჩერების ნაწილს და მასწავლებლებს ალტერნატიულ გზებს სთავაზობს წინსვლისთვის. ყველაზე მნიშვნელოვან ცვლილებად პრაქტიკოსი მასწავლებლები განსაზღვრული ვადების გაუქმებას მიიჩნევენ, სამაგიეროდ, მათ, პროფესიულ უნარებში მოუწევთ კომპეტენციების დადასტურება ტესტირების გზით (გამოცდას ახლა ტესტირება ჰქვია).
რა ალტერნატიულ გზებს სთავაზობს სახეცვლილი სქემა პრაქტიკოს მასწავლებლებს კარიერული წინსვლისთვის, როგორ გაიზარდა დამატებითი აქტივობების წილი, როგორ მოხდება კრედიტქულების დაგროვება და დამატებით რა შესაძლებლობები გაჩნდა მათთვის — ამის შესახებ გვესაუბრება მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ცენტრის უწყვეტი პროფესიული განათლებისა და კარიერული წინსვლის პროგრამის ხელმძღვანელი ირინა სამსონია
— რა ცვლილებები შეეხო პრაქტიკოს მასწავლებელს?
— სქემაში განხორციელებული ცვლილებები, რა თქმა უნდა, საკმაოდ მნიშვნელოვნად შეეხო პრაქტიკოს მასწავლებელს. მთავარი ცვლილება ის არის, რომ პრაქტიკოსს, უფროსი მასწავლებლის სტატუსის მოსაპოვებლად, აღარ აქვს განსაზღვრული ვადები; მეორე მნიშვნელოვანი ცვლილება — მას რამდენიმე გზა აქვს კარიერული წინსვლისთვის, ანუ სახელმწიფო ალტერნატიულ გზებს სთავაზობს; მესამე ცვლილება — წინა სქემისგან განსხვავებით, პრაქტიკოს მასწავლებელს საშუალება მიეცა, დამატებითი აქტივობებით მოაგროვოს კრედიტქულები. ეს არის სამი ძირითადი ცვლილება, რომელიც პრაქტიკოსი მასწავლებლის საფეხურს შეეხო.
— აღვწეროთ ეს გზები
— მოგეხსენებათ, რომ სქემის წინა ვერსიაში აღწერილი გზა, რომლის მიხედვითაც პრაქტიკოს მასწავლებელს უნდა გაევლო შიდა საგაკვეთილო დაკვირვება, ოთხი წლის განმავლობაში, ორჯერ (+ საპილოტე წელი, საერთო ჯამში, ხუთი წლის განმავლობაში), უნდა დაედასტურებინა საგნობრივი კომპეტენცია გამოცდის სახით, ხოლო პროფესიული — 5-კრედიტიანის სახით (იმის მიხედვით, რომელიც არ ჰქონდა დადასტურებული). ახლა მას მეტი არჩევანი აქვს. კრედიტქულების დაგროვება სავალდებულო აქტივობების საშუალებით, რა თქმა უნდა, ერთ-ერთ გზად რჩება. ამ შემთხვევაში, მან უნდა გაიაროს შიდა საგაკვეთილო დაკვირვება ორჯერ და ამ გზით 4 კრედიტი დააგროვოს. საგნობირივი და პროფესიული კომპეტენციების დადასტურებისთვის კი მას დასჭირდება, ჯამში, 15 კრედიტქულის მოგროვება. იმ შემთხვევაში, თუ მასწავლებელი, საგნობრივი და პროფესიული კომპეტენციების დასადასტურებლად ტესტირების გავლის შედეგად ამ 15 კრედიტქულას ვერ მოაგროვებს, საჭირო კრედიტქულებს სხვა აქტივობებით ივსებს. უფრო ზუსტად რომ ვთქვა, 19 სავალდებულო კრედიტიდან 15-ს, რაც საგნობრივი და პროფესიული კომპეტენციების დადასტურებისთვის არის განკუთვნილი, მასწავლებელს შეუძლია დააგროვოს როგორც მხოლოდ ტესტირების, ისე კომბინირებულად — შესაბამისი მიმართულებიდან სხვადასხვა აქტივობების განხორციელების გზით. ამისთვის პრაქტიკოს მასწავლებელს ჩვენ დამატებითი აქტივობების ჩამონათვალს ვთავაზობთ. იდეა ისაა, რომ მთავარია, მასწავლებელმა დაადასტუროს თავისი კომპეტენცია, ანუ დაადასტუროს, რომ კარგად იცის საგანი, რომელსაც ასწავლის და აქვს ზოგადი პროფესიული უნარები იმისათვის, რომ წარმართოს სასწავლო პროცესი და გადასცეს მოსწავლეებს ეს ცოდნა. ეს, პრინციპში, მასწავლებლის პროფესიული სტანდარტის მოთხოვნაა და სწორედ ამ ორ მსხვილ მიმართულებადაა დაყოფილი აქტივობები, რომლებიც პრაქტიკოს მასწავლებელს შევთავაზეთ. მას შეუძლია აირჩიოს მისთვის მოსახერხებელი და იოლად შესასრულებელი აქტივობები, რომლებითაც ის შეივსებს დანაკლის კრედიტქულებს.
პრაქტიკოს მასწავლებელს, უფროსი მასწავლებლის საფეხურზე რომ გადავიდეს, მისთვის განკუთვნილი კარიერული წინსვლის სამი გზიდან სასურველის არჩევის შესაძლებლობა მიეცა. თუმცა, უცვლელი დარჩა პირობა 19 კრედიტქულის დაგროვების აუცილებლობის შესახებ.
— პირველი გზა: შიდა საგაკვეთილო დაკვირვება — 4 კრედიტქულა, საგნობრივი და პროფესიული კომპეტენციების დადასტურება — 0-დან 15 კრედიტქულა.
— თუ პრაქტიკოს მასწავლებელს ჩაბარებული აქვს რომელიმე გამოცდა, ანუ დადასტურებული აქვს საგნის ან პროფესიული უნარების კომპეტენცია, მას აღარ მოუწევს გამოცდის თავიდან ჩაბარება, კომპეტენციას, ორივე მიმართულებით, ის მხოლოდ ერთხელ ადასტურებს. თუ არც ერთი არ აქვს დადასტურებული, მაშინ ორივე უნდა დაადასტუროს. ტესტირების გზით დაგროვილი კრედიტქულების მიხედვით ის თავად გეგმავს, შემდეგ რა აქტივობების შესრულება მოუწევს კრედიტების შესავსებად.
თუ მასწავლებელმა გამოცდაზე ნული ქულა მიიღო, თავიდან მოუწევს გამოცდაზე გასვლა, რადგან, როგორც გითხარით, ტესტირების გზით კომპეტენციის დადასტურება აუცილებელია.
აქვე გეტყვით, როგორ ხდება მიღებული ქულების გადაყვანა კრედიტქულებში: თუ მასწავლებელი საგნობრივი ან პროფესიული კომპეტენციიის დადასტურებისას დააგროვებს ქულათა 61%-ს, მას მიენიჭება მაქსიმალური 10 კრედიტქულა, 51-დან 61%-მდე — 7, 41-დან 51%-მდე — 4, ხოლო 31-დან 41%-მდე — 1. ქვედა ზღვარი 30 ქულით განისაზღვრება. ეს იმას ნიშნავს, რომ მასწავლებელი, რომელიც ტესტირების შედეგად დააგროვებს 30-ქულაზე ნაკლებს, ვერ მოიპოვებს კრედიტქულას.
— მეორე გზა: საგნობრივი და პროფესიული კომპეტენციების დადასტურებისას, თითოეულში, 10 კრედიტქულას დააგროვებს.
— თუ მასწავლებელმა საკმარის ქულები დააგროვა საგნობრივი და პროფესიული კომპეტენციების დადასტურების გზით, ანუ ჯამში 15 კრედიტქულა მოიპოვა, მაშინ მას შიდა დაკვირვებას გავლის გარეშე მიენიჭება უფროსი მასწავლებლის სტატუსი. პრაქტიკოსი მასწავლებელი, ორივე მიმართულებით, თავისი კომპეტენციების დასადასტურებლად გადის ტესტირებას, რომელსაც ორგანიზებას შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრი გაუწევს. მხოლოდ ამის შემდეგ, იმის მიხედვით, თუ რამდენ ქულას დააგროვებს თითოეული მიმართულებით, მასწავლებელი დაგეგმავს თავის საქმიანობას კარიერული წინსვლისთვის.
— მესამე გზა: დოქტორის ხარისხი ან მასწავლებლის მომზადების საგანმანათლებლო პროგრამის დამადასტურებელი სერტიფიკატი.
— პრაქტიკოს მასწავლებელს, რომელიც, დოქტორის ან მასთან გათანაბრებულ აკადემიურ ხარისხს მოიპოვებს განათლების მეცნიერებების მიმართულებით ან იმ საგანში, რომელსაც ასწავლის, პირდაპირ ენიჭება უფროსი მასწავლებლის სტატუსი.
კიდევ ერთი გზა მასწავლებლის მომზადების 60-კრედიტიანი საუნივერსიტეტო პროგრამის წარმატებით დასრულებაა. ამ შემთხვევაში, პრაქტიკოსი მასწავლებელი პირდაპირ ხდება უფროსი მასწავლებელი, რადგანაც მიიჩნევა, რომ მას, ამ კურსის გავლის შემდეგ, დადასტურებული აქვს კომპეტენციები ორივე — როგორც საგნობრივი, ისე პროფესიული მიმართულებით.
— რა დამატებითი აქტივობები უნდა განახორციელონ პრაქტიკოსმა მასწავლებლებმა და როგორ განისაზღვრა თითოეული აქტივობის შესაბამისი კრედიტქულა?
— პრაქტიკოსი მასწავლებლის დამატებითი აქტივობები, როგორც უკვე აღვნიშნე, ორ ძირითად მიმართულებადაა დაყოფილი. ესენია საგნობრივი და ზოგადი პროფესიული მიმართულებები. საგნობრივი მიმართულებით მასწავლებელს შეუძლია გაიაროს საგნისა და საგნობრივი მეთოდიკის ტრენინგების კურსი. მასწავლებლებს ამ სატრენინგო კურსს შესთავაზებენ როგორც მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ცენტრი, ისე პროვაიდერი ორგანიზაციები, რომელთა პროგრამაც, ცხადია, იქნება აკრედიტებული. ტრენინგების წარმატებით გავლის შედეგად მასწავლებელი მოიპოვებს შესაბამის კრედიტქულებს.
გარდა ამისა, ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ სასკოლო კულტურის ამაღლებისა და კოლეგების ურთიერთთანამშრომლობის წახალისების მიზნით, ერთ-ერთ დამატებით აქტივობად შემოვიდა კოლეგებთან სამუშაო შეხვედრების გამართვა. პრაქტიკოსი მასწავლებელი მოაზრებულია, როგორც ამ სამუშაო შეხვედრების მონაწილე. ამ აქტივობის შეფასების კრიტერიუმები უკვე მომზადებულია და ელოდება დამტკიცებას როგორც ხელმძღვანელი მასწავლებლისთვის (ვინც ორგანიზებას უწევს ამ შეხვედრას), ისე მონაწილეებისთვის. ეს იქნება სტურქტურირებული შეხვედრების ციკლი. თუ პრაქტიკოსი მასწავლებელი სამ ასეთ სამუშაო შეხვედრაში მიიღებს მონაწილეობას და, რა თქმა უნდა, შეასრულებს შესაბამის დავალებებს (გაივლის შეფასებას, დაწერს რეფლექსიას, თუ როგორ დანერგა და სცადა მისი გამოყენება პრაქტიკაში), ამ აქტივობისთვის 0,5 კრედიტქულას მიიღებს.
ერთი ძალიან საინტერესო სიახლეა დამატებით აქტივობებში. ეს არის კონკურსებისთვის, ოლიმპიადებისთვის, შეჯიბრებისთვის მოსწავლეების მომზადება. მასწავლებლები გამოთქვამდნენ მოსაზრებას, რომ სქემის ძველი ვერსიის მიხედვით ზოგიერთი საგნის, მაგალითად, სპორტის და მუსიკის მასწავლებლებს არ ჰქონდათ კარიერული წინსვლის იმდენი შესაძლებლობა, რამდენიც სხვა საგნების მასწავლებლებს. ეს აქტივობა კი ყველა საგნის მასწავლებელს თანაბრად აძლევს საკუთარი პროფესიული საქმიანობის გზით კრედიტქულების დაგროვების საშუალებას. მუსიკის მასწავლებლებს შეუძლიათ, მაგალითად, მუსიკალური გუნდის ან ინსტრუმენტული ანსამბლის მომზადება, ასევე ინდივიდუალური მუშაობა მოსწავლეებთან საშემსრულებლო კონკურსებისთვის. სპორტის მასწავლებელსაც შეუძლია საჭადრაკო ტურნირისთვის ერთი მოსწავლის ინდივიდუალურად მომზადება, ან სპორტული გუნდის მომზადება რაიმე შეჯიბრისთვის და ა.შ. ამ ტიპის აქტივობისთვის მასწავლებელი იღებს 0,5 კრედიტქულას. ამ შემთხვევაში თავისი საქმიანობის დასადასტურებლად საჭირო იქნება მოსწავლის ან მოსწავლეთა გუნდის შეჯიბრში, კონკურსში ან ოლიმპიადაში მონაწილეობის დამადასტურებელი სერტიფიკატი. თუმცა, აღსანიშნავია, რომ მოსწავლეთა მიერ მიღწეული შედეგები გავლენას არ მოახდენს მასწავლებლის შეფასებაზე.
კიდევ ერთი დამატებითი საქმიანობაა წრეობრივი მუშაობა მოსწავლეებთან, რაც სახეცვლილი სქემის კიდევ ერთი სიახლეა. მნიშვნელოვანია, რომ დამატებითი საქმიანობების ჩამონათვალს დაემატა ისეთი ტიპის აქტივობები, რომლებიც ხელს უწყობს კლასგარეშე საქმიანობას სკოლაში. ეროვნული სასწავლო გეგმა ზოგადად ითვალისიწინებს კლასგარეშე საქმიანობებს, ახლა კი ამ ტიპის საქმიანობა მასწავლებელს კრედიტქულებად უღიარდება. წრეობრივი მუშაობისთვის მასწავლებელი 0,5 კრედიტქულას მოიპოვებს.
დამატებითი აქტივობების ჩამონათვალს დაემატა ასევე ინფორმაციულ-საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების (ისტ) ეფექტურად გამოყენების კომპონენტი. ვფიქრობთ, 21-ე საუკუნის სკოლაში სასწავლო პროცესის სრულფასოვნად წარმართვა წარმოუდგენელია თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენების გარეშე. მასწავლებელთა დიდი ნაწილი საკმაოდ წარმატებულადაც ახერხებს ამას. სწორედ ამიტომ, სამართლიანი იქნება, თუ მათ ეს დაუფასდებათ. სასწავლო პროცესში ისტ-ის ეფექტურად გამოყენებისთვის მასწავლებლები 0,5 კრედიტქულას მოიპოვებენ.
რასაკვირველია, ამ და ყველა დანარჩენი აქტივობის შესაფასებლად მასწავლებლის შეფასების ჯგუფს ხელთ ექნება შესაბამისი შეფასების ინსტრუმენტები, რომლებიც უკვე მომზადებულია დასამტკიცებლად.
მოგეხსენებათ, ამ ეტაპზე, პრაქტიკოს მასწავლებლებს კვლავ აქვთ შეფასების ჯგუფის წევრობის უფლება, რადგან ბევრ სკოლაში არ არიან საკმარისი რაოდენობით უფროსი ან წამყვანი მასწავლებლები. ამიტომ, საგნობრივ მიმართულებაში ერთ-ერთ დამატებით აქტივობად აისახა საგნობრივი კათედრიდან არჩეული მასწავლებლის შეფასების ჯგუფის წევრობა, რისთვისაც ის 1 კრედიტქულას მოიპოვებს.
ახლა რაც შეეხება პროფესიულ მიმართულებას, აქაც, რა თქმა უნდა, ტრენინგების წარმატებით გავლა რჩება, როგორც კრედიტქულების მომტანი აქტივობა.
ასევე ძალიან საინტერესო სიახლეა საკლუბო მუშაობა, როგორც კლასგარეშე საქმიანობა. კლუბი შეიძლება ჩამოყალიბდეს სკოლის ბაზაზე, ასევე იყოს რომელიმე არსამთავრობო თუ საერთაშორისო ორგანიზაციების პროექტი, რომელშიც სხვა სკოლებიც შეიძლება იყვნენ ჩართული. საკლუბო მუშაობა, მოგეხსენებათ, საკმაოდ ხანგრძლივ, მოცულობით და მრავალგანზომილებიან საქმიანობას გულისხმობს. ამიტომ მასწავლებელს, რომელიც კლუბის კურატორია, წლის განმავლობაში ჩატარებული სამუშაოსთვის 1 კრედიტქულა მიენიჭება.
მასწავლებლის დამატებით საქმიანობებში აისახა სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეებთან მუშაობაც, რაც, დამეთანხმებით, ძალიან მნიშვნელოვანი სიახლეა. ვფიქრობდით, რომ სსსმ მოსწავლეებთან მუშაობა სქემაში უფრო მეტად უნდა ყოფილიყო გამოკვეთილი, რადგან ეს საკმაოდ რთული და საპასუხისმგებლო საქმიანობაა და ნამდვილად იმსახურებს მეტი მნიშვნელობის მინიჭებას. მასწავლებელი, რომელსაც კლასში სსსმ მოსწავლე ან მოსწავლეები ჰყავს, შეფასდება იმის მიხედვით, თუ როგორ იყენებს შესაბამის მეთოდოლოგიას ამ მოსწავლეებთან მუშაობისას, რა ტიპის სამუშაოს ეწევა, რამდენი და რა სპექტრის მოსწავლეები ჰყავს კლასში. სწორედ ამ ყველაფრის გათვალისწინებით შეფასდება მასწავლებელი სკოლის შეფასების ჯგუფის მიერ შესაბამისი კრიტერიუმების მიხედვით (მათ შორის არის მშობლის კითხვარიც). ამ ტიპის საქმიანობისთვის მასწავლებელს შეუძლია მოიპოვოს 1 ან 2 კრედიტქულა სასწავლო წლის განმავლობაში.
სქემაში ასევე წახალისებულია სოციალური პროექტები. მართლაც მნიშვნელოვანი აქტივობაა, რადგან საკლუბო მუშაობა და სოციალური პროექტები ბევრად უწყობს ხელს მოსწავლეების სოციალიზაციის, მათი სამოქალაქო ცნობიერების ამაღლების და, საბოლოოდ, საზოგადოების ნამდვილ წევრად ჩამოყალიბების პროცესს. სოციალური პროექტების დაგეგმვისა და წარმართვისათვის მასწავლებელი შეფასდება 0,5 კრედიტქულით.
სოციალური პროექტები, ისევე როგორც კლასგარეშე აქტივობების ასახვა დამატებითი აქტივობების ჩამონათვალში, ვფიქრობთ, მართლაც სწორი გადაწყვეტილებაა, რადგან ჩნდება შემეცნებისა და თვითრეალიზების მეტი სივრცე როგორც მასწავლებლებისთვის, ისე მოსწავლეებისთვის. ამასთან ერთად, ეს ყველაფერი მასწავლებლებს კრედიტქულებით დაუფასდებათ.
კიდევ ერთი სიახლეა ის, რომ სახეცვლილი სქემა პრაქტიკოს მასწავლებელს საშუალებას აძლევს, კრედიტქულები მოიპოვოს ფასილიტატორობისთვისაც. მოგეხსენებათ, ფასილიტატორის საქმიანობა საკმაოდ შრომატევადი და მოცულობითია. ამიტომ, სქემის ახალი ვერსიის მიხედვით, ამ საქმიანობისთვის განკუთვნილი კრედიტქულები მნიშვნელოვნად გაიზარდა და 3 კრედიტქულით განისაზღვრა სასწავლო წლის განმავლობაში.
როგორც უკვე მოგახსენეთ, ახალი სქემა მიზნად ისახავს, ყველა მასწავლებელს ჰქონდეს პროფესიული განვითარებისა და კარიერული წინსვლის თანაბარი შესაძლებლობები, მათ შორის, რა თქმა უნდა, არაქართულენოვანი სკოლებისა თუ სექტორების მასწავლებლებს. აღსანიშნავია, რომ ახალ სქემაში ერთ-ერთ დამატებით აქტივობად აისახა სახელმწიფო ენის კურსის გავლა. თუ არაქართულენოვანი სკოლების მასწავლებლები გაივლიან სახელმწიფო ენის კურსს და აიღებენ ენის ფლობის დონის სერტიფიკატს, მათ მიენიჭებათ 2 კრედიტქულა თითოეული დონის ფლობისთვის. ყველაფერთან ერთად, ეს ერთგვარი წამახალისებელი აქტივობა იქნება არაქართულენოვანი მასწავლებლებისთვის, ისწავლონ სახელმწიფო ენა.
— დამატებით აქტივობებს სკოლის შეფასების ჯგუფი შეაფასებს, ანუ სკოლის ბაზაზე მოხდება შეფასებები. როგორ ფიქრობთ, რამდენად შეინარჩუნებენ სკოლები ობიექტურობის ხარისხს?
— ეს საკითხი ყოველთვის აქტუალური იყო, წინა სქემის დროსაც და ახლაც. პასუხისმგებლობა, ამ კუთხით, მაშინაც ჰქონდათ სკოლებს და ახლაც დაეკისრებათ. ერთ-ერთი მექანიზმი, ობიექტურობის შესანარჩუნებლად, არის ის, რომ შეფასების ინსტრუმენტები უნდა იყოს ზედმიწევნით ვალიდური და სანდო, მაქსიმალურად იძლეოდეს მასწავლებლის საქმიანობის ობიექტურად შეფასების საშუალებას. მეორე დამცავი მექანიზმია ის, რომ მაქსიმალურად მაღალ დონეზე მოხდეს ამ ადამიანების ინფორმირება და მათთვის ახსნა-განმარტების მიწოდება. ამის მისაღწევად ვაპირებთ ვიდეოპრეზენტაციების ჩაწერას, რომლებშიც დეტალურად იქნება განმარტებული თითოეული აქტივობის შეფასების ინსტრუმენტი, კერძოდ, რა მოიაზრება თითოეული კრიტერიუმის ქვეშ და რას ნიშნავს მისი მაღალ დონეზე ან დაბალ დონეზე შეფასება. როგორც კი დამტკიცდება კრიტერიუმები, ამ ვიდეოების მომზადებას დავიწყებთ. გარდა ამისა, გვექნება საინფორმაციო შეხვედრები შეფასების ჯგუფებთან და ისინი ამ შეხვედრებზეც მიიღებენ დეტალურ ახსნა-განმარტებებს. რა თქმა უნდა, მასწავლებლებს ექნებათ შეფასების ჯგუფის გადაწყვეტილების გასაჩივრების საშუალება.
გარდა ამისა, შეფასების ჯგუფების დაკომპლექტებისა და შეფასების წესი ნაკლებად იძლევა ერთპიროვნული, მკვეთრად არაობიექტური გადაწყვეტილებების მიღების საშუალებას.
— როდის შეიძლება დაიწყონ პრაქტიკოსმა მასწავლებლებმა დამატებითი აქტივობების განხორციელება?
— რეალურად, მათ უკვე შეუძლიათ დაიწყონ მზადება და დაგეგმონ აქტივობები, რადგან სქემა დამტკიცებულია და, შესაბამისად, ეს აქტივობებიც ძალაშია. იმის მიხედვით, თუ რა სახის აქტივობები აქვს დღემდე განხორციელებული, მასწავლებელს შეუძლია პრაქტიკოსი მასწავლებლისთვის შეთავაზებული სამი გზიდან აირჩიოს ერთ-ერთი, მისთვის ყველაზე ხელსაყრელი გზა და შესაბამისად დაგეგმოს თავისი მომავალი საქმიანობა.
ესაუბრა ლალი ჯელაძე
|