2016-11-03
სკოლა, რომელიც მხარს უჭერს დემოკრატიას
მაკა ყიფიანი
სასტუმრო „ქორთიარდ მარიოტში“, საზოგადოებრივი კავშირის „მეგობრობის ხიდი — ქართლოსის“ ინიციატივით, ღია სივრცის კონფერენცია „დემოკრატიის მხარდამჭერი სკოლა“ გაიმართა, რომლის მიზანი საქართველოს სკოლებში დემოკრატიის მხარდაჭერა იყო. კონფერენციის მსვლელობისას მონაწილეები გაეცნენ ღია სივრცის დებატებს და კანონებს. სესიის მეორე ნაწილი დაეთმო დისკუსიისთვის საკითხების შემოთავაზებას. მონაწილეებმა ჩამოაყალიბეს დებატების კონკრეტული პროგრამა და იმსჯელეს აქტუალურ საკითხებზე: რას ნიშნავს დემოკრატია სკოლაში; როგორ მივცეთ მოსწავლეებს საშუალება მეტი გავლენა მოახდინონ გადაწყვეტილებების მიღების პროცესზე; როგორი უნდა იყოს სკოლაში არსებული დემოკრატიული ინსტიტუტები; როგორ ვასწავლოთ ახალგაზრდებს საკუთარ თავზე პასუხისმგებლობის აღება; როგორ განვახორციელოთ სწავლის და სწავლების უფრო მეტად დემოკრატიული მეთოდები; არაფორმალური განათლება და მეწარმეობა; მედიაწიგნიერება და დემოკრატია; ინკლუზიური მოსწავლეების ჩართვა სკოლის ცხოვრებაში და რეალიზაცია საზოგადოებაში; მშობელთა ჩართულობის გაძლიერება სკოლაში; ეთნიკური უმცირესობების ჩართვა სკოლის ცხოვრებაში და მრავალი სხვა.
კონფერენციას, რომელიც ღია სივრცის მეთოდით გაიმართა, ესწრებოდნენ განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის, საგანმანათლებლო ინსტიტუტებისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლები. კონფერენციაში მონაწილეობდნენ თბილისისა და საქართველოს სხვადასხვა რეგიონის სკოლების დირექტორები, მასწავლებლები და მოსწავლეები.
მეგი ბიბილური, საზოგადოებრივი კავშირის „მეგობრობის ხიდი — ქართლოსი“ დამფუძნებელი: ჩვენს პოლონელ პარტნიორებთან — „სამოქალაქო განათლების ცენტრთან“ ერთად, უკვე მეოთხე წელია, საქართველოს მასშტაბით, ვახორციელებთ პროექტს — „დემოკრატიის სკოლა“, რომელიც ითვალისწინებს საქართველოს სკოლებში სკოლის დემოკრატიზაციის ხელშეწყობას. ჩვენი მიზანია, დავეხმაროთ მოსწავლეებს, მაქსიმალურად იყვნენ ჩართული გადაწყვეტილების მიღების პროცესში, დაეუფლონ კრიტიკულ აზროვნებას, თავისუფალი აზრის გამოხატვისა და დებატების ხელოვნებას... პარალელურად, ვმუშაობთ ყველა იმ სეგმენტთან, ვინც დაინტერესებულია და ჩართულია ამ პროცესებში, კერძოდ — მშობლებთან, მასწავლებლებთან, სკოლის დირექციასთან და რა თქმა უნდა, მოსწავლეებთან. ეს პოლონური პრაქტიკაა, რომლის გამოყენებას და დანერგვასაც ვცდილობთ საქართველოს სკოლებში. ჩემი აზრით, ეს საუკეთესო მოდელია კომუნიკაციის გასაუმჯობესებლად და პრობლემების მოსაგვარებლად. დღევანდელ ღონისძიებას — ღია სივრცის კონფერენციას, პროექტიდან გამომდინარე, დემოკრატიული ფორმა აქვს. კონფერენციაში მონაწილეობა შეუძლია ყველა ადამიანს, ვინც დაინტერესებულია საქართველოში სკოლების დემოკრატიული განვითარების ხელშეწყობით“.
თამარ მალაზონია, საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს პოლიტიკისა და პროგრამების სამმართველოს უფროსი: „დიდი პატივია ჩემთვის ღია სივრცის კონფერენციაში მონაწილეობა. დარწმუნებული ვარ, დღევანდელი სამუშაო შეხვედრა დიდ წვლილს შეიტანს ჩვენი შეხედულებების ფორმირებაში — რა არის სასკოლო დემოკრატია, რამდენად მნიშვნელოვანია და რა შეგვიძლია გავაკეთოთ ამ მიმართულებით. ყველანი ვთანხმდებით, რომ, როცა აღზრდაზე ვსაუბრობთ, გვინდა აღვზარდოთ ადამიანი, რომელიც იქნება აქტიური, ქმედუნარიანი, მაღალი ღირებულებების მატარებელი, დემოკრატიული შეხედულებების მქონე და ა.შ. ალბათ იმაზეც უნდა შევთანხმდეთ, რომ მნიშვნელოვანია არა მარტო ის, რომ სწავლების შინაარსი არ იყოს ტენდენციური, ფალსიფიცირებული, მეთოდიკა — ავტორიტარული, არამედ ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს სასკოლო გარემოს. რა თქმა უნდა, სასკოლო გარემო უნდა იყოს არა მხოლოდ მოწესრიგებული და უსაფრთხო, არამედ მაღალ ღირებულებებზე დაფუძნებული და თუ ამ გარემოს ორგანიზებაში მოსწავლე მიიღებს მონაწილეობას, რა თქმა უნდა, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია სკოლისთვის და უშუალოდ მოსწავლეების ცნობიერების ამაღლებისთვის. სკოლაში მოსწავლე დამოუკიდებელი ცხოვრების, ბავშვობის ძალიან დიდ ნაწილს ატარებს. იმისთვის, რომ მიიღოს ის სოციალური უნარები, რაზეც მომავალში მისი ცხოვრება დაფუძნდება, რა თქმა უნდა, უნდა უზრუნველვყოთ მისთვის დემოკრატიული გარემოს შექმნა. მოზარდის ცნობიერებას ამაღლებს მსგავს პროექტებში მონაწილეობა და პასუხისმგებლობა. სამოქალაქო ცნობიერება კი სწორედ ის არის, რასაც პრევენციად ვიყენებთ ისეთი პრობლემების წინააღმდეგ, როგორიცაა: დანაშაული, ძალადობა, ახალგაზრდებში ადრეული ქორწინების პრობლემა და ა.შ. ამ მიმართულებით, აქტიურად ვთანამშრომლობთ არა მხოლოდ სახელმწიფო უწყებებთან, არამედ არასამთავრობო ორგანიზაციებთან. მოხარული ვარ, რომ ღია სივრცის კონფერენცია, სწორედ არასამთავრობო ორგანიზაციის მიერაა ორგანიზებული“.
მიხავ ტრაგაჟი, პოლონეთის სამოქალაქო განათლების ინსტიტუტის პროექტების კოორდინატორი: „დღევანდელი კონფერენცია შედეგია პროექტის — „დემოკრატიის მხარდამჭერი სკოლა“, რომელსაც საქართველოში ვახორციელებთ. ყველანაირად ვცდილობთ, რომ ქართული სკოლები საზოგადოებისთვის უფრო გახსნილი იყოს. ამ პროექტზე, საქართველოში, 2013 წლიდან ვმუშაობთ და უკვე 30-ზე მეტ სკოლას მოვიცავთ. დღევანდელ ღია სივრცის კონფერენციაში გვინდა, მოსწავლეების და მასწავლებლების გარდა, ჩავრთოთ არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლები, ექსპერტები, რათა ფართოდ განვიხილოთ და ვიმსჯელოთ, როგორ შეიძლება უფრო აქტიურად განვითარდეს დემოკრატია საქართველოს სკოლებში. რა თქმა უნდა, მშობლების ჩართვა ამ პროცესში ერთ-ერთი აუცილებელი პირობაა, რადგან მშობლები უმნიშვნელოვანესი ჯგუფია, მოსწავლეებთან და მასწავლებლებთან ერთად. ეს სამი კატეგორია თუ ითანამშრომლებს, შედეგი უკეთესი გვექნება.
ბოლო წლებში, საქართველოში, განათლების დეცენტრალიზაციის მიმართულებით არაერთი ნაბიჯი გადაიდგა. საგანმანათლებლო სისტემაში გატარებული რეფორმის შედეგად, საჯარო სკოლებში, დემოკრატიული მმართველობის ხელშეწყობის მიზნით, მოსწავლეთა თვითმმართველობები ჩამოყალიბდა. მოგეხსენებათ, მისი წევრები აქტიურად უნდა მონაწილეობდნენ სასკოლო ცხოვრებაში, პრობლემების გამოვლენასა და მოგვარებაზე ზრუნვაში. თუმცა, მიუხედავად მათთვის კარგად გაწერილი უფლება-მოვალეობებისა, სხვადასხვა მიზეზთა გამო, სათანადოდ ვერ ფუნქციონირებენ. ამის გამომწვევ მიზეზთა შორისაა მოსწავლეთა მოტივაციის დაბალი დონე, არაინფორმირებულობა, საკუთარი შესაძლებლობების გამოყენების, დამოუკიდებლად აზროვნებისა თუ მოქმედების არქონა. სწორედ ამ მიმართულებით, ჩვენი ძალისხმევით, საქართველოს რამდენიმე სკოლაში უკვე ხორციელდება პროექტი „დებატების სკოლა“. პროექტის მიზანი სკოლებში დემოკრატიის ხელშეწყობა, მოსწავლეებში კრიტიკული და დამოუკიდებელი აზროვნების განვითარება, დებატების კულტურის დანერგვა, თვითმმართველობის გაძლიერება და პოლონური გამოცდილების გაზიარებაა. ეს საუკეთესო მოდელია მოსწავლეს, მასწავლებელს და სკოლის ადმინისტრაციას შორის კომუნიკაციის გასაუმჯობესებლად და, აქედან გამომდინარე, არსებული პრობლემების მოსაგვარებლად. სასიხარულოა, რომ ჩვენ მიერ ორგანიზებულ პროექტებში სკოლები აქტიურად მონაწილეობენ. ამ ეტაპზე, ახალ პროექტში — „დემოკრატიის მხარდამჭერი სკოლა“ 20 სკოლა მონაწილეობს, მათ შორის რეგიონებიდან“.
თამარ მოსიაშვილი, სამოქალაქო განვითარების ინსტიტუტი, განათლების სპეციალისტი: „ღია სივრცის კონფერენცია განსხვავდება ტრადიციული კონფერენციებისგან იმით, რომ წინასწარ მომზადებული თემები და მოხსენებები არ გვაქვს. ცხადია, თითოეული ჩვენგანი ვმუშაობთ განათლების საკითხებზე და აქტიურად ვართ ჩართული ამ პროცესებში. ამიტომ, დღეს, ჩემ ჯგუფთან ერთად, ვიმუშავებ საკითხზე: „სკოლის მართვა და სასკოლო დემოკრატია“. ამავე პროექტის ფარგლებში, განათლების სპეციალისტებთან ერთად, შევიმუშავეთ სასკოლო დემოკრატიის სტანდარტები. ეს დოკუმენტი თითქმის მზადაა. ახალი და მნიშვნელოვანი ეტაპი ის არის, თუ რამდენად მოხდება მისი აღიარება საგანმანათლებლო საზოგადოების, კონკრეტულად კი სკოლების მიერ. დღევანდელ მდგომარეობას, სკოლებში, დემოკრატიის თვალსაზრისით, ასე შევაფასებდი. მოგეხსენებათ, რომ ჩვენ გვაქვს კანონი ზოგადი განათლების შესახებ, რომელიც 10 წელზე მეტია მივიღეთ და სკოლებს ამ კანონმა ახალი სტატუსი შესთავაზა. კერძოდ, სკოლები გახდნენ საჯარო სამართლის იურიდიული პირები, დამოუკიდებელი სუბიექტები და კანონის მიხედვით, ძალიან ბევრი უფლების მატარებლები. მაგრამ არსებობს სხვადასხვა ტიპის ბრძანებები, რომლებიც ამ უფლებებს ზღუდავს. შესაბამისად, არსებული მდგომარეობა ასეთია: ჩვენ ვიმყოფებით ბუფერულ ზონაში და გვინდა ვიცოდეთ, სად მთავრდება სკოლების თავისუფლების ხარისხი. ეს თავისთავად უნდა იცოდეს საზოგადოებამ, მშობლებმა, მოსწავლეებმა და ა.შ. ცხადია, იყო დრო, როდესაც საზოგადოების, სამოქალაქო სექტორის, ჟურნალისტების სკოლებთან კონტაქტი ძალიან რთული იყო, სკოლის კარი — ჩაკეტილი და ძალიან ძნელად შეღწევადი, ხმამაღლა პრობლემებზე არავინ საუბრობდა. სიტუაცია დღეს ნამდვილად შეცვლილია, თუმცა ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ყველაფერი რიგზეა. ჯერ კიდევ ბევრი რამ გვაქვს გასაკეთებელი, კონკრეტულად კი უნდა ვიგრძნოთ საგანმანათლებლო სისტემის განვითარებაზე პასუხისმგებლობა. ძალიან ბევრი პასუხისმგებლობა დავაკისრეთ სახელმწიფო სტრუქტურებს და დავივიწყეთ, რომ ჩვენ, საზოგადოებას, მშობლებს, სკოლის თემს, უნივერსიტეტებს გვაქვს პასუხისმგებლობა თუნდაც პატარა წვლილი შევიტანოთ სკოლების განვითარებისთვის“.
ნინო კაპანაძე, მასწავლებელთა სახლის სამოქალაქო განათლების ტრენერი: „სკოლის დემოკრატიზაციის პროცესი ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი საკითხია. ღია სივრცის კონფერენცია ჩემთვის ორმაგად საინტერესოა, რადგან ღია სივრცის ტექნოლოგია თემის შესაფერისია — „დემოკრატიის მხარდამჭერი სკოლა“, რომელსაც დღევანდელი კონფერენცია მიეძღვნა. აქ არ არის დათქმული რაიმე წინაპირობა. დემოკრატიული სკოლის სტანდარტს შეიმუშავებენ ის ადამიანები, რომლებმაც ჩათვალეს, რომ ეს სივრცე მათთვის მნიშვნელოვანია. კონფერენციაში მონაწილეობენ ადამიანები, რომლებიც დაინტერესებული არიან სკოლით, განათლებით, დემოკრატიული პროცესებით. ღია სივრცის ტექნოლოგიის გამოყენებით, საშუალება გვეძლევა სრულიად ღიად, დემოკრატიულად გამოვთქვათ მოსაზრებები, ვიმუშაოთ და შევიმუშაოთ სტანდარტის ის ფორმულირება, რომელიც აქ და ამ სივრცეში მოიყრის თავს.
რაც შეეხება სკოლების დემოკრატიზაციას, ეს არ არის ღირებულება, რომელიც ერთბაშად შეიძლება გაითავისოს ადამიანმა, ამას დრო და პროცესები სჭირდება. ეს გარკვეულ ცოდნას, უნარ-ჩვევების შემუშავებას ეყრდნობა. ვიყოთ რეალისტები, არსებული მდგომარეობა რეალურად ასეთია — ჩვენ ვიწყებთ მხოლოდ ცოდნის დონეზე, უნარ-ჩვევების დონეზე ძალიან ცოტა სკოლებია, მხოლოდ შერჩევით გვაქვს, სასურველი შედეგისგან ძალიან შორს ვართ. ამის მიზეზი ძალიან ბევრია. ეს მრავალმხრივი პროცესია და სკოლა, საზოგადოებისგან მოწყვეტით, დამოუკიდებლად ამ სტანდარტს ვერ დაამკვიდრებს. პროცესში ჩართული უნდა იყოს ყველა რგოლი: თემი, ოჯახი, საზოგადოება, მასწავლებლები, მოსწავლეები და ა.შ. თუმცა, მშობლის ჩართვა და მასწავლებელსა და მშობელს შორის კეთილგანწყობილი დამოკიდებულება ერთ-ერთი მთავარი ფაქტორია. პროცესებს კი, მონიტორინგის სახით, მუდმივად უნდა ჰყავდეს თვალისმიმდევნებელი. სკოლა, რა თქმა უნდა, ყველასთვის ღია და გახსნილი უნდა იყოს“.
მარიამ ავაქოვი, ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის სტუდენტი, გჶჵSჶდ პლატფორმის სტარტაპ იდეის დამფუძნებელი: „ღია სივრცის კონფერენციაზე ჩემი სადისკუსიო თემა იყო „არაფორმალური განათლება და მეწარმეობა“. თუ გვინდა დემოკრატიული სკოლა, აუცილებელია სკოლებში დავნერგოთ არაფორმალური განათლების ელემენტები, სადაც მოსწავლეებს საშუალება ექნებათ, ტრენინგების მეშვეობით, შეისწავლონ სხვადასხვა საკითხები, როგორიც არის: კონფლიქტების მოგვარება, კომუნიკაციის დამყარება, საკუთარი შესაძლებლობების ბაზარზე დანერგვა. მოსწავლეებს საშუალება ექნებათ, კიდევ უფრო აქტიურები გახდნენ და საკუთარი თავის რეალიზება მოახდინონ. სასურველია, მაღალ კლასებში, ისწავლებოდეს მეწარმეობა და უნარების გაზიარება. სკოლის დამთავრების შემდეგ ახალგაზრდები შეძლებენ იდეების რეალიზებას. მეწარმეობაზე ყურადღება იმიტომ გავამახვილე, რომ საერთაშორისო კონკურსის „ბრილიანტის გამოწვევა“ პროგრამის ფარგლებში მეწარმეობის მენტორის საკმაოდ კარგი გამოცდილება მაქვს“.
თემო კერესელიძე, ვარიანის საჯარო სკოლის IX კლასის მოსწავლე: „ჩემი აზრით, სკოლებში ჯერ კიდევ ბევრი საფეხური გვაქვს გასავლელი, რათა სასურველ შედეგს მივაღწიოთ. შესაბამისად, ვთვლი, რომ პროექტი „დემოკრატიის მხარდამჭერი სკოლა“ და სხვა მსგავსი ტიპის პროექტები ხელს უწყობს მოსწავლეებში ცნობიერების დონის ამაღლებას, აზროვნებისა და უნარ-ჩვევების განვითარებას. შესაბამისად, ჩვენ ვდგამთ კონკრეტულ, ქმედითუნარიან ნაბიჯებს არაფორმალური კუთხით, მოსწავლეების სადისკუსიო თემების განხილვითა თუ მათი ჩართულობით სხვადასხვა პროცესებში, რაც ცვლის სკოლის ცხოვრებას. დამეთანხმებით, ალბათ, რომ მოსწავლეების სასკოლო პროცესებში აქტიური ჩართვა ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი და უპირველესი პირობაა. ვარიანის საჯარო სკოლაში, 2012 წლიდან, ხორციელდება პროექტი „დებატების სკოლა“, რომლის ფარგლებშიც მოსწავლეებმა მნიშვნელოვანი ცოდნა შევიძინეთ. კერძოდ, პროექტმა ხელი შეუწყო მოსწავლეებში კრიტიკული და დამოუკიდებელი აზროვნების განვითარებას, დებატების კულტურის დანერგვასა და თვითმმართველობის გაძლიერებას. ამჟამად სკოლაში მორიგი პროექტი — „დემოკრატიის მხარდამჭერი სკოლა“ ხორციელდება, რომელშიც კვლავინდებურად აქტიურად ვართ ჩართულები. დღევანდელ კონფერენციაზე მე და ჩემმა მეგობარმა, შოთა კოკაურმა, დისკუსიისთვის წარმოვადგინეთ თემა: „არაფორმალური განათლება და სივრცის მოწყობა“. ვფიქრობ, მსგავსი პროექტების განხორციელებით, სამომავლოდ, სკოლები ძალიან კარგ შედეგებს მიაღწევენ“.
|
