2016-10-20
პოეზია, რომელიც გაუძლებს დროს
მაკა ყიფიანი
12 ოქტომბერს, „ბიბლუსი გალერეაში“ პოეტ ნატო ჭარბაძის მესამე წიგნის „ფარდაახდილი საუბრები“ პრეზენტაცია გაიმართა. ნატოს პირველი წიგნი „მზის ხანძარი“ 2009 წელს, ხოლო მეორე — „სხივთა ხეტიალი“ 2012 წელს გამოიცა.
ამბობენ, პოეტებს ასაკი არ აქვთო. უფლისგან აქვთ ნაბოძები სამყაროს შეცნობის იდუმალი ნიჭი. პოეტისთვის დრო არ არსებობს, არც საზღვრები. იოლად შეუძლია დაამსხვრიოს სტერეოტიპი და გააღწიოს იქაც კი, სადაც ჩვეულებრივ ადამიანებს შეღწევა გვიჭირს. ნატო ჭარბაძის პოეზია გულწრფელია. პოეზია მისთვის ენაა ურთიერთობის, თავისი შთაბეჭდილებების, ოცნებების, ფიქრების გამოსახატად. საზოგადო სათქმელს კონკრეტულ ლექსში დებს და არავინ იცის კიდევ რამდენი უთქმელი სიტყვა სტრიქონებს მიღმა რჩება. მის ყოველ ახალ ლექსს ახალი განცდა ახლავს თან. არის სტრიქონები, რომლებიც აღგაფრთოვანებს, სიტყვები და ფრაზები გაგრძნობინებს შვებას და კვლავ უბრუნდები მის წიგნებს იმ იმედით, რომ ახალ ბგერას გაიგონებ, ახალ სიტყვას ქართულ სინამდვილეში. „მინდა ახალი გზები, მინდა ახალი რამე“ — ბავშვობიდან ამ სიახლის ძებნაში მისთვის შემოქმედების დრო სწრაფად მიქრის, მუდმივად უკმაყოფილოა საკუთარი თავის, არც ერთი პწკარი არ დაუწერია კმაყოფილს და ალბათ, სწორედ ეს არის მუხტი იმისა, რომ კვლავ აიღოს ხელში კალამი, რათა მუდმივად წეროს ლექსები, ლექსები და კიდევ ლექსები.
ნატოს შემოქმედება გულგრილს არავის ტოვებს. მისი შთაბეჭდილებების დღიური არა ერთი ცნობილი ადამიანის მაღალ შეფასებას ინახავს. პოეტი ტარიელ ჭანტურია მისი შემოქმედების მიმართ აღფრთოვანებას ვერ მალავს — „ჭირიმე შენი, პოეტებს არაფერში რომ არ ბაძე!“, ასევე მაღალ შეფასებას აძლევენ მის შემოქმედებას თამაზ კვაჭანტირაძე, გივი შაჰნაზარი, გიორგი კეკელიძე, ალექსანდრე ელერდაშვილი, ლაშა ბუღაძე და სხვები.
„ნატო ჭარბაძე გულწრფელი პოეტია. მას ეტყობა, რომ ცხოვრობს ქართული პოეზიის სამყაროში და ცხადია, უყვარს კიდეც ეს სამყარო. ვფიქრობ, შემთხვევით არაა, რომ მან პოეზიის ენა აირჩია თავისი შთაბეჭდილებების, ოცნებების, ფიქრების გამოსახატად.“ — წერს ლაშა ბუღაძე.
„თვალებს უხუჭავს სუსხიან დღეს ცხოვრება მქრალი,
ცივი სიჩუმე, თბილი ფიქრი, ფინჯანი ყავა.
აქ ყოველ დილით აივანზე ზის ერთი ქალი
და ელოდება მზეს, რომელიც არასდროს ჩავა.“
ნატო ჭარბაძე: „ბედნიერი და მნიშვნელოვანი დღეა ჩემთვის. სასიამოვნოდ ჩაიარა შეხვედრამ ძვირფას მეგობრებთან, არაჩვეულებრივად ლამაზ და მყუდრო გარემოში. ეს იყო სიკეთის, სითბოს და სიყვარულის ზეიმი! დიდი მადლობა ბატონ ტარიელ ჭანტურიას, რომელსაც ეკუთვნის ჩემი ახალი წიგნის „ფარდაახდილი საუბრები“ წინასიტყვაობა, ასევე გიორგი კეკელიძეს და უღრმესი მადლობა წიგნის დაფინანსებისთვის მაჟორიტარ დეპუტატს, ბატონ გოჩა ენუქიძეს. დიდი სტიმულია თქვენი მხარდაჭერა და თანადგომა, ის გულწრფელი სიყვარული, რომელსაც თითოეული თქვენგანისგან ვიღებ.“
ტარიელ ჭანტურია, პოეტი: „ქართულ პოეზიაში სერიოზული საცობია! დგას საშინელი სუნი გაზის! საცობში ჩაჭედილები მაინც ერთმანეთის გასწრებაზე ფიქრობენ, თუმცა ეს, როგორც ჩანს, მოგვიანებით მოხდება. რა ფირმის მანქანას არ ნახავთ აქ: უფრო მაინც ინგლისურს, ფრანგულს, ესპანურს, გერმანულს, რუსულს... საცობში, ცხადია, უფრო ახალბედებს უჭირთ. დიდ გზაზე გასვლა საერთოდაა ძნელი და ძნელია იგი განსაკუთრებით ახლა, დღევანდელ საქართველოში, საერთოდ, დღევანდელ მსოფლიოში...
ამ პოეტურ საცობშია მოყოლილი პოეტი ნატო ჭარბაძეც! ნიჭიერი ქალი რომაა და პოეზიაზე სიგიჟემდე შეყვარებული, ეს დღეს თითქმის არაფერს ნიშნავს — ჭირს წიგნის გამოცემა, საერთოდ ჭირს ცხოვრება, მით უმეტეს, როცა მარტოხელა ხარ შენს მცირეწლოვან ქალიშვილთან ერთად, ჩაჭედილი არა მარტო პოეზიის საცობში, არამედ ცხოვრების საცობშიც!
მიღებული წესის თანახმად გაიმართა დღევანდელი პრეზენტაციაც. სწორედ პრეზენტაციის თემაზე მინდა ვუთხრა ორი სიტყვა ნატოს და არა მოხოლოდ მას.
ორი სახისაა პრეზენტაცია: ერთი — შენს სიცოცხლეში, როცა შეხვედრაზე თავს მოიყრით ნათესავები, მეგობრები, ახლობლები, კოლეგები, ეტყვით ერთმანეთს ტკბილ-ტკბილ სიტყვებს, იქნებ, ადღეგრძელოთ კიდეც ერთმანეთი და კმაყოფილები გამოემშვიდობებით ერთმანეთს.
მეორე, ნამდვილი პრეზენტაცია კი, იმართება ან არ იმართება... ასი, ორასი წლის შემდეგ!
აი, ამ მეორე, ჭეშმარიტ პრეზენტაციაზე „დასწრებას“ ვუსურვებ ძვირფას ნატოს! მე ტყუილად არ ვიმეორებ წარამარა მარინა ცვეტაევას ცნობილ სტრიქონებს: „Целую Вас — через сотни разъединяющих лет“! ვუსურვებ ნატოს მალე დააღწიოს თავი საცობს, გავიდეს პოეზიის დიდ გზაზე და მის გულშემატკივრებს გაგვიმართლოს იმედები.“
ეკა ფხალაძე, რეცენზენტი: „პოსტმოდერნიზმის ეპოქაში, მაშინ როცა იგი ერთგვარად ლიტერატურულ მიმართულებათა ნაკრებს ჰგავს, ან პირიქით, მდგომარეობას, როცა ირგვლივ სიახლეთაგან გამოწვეული დაღლილობაა, თავს ერთად იყრის ნოსტალგია, კრიტიკული თუ ირონიული დამოკიდებულება ცალკეულ ავტორთა ან ზოგადად, მწერლობის მიმართ. თითქოს სულერთიც კია, რა იქნება პოსტმოდერნიზმის ეპოქისა და დრომოჭმული სტილის შემდგომ. ამ კითხვას, აზრთა წრებრუნვით, ხშირად უტრიალებენ საზოგადოების მოძალებულ ცნობისმოყვარეობას კრიტიკოსები, ლიტერატურათმცოდნეები. სწორედ ამგვარი შეფასების ფონზე მინდა გავუსვა ხაზი ნატო ჭარბაძის პოეზიის ზოგიერთ თავისებურებას. როცა ავტორს ეცნობი, თუ პროზაიკოსია, ალბათ, ჯერ ნაწარმოების სათაური იპყრობს თვალსა და გონებას. პოეტური კრებულის ხელში აღებისას წიგნის სახელი იზიდავს აზრს! სიტყვათშეხამება „ფარდაახდილი საუბრები“ უკვე იმდენად ლირიკულად მეტყველი შინაარსია, ხვდები, რომ ეს პოეტი ქალია, რომელსაც გადაუწყვეტია, სულის ნაწილად ქცეული პოეზიით შეგიყოლიოს, აგიყოლიოს, გაგიზიაროს და თვითონ შენც გაზიაროს გულახდილ „მეს“. მალე კი ეს „მე“ ხდება იმდენად ახლობელი, შთამბეჭდავი და სიყვარულით ასათუთებული, რომ ფურცლებში ჩაკიდებულ მზერას ნაბიჯ-ნაბიჯ ანაცვლებ სტრიქონებზე. თუმცა თითოეულ მათგანზე გადაბიჯებისას განცდა გაკრთობს, სიღრმემდე ჩაძირული აზრი არ გამოგრჩეს, მეტაფორებში არ ჩაგემალოს.
დღეს ხშირად საუბრობენ იმაზე, რომ რითმიანი ლექსი ვერლიბრის სითეთრემ დაჩაგრა, რომ საუკუნის დასაწყისია, პოეზიაში ახალი მიმდინარეობა იკიდებს ფეხს და სწორედაც, ყველა პოეტმა უნდა შეძლოს მისთვის ფეხის აწყობა და იმავე საერთო ტონით მღერა დაიწყოს... ნატო კონვენციურ ლექსს ანიჭებს უპირატესობას, მიუხედავად იმისა, რომ შესაძლოა ზოგიერთი მისი ლექსისადმი კრიტიკული მიდგომა სათქმელ-სარჩევისა და კრიტიკის საფუძველს აჩენს. აღსანიშნავია ამ ავტორის პოეზიის სიმსუბუქე. გააზრებული ფორმა, სარითმო წყვილები, მიგნებული მეტაფორები, რიტმი, უბრალოება, თემა... ჩემი აზრით, წიგნი სწორედაც რომ გაძლევს უფლებას, ძალასა და სურვილსაც კი, მის სამყაროს „ფარდაახდილი საუბრები“ უწოდო. შემოქმედისთვის დრო და მკითხველი ობიექტური, სამართლიანი და დამსახურებული შემფასებელია. იმედი მაქვს, ნატოს ლირიკული განცდებით აღსავსე პოეზია უდავოდ გაუძლებს დროის გამოცდას.“
გიორგი კეკელიძე, პოეტი პროზაიკოსი, ესეისტი: „ნატო ემოციების ავტორია. პოეტი, რომელიც, ალბათ, ჩვენს დროში ყველაზე ნაკლებ ფიქრობს, რომ სათქმელი ზედმეტი ორნამენტებით მორთოს. მისთვის მთავარი საკუთარი ტკივილის ან სიხარულის სხვამდე მიტანაა, რომ გზად სტრიქონები ხელოვნური შალაშინით არ დააზიანოს. და ამას ის ახერხებს, ახერხებს სწორედ პოეტური ოსტატობისა და გამოცდილების მეშვეობით. სისადავე სულაც არ გულისხმობს სახეობრივ აზროვნებასთან გაუცხოებას, მეტიც — ნატო მეტაფორების ოსტატიცაა. მისი ტროპები ერთგვარად მოულოდნელიცაა და თან გააზრებულიც. ავტორის სალექსო ფორმები დიდწილად კონვენციურია; ხანდახან ვერბლანსაც სინჯავს, ხან ვერლიბრსაც აგემოვნებს. ეს ორ რამეს მოწმობს: ნატოს აქვს, ერთი მხრივ, ლექსის შექმნის იშვიათი ნიჭი და, მეორე მხრივ, სურვილი — ყურადღებით მოეკიდოს თითოეულ სიტყვას, ფრაზას, სტრიქონს. დამერწმუნეთ, მისი ლექსების კრებულის (უკვე კრებულების) გაცნობა გაგიჩენთ უტყუარ განცდას, რომ თქვენ წინაშე მნიშვნელოვანი ავტორის წიგნია, რომელიც თქვენი წიგნის თაროზე ღირსეულ ადგილს დაიკავებს.“
|
