2016-05-05
შიდა დაკვირვება მასწავლებლის შეფასების არსებითი და აუცილებელი ნაწილი
შიდა საგაკვეთილო დაკვირვება, ახალი სქემით, კრედიტქულებით შესაფასებელი ერთ-ერთი სავალდებულო აქტივობაა, რომელიც გაკვეთილის შეფასების სტანდარტიზებულ რუბრიკაზე დაყრდნობით უნდა განხორციელდეს. რა ძირითად პრინციპებს ეყრდნობა შიდა დაკვირვება და როგორ უნდა წარიმართოს პროცესი, ამის შესახებ გვესაუბრება უწყვეტი პროფესიული განათლებისა და კარიერული წინსვლის პროგრამის ხელმძღვანელი ირინა სამსონია.
— რას ნიშნავს შიდა საგაკვეთილო დაკვირვება და რით განსხვავდება ეს პროცესი გარე დაკვირვებისგან?
— მასწავლებლის შეფასების ახალი სისტემის დანერგვის მიზეზი ის გახდა, რომ სერტიფიცირების არსებული სისტემა არ იყო სრულყოფილი, რეალურად არ ასახავდა მასწავლებლის პრაქტიკას. შეფასების ტესტირების ფორმატით, მისი კომპეტენციების მხოლოდ ზოგადი ნაწილი — პროფესიული უნარები და საგნობრივი ცოდნა — ფასდებოდა, რეალურად კი სასწავლო პრაქტიკასა და პროცესს მთლიანად მოწყვეტილი იყო. ამის გამო აუცილებელი გახდა მასწავლებლის შეფასების სისტემის შეცვლა, უნდა წარმოჩენილიყო მასწავლებლის მიერ პრაქტიკაში განხორციელებული კომპეტენციები, როგორ ახდენდა საკუთარი გამოცდილების, ცოდნისა და პროფესიული კომპეტენციების რეალიზებას რეალურ სასწავლო გარემოში. აი, ეს იყო ამ ცვლილების მთავარი არსი.
სწორედ ამიტომ შემოვიტანეთ გაკვეთილის შეფასების კომპონენტიც, როგორც შეფასების არსებითი და აუცილებელი ნაწილი. გარე საგაკვეთილო დაკვირვების დანიშნულება, თავისთავად, განსხვავდება შიდა დაკვირვებისგან. მისი მიზანია განსაზღვროს: რამდენად შეესაბამება მასწავლებლის პრაქტიკა სახელმწიფოს მიერ წამოყენებულ მოთხოვნებს, ატარებს თუ არა იგი კარგ გაკვეთილს, როგორ იყენებს ცოდნასა და პროფესიულ უნარებს სასწავლო პროცესში.
გარე დაკვირვებას შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრი ატარებს და მას უფროსი მასწავლებელი, სტატუსით განსაზღვრულ ვადაში, ერთხელ გაივლის სტატუსის შესანარჩუნებლად. წამყვანი მასწავლებლის სტატუსის მოსაპოვებლად კი მან დამატებით კიდევ ერთხელ უნდა გაიაროს გარე დაკვირვება.
მასწავლებელი გაკვეთილს საკლასო ოთახში ატარებს, რომელშიც დამონტაჟებულია ვიდეოკამერა. ამ გაკვეთილის გეგმას წინასწარ აწვდის შეფასებისა და გამოცდების ეროვნულ ცენტრს; გაკვეთილის შერჩევაში მასწავლებელს სრული თავისუფლება ენიჭება, ანუ ის თავად იღებს გადაწყვეტილებას, რომელ გაკვეთილს ატვირთავს სპეციალურად გამოყოფილ ინტერნეტსივრცეში. ვიდეოგაკვეთილს წინასწარ შერჩეული და გადამზადებული კომისიის წევრები — საგნის სპეციალისტები და განათლების ექსპერტები — შეაფასებენ.
რაც შეეხება შიდა საგაკვეთილო დაკვირვებას, გარე საგაკვეთილო დაკვირვებისაგან განსხვავებით, მისი უმთავრესი მიზანია, განმავითარებელი კომენტარების საშუალებით, მასწავლებელს საგაკვეთილო პროცესის გაუმჯობესებაში დაეხმაროს. შეფასების ჯგუფის მიერ განხორციელებული დაკვირვების ძირითადი ფუნქცია არ არის მასწავლებლის განსჯა, უმთავრესია, ურთიერთთანამშრომლობისა და ურთიერთშეფასების გზით, მასწავლებლის პროფესიული განვითარება და ზოგადად სკოლის განვითარება. სკოლა, როგორც ინსტიტუცია, პასუხისმგებელი ხდება ხარისხის განვითარებაზე — რა მოთხოვნები აქვს მას საკუთარი პედაგოგების მიმართ, რამდენად მაღალია მისი პასუხისმგებლობა და რამდენად უწყობს ხელს პედაგოგს პროფესიულ ზრდაში.
შიდა დაკვირვების პროცესში ერთმანეთს შერწყმულია ორი თანაბრად მნიშვნელოვანი მიზანი — მასწავლებლის პროფესიული განვითარება და მისი შეფასება, რაც გამოიხატება კრედიტქულებში და რაც განსაზღვრავს მის კარიერულ ზრდას — პედაგოგი ან ინარჩუნებს არსებულ სტატუსს ან შემდეგ საფეხურზე გადადის.
ამიტომ, ვიტყოდი, რომ შიდა დაკვირვება საკმაოდ საპასუხისმგებლო და არაერთმნიშვნელოვანი კომპონენტია. მიუხედავად იმისა, რომ მასწავლებლები სტანდარტიზებული რუბრიკით შეფასდებიან, ძირითადი პასუხისმგებლობა მაინც სკოლაზე გადადის, რადგან სკოლა გეგმავს და იყენებს ამ სტანდარტიზებულ რუბრიკას და სრულად მასზეა დამოკიდებული, რამდენად მოქნილად და ადეკვატურად გამოიყენებს იგი ამ ინსტრუმენტს.
— როგორ უნდა შეფასდეს ერთი საგაკვეთილო პროცესი?
— მასწავლებლის შეფასების ჯგუფი, რომელსაც ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლის დირექტორი ხელმძღვანელობს, წლის დასაწყისში ადგენს გაკვეთილებზე დაკვირვების გრაფიკს, რომელსაც მასწავლებლებთან ათანხმებს. ცხადია, მასწავლებელს აქვს უფლება ამ განრიგში ცლილება შეიტანოს. შეფასების ჯგუფი საკუთარი კოლეგის მიმართ არ არის ჩასაფრებულ პოზიციაში, არც მოულოდნელად აცხრება თავს გაკვეთილზე, ამდენად მოულოდნელობის ეფექტი მთლიანად მოხსნილია. შეფასების პროცესი არ შემოიფარგლება მხოლოდ გაკვეთილზე დასწრებით, იგი მოიცავს რამდენიმე ეტაპს. ყველა ეტაპი და ნაბიჯი ურთიერთშეთანხმებულია.
მასწავლებელი შესაფასებელი გაკვეთილის თემასა და ტიპს, რა თქმა უნდა, თვითონ შეარჩევს, დაგეგმავს და ჩატარებამდე ერთი კვირის განმავლობაში წარუდგენს შეფასების ჯგუფს. ამ მოკლე შეხვედრას გასაუბრების ფორმა აქვს, რომელიც გაკვეთილის მნიშვნელოვანი კომპონენტების განხილვას ეთმობა. ეს საინტერესო და საჭიროა იმ თვალსაზრისითაც, რომ შეფასების ჯგუფის წევრები მზად იყვნენ და მათთვის მოულოდნელი არ იყოს გაკვეთილის მსვლელობა — კარგად დაინახონ, რა შეძლო ან რა ვერ განახორციელა მასწავლებელმა, რატომ გადაუხვია გეგმიდან და ა.შ. ეს ეხმარება შემფასებლებს გაკვეთილის სრულფასოვნად აღქმასა და ადეკვატურად შეფასებაში. ამ შეხვედრის შედეგად ხდება შეთანხმება. შესაძლოა, შეფასების ჯგუფმა მასწავლებელს შენიშვნებიც მისცეს, მაგ., ურჩიოს, შეცვალოს გაკვეთილის თემა ან კორექტივები შეიტანოს საგაკვეთილო გეგმაში, უფრო დახვეწოს იგი და ა.შ. შესაფასებელი გაკვეთილის გეგმა საბოლოო სახით ელექტრონულ სისტემაში იტვირთება.
ამის შემდეგ გაკვეთილს ესწრება შეფასების ჯგუფი, რომელიც არანაკლებ 3 წევრითაა წარმოდგენილი.
ძალიან საინტერესო დეტალია ისიც, რომ გაკვეთილის ჩატარების შემდეგ, ერთი კვირის ვადაში, მასწავლებელი ავსებს თვითრეფლექსიის კითხვარს, რომლის მოდელს ჩვენ შევთავაზებთ. თვითრეფლექსია საშუალებას აძლევს მასწავლებელს, თავად გააანალიზოს საკუთარი გაკვეთილი და გამოიტანოს სათანადო დასკვნები — რითია კმაყოფილი, რა არ მოეწონა, რა შეძლო, რას ვერ გაართვა თავი, რას გამოასწორებდა და ა.შ. ეს შიდა დაკვირვების პროცესის ერთ-ერთი სავალდებულო ნაწილია. თვითრეფლექსიის ფორმაც იტვირთება ელექტრონულ სისტემაში.
გაკვეთილზე დასწრების შემდეგ, დაახლოებით ერთი კვირის შემდეგ, ინიშნება შეხვედრა, რომლის მიზანია, შეფასების ჯგუფის მიერ გაკვეთილის შეფასებისა და მასწავლებლის თვითრეფლექსიის ერთმანეთთან შეჯერება, განხილვა და განმავითარებელი შეფასების მიწოდება მასწავლებლისთვის. ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ეს შეხვედრა თანამშრომლობით გარემოში წარიმართოს და კონსტრუქციულ ხასიათს ატარებდეს. სწორედ ამიტომ, მასწავლებლისა და შეფასების ჯგუფის ურთიერთობა ისეა დაგეგმილი, რომ მათ შორის ყოველ ეტაპზე შედგეს კომუნიკაცია, შეეძლოთ ყველაფერზე საუბარი, მსჯელობა, პოზიციების შეჯერება.
შეხვედრაზე შეფასების ჯგუფი მასწავლებელს განმავითარებულ შეფასებას აძლევს. თუ მასწავლებლის მიერ ჩატარებული გაკვეთილი შეფასების ჯგუფმა დადებითად შეაფასა, მას 2 კრედიტქულა მიენიჭება.
— თუ მასწავლებლის მცდელობა წარუმატებელი აღმოჩნდა, რა ხდება ამ შემთხვევაში? რამდენჯერ ან დროის რა შუალედში შეუძლია თავიდან სცადოს?
— თუ მასწავლებლის გაკვეთილი დადებითად არ შეფასდა, მაშინ ურთიერთთანამშრომლობისა და დახმარების მექანიზმი ირთვება. შეფასების ჯგუფი მას აწვდის დეტალურ განმავითარებელ შეფასებას და მიუთითებს გაკვეთილის ხარვეზებზე, რა ძირითადი და მნიშვნელოვანი მოთხოვნები დაირღვა და რა ვერ შესრულდა სათანადოდ. ამის შემდეგ ფასილიტატორი მასწავლებელთან კონკრეტული პრობლემების დასაძლევად მუშაობს. მას ეძლევა შანსი, დაახლოებით სამი თვის განმავლობაში, განმეორებით გაიაროს შიდა საგაკვეთილო დაკვირვება. შემდეგ მცდელობაზე გამომჟღავნდება, იმუშავა თუ არა საკუთარ თავზე მასწავლებელმა და გამოასწორა თუ არა აღმოჩენილი ხარვეზები. რეალურად, ფასდება პროგრესი. მაგალითად, ძალიან სერიოზული დარღვევაა გაკვეთილის მიზანსა და განხორციელებულ აქტივობებს შორის შეუსაბამობა — აცდენა იმდენად სერიოზული ხარვეზია, რომ ცხადია, ამ დროს მასწავლებელი კრედიტქულას არ იმსახურებს. მიღებული განმავითარებელი შეფასებისა და რეკომენდაციების მიუხედავად, თუ მასწავლებელმა ვერ შეძლო ამ პრობლემის აღმოფხვრა და შემდეგ მცდელობაზეც იმავე ტიპის ხარვეზები გამოვლინდა მის გაკვეთილზე, შეფასების ჯგუფს, ბუნებრივია, შეუძლია, არ მიანიჭოს მას კრედიტქულა. ამ შემთხვევაში, ჩაითვლება, რომ მასწავლებელმა ვერ გაიარა შიდა საგაკვეთილო დაკვირვება.
— შიდა დაკვირვების რუბრიკა უფრო მეტად რომელ კომპონენტს უმოწმებს მასწავლებელს — რას ასწავლის თუ როგორ ასწავლის?
— ცხადია, რუბრიკით საგნობრივი კომპეტენციებიც მოწმდება, კრიტერიუმების ჩამონათვალში ერთ-ერთი სწორედ საგნობრივი კომპეტენციაა. ამიტომაც არის შეფასების ჯგუფში საგნობრივი კათედრის წარმომადგენელი. თუმცა, ძნელია ერთმნიშვნელოვნად იმის თქმა, თუ რა იქნება დომინანტი — მეთოდიკის თუ საგნობრივი კომპეტენციების შემოწმება, ეს სკოლის გადასაწყვეტია და საგნობრივ ხარვეზებსაც გააჩნია. ჩემი აზრით, უმთავრესი მაინც ისაა, თუ როგორ ასწავლის მასწავლებელი მოსწავლეს, როგორ იყენებს პრაქტიკაში თეორიულ ცოდნას.
— რეალურად როდის დაიწყება შიდა საგაკვეთილო დაკვირვება?
— მოგეხსენებათ, გაკვეთილის შეფასების სტანდარტიზებულ რუბრიკაზე მუშაობს შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრი. ჩვენც შიდა დაკვირვებისას სწორედ ამ რუბრიკას უნდა დავეყრდნოთ. სავარაუდოდ, რუბრიკის საბოლოო ვარიანტი მაისის ბოლოს გვექნება და შესაბამისად, ამის შემდეგ გახდება შესაძლებელი შიდა საგაკვეთილო დაკვირვების პროცესის დაწყება. რა თქმა უნდა, ჩვენი საფიქრალი და საზრუნავი ამ რუბრიკის გამოყენებაში შეფასების ჯგუფების გადამზადებაა. წინააღმდეგ შემთხვევაში, პროცესი დროულად ვერ დაიწყება და მასწავლებელთა უკმაყოფილებაც ამასთან დაკავშირებით ლეგიტიმური იქნება.
— შეიცვლება თუ არა რამე შიდა საგაკვეთილო დაკვირვების თქვენ მიერ აღწერილ პროცესში პილოტირების შემდეგ?
— მსოფლიო ბანკის ერთ-ერთი მაღალი დონის ექსპერტთან, მარკ ატკინსონთან ერთად გავიარეთ ყველა დეტალი. შემდეგ, ამ შეხვედრების საფუძველზე, გავწერეთ მთელი პროცედურა. სხვათა შორის, დირექტორებსაც წარვუდგინეთ განათლების მართვის კონფერენციაზე, როგორც ვერსია. შემდეგ გზამკვლევშიც ავსახეთ. ჯერჯერობით ჩვენ მიერ შეთავაზებულ ფორმაზე არავის მხრიდან არანაირი წინააღმდეგობა არ შეგვხვედრია, მათ შორის არც განათლების სამინისტროსგან.
შესაძლოა, ვინმეს რთულად მოეჩვენოს ჩემ მიერ აღწერილი შიდა დაკვირვების პროცესი, მაგრამ მთავარი მიზეზი, თუ რატომ ავირჩიეთ ეს გზა ის არის, რომ რაც შეიძლება გამჭვირვალე და ურთიერთანამშრომლობის პრინციპზე დაფუძნებული და, რაც მთავარია, პროფესიულ განვითარებაზე ორიენტირებული პროცესი მიგვეღო. არც ერთ შემთხვევაში, საგაკვეთილო დაკვირვება არ უნდა შემოიფარგლებოდეს მხოლოდ შეფასების ჯგუფის გაკვეთილზე შესვლით და შემდეგ კრედიტქულის მინიჭებით.
— დაბოლოს, ვისთვისაა სავალდებულო შიდა საგაკვეთილო დაკვირვება და რამდენი კრედიტ-ქულით ფასდება?
— შიდა საგაკვეთილო დაკვირვება სავალდებულო აქტივობაა პრაქტიკოსი მასწავლებლებისთვის, ასევე უფროსი მასწავლებლისთვის როგორც სტატუსის შესანარჩუნებლად, ისე შემდეგ საფეხურზე გადასასვლელად. თითო საგაკვეთილო დაკვირვება 2 კრედიტქულით ფასდება. პრაქტიკოსი მასწავლებლისთვის უფროსი მასწავლებლის სტატუსის მისაღწევად აუცილებელია 2 შიდა საგაკვეთილო დაკვირვების გავლა. უფროსი მასწავლებელის სტატუსის შესანარჩუნებლად, შიდა დაკვირვებით, 4 კრედიტქულის დაგროვებააა საჭირო, ხოლო წამყვანი მასწავლებლის საფეხურზე გადასასვლელად — კიდევ ერთი შიდა საგაკვეთილო დაკვირვების გავლა, შესაბამისად, უფროსმა მასწავლებელმა, სხვა სავალდებულო აქტივობებთან ერთად, 4 წლის განმავლობაში, 3 შიდა საგაკვეთილო დაკვირება უნდა გაიაროს, რითაც 6 კრედიტქულას მოიპოვებს.
ესაბურა ლალი ჯელაძე
|
