2016-04-14 ქართული ხელნაწერების გამოფენა კიოლნის უნივერსიტეტში გერმანიაში, კიოლნის საუნივერსიტეტო ბიბლიოთეკაში, ამავე უნივერსიტეტის ბაზაზე არსებული ქართველ სტუდენტთა გაერთიანება „აისის“ და მისი ხელმძღვანელის ნინო ბურდილაძის ინიციატივით, ქართველ კალიგრაფთა გამოფენა გაიხსნა. გამოფენაზე წარმოდგენილია თანამედროვე ახალგაზრდა ქართველი კალიგრაფების, უფრო ზუსტად კი რუსთაველი კალიგრაფების — დავით მაისურაძის, გიორგი გორგიაშვილის, ნიკა ღუნაშვილის, ვაჟა ერემეიშვილის ხელნაწერები. ექსპოზიციაში შევიდა როგორც ტრადიციული ქართული კალიგრაფიის ნიმუშები — მხედრული, ასომთავრული, ნუსხური, ასევე თანამედროვე ვარიაციები, ახლებური მიდგომა და ტექნიკა. ნიმუშებს დართული აქვს მცირე ინფორმაცია, რაც დამთვალიერებელს საშუალებას აძლევს, გაეცნოს ქართული დამწერლობის წარმოშობის, განვითარების ისტორიას და თანამედროვეობას.
ნინო ბურდილაძე, კიოლნის უნივერსიტეტის დოქტორანტი: „მოგეხსენებათ, ქართული ანბანი უნიკალური და ერთ-ერთი უძველესია მსოფლიო დამწერლობათა შორის. მართალია, მეცნიერები ქართული ანბანის შექმნას გაცილებით ადრეულ პერიოდში ვარაუდობენ, მაგრამ პირველი ძეგლი, რომელმაც ჩვენამდე მოაღწია, როგორც ვიცით, მეხუთე საუკუნით თარიღდება. განსაკუთრებით აღსანიშნავია ის, რომ ამ დროიდან მოყოლებული ქართული დამწერლობა უწყვეტად გამოიყენებოდა ტექსტების ჩასაწერად. ქართულმა ასოებმა განვითარების სხვადასხვა საფეხური განვლეს, მათი მოყვანილობა იცვლებოდა, ნაწილობრივ — მკვეთრადაც. ამგვარად მივიღეთ ქართული დამწერლობის სამი ისტორიული სახე, რომლებიც სხვადასხვა ეტაპზე გამოიყენებოდა და განსხვავებული დანიშნულებაც ჰქონდა. ესენია: ასომთავრული, ნუსხური და მხედრული.
დამწერლობის ასეთი ადრეული პერიოდიდან არსებობა ქართული საზოგადოების კულტურულ განვითარებაზე მეტყველებს და მიუთითებს, რომ ქართველები ოდითგანვე მიისწრაფოდნენ ნანახისა და განცდილის წერილობით გადმოცემისკენ. შესაბამისად, ქართული კალიგრაფიაც მრავალსაუკუნოვან ისტორიას ითვლის. საქართველოს ეკლესია-მონასტრებში იწერებოდა მრავალი წიგნი. ასეთი ხელნაწერები ადრეულ სააუკუნეებშივე იქცა ქართული კულტურული მემკვიდრეობის მონაპოვრად. როგორც საქართველოში, ისე მის ფარგლებს გარეთ არსებულ ქართულ კულტურულ კერებში (პალესტინაში, ათონის მთაზე და სხვ.) სწავლული ბერები, წიგნების გადაწერისას, რუდუნებით ეკიდებოდნენ ცალკეულ ასოს გამოსახულებას, თითოეულ ორნამენტსა თუ დეკორაციას და განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობდნენ ამ გამორჩეულ ანბანს.
ქართველ სტუდენტთა გაერთიანება „აისმა“, რომელიც გერმანიის ქალაქ კიოლნის უნივერისიტეტის ბაზაზე არსებობს და, ქართველი სტუდენტების მხარდაჭერასთან ერთად, ქართული კულტურის ევროპული საზოგადოებისთვის გაცნობას ისახავს მიზნად, ხელიდან არ გაუშვა შესაძლებლობა, მოეწყო ქართულ ხელნაწერთა გამოფენა. კიოლნის საუნივერსიტეტო ბიბლიოთეკა დიდი სიხარულით დაგვთანხმდა საგამოფენო ფართის გამოყოფაზე და აი, მიმდინარე წლის იანვრიდან ქართული ნამუშევრები გერმანიის ამ ერთ-ერთი უდიდესი და უძველესი (დაფუძნებულია 1388 წელს) უნივერსიტეტის სივრცეს ამშვენებს.
გამოფენის გახსნამ დიდი ინტერესი გამოიწვია სტუმრებში. საღამოს დაესწრნენ გერმანელი, უკრაინელი, იტალიელი, ხორვატი, არაბი, რუსი, ნიკარაგუელი, აზერბაიჯანელი და სხვა მრავალი ეროვნების წარმომადგენლები. ასეთი უცხო მოყვანილობის ასოების ნახვამ მათ უმეტესობაში დიდი ინტერესი და გაკვირვებაც კი აღძრა. დიდმა ნაწილმა არც კი იცოდა, რომ ქართულ ენას საკუთარი დამწერლობა აქვს. მოდიოდნენ ჩვენთან აღფრთოვანებულები და გაოცებულები, დამატებით ინფორმაციას ითხოვდნენ საქართველოსა და ქართულ ენაზე. რამდენიმემ ქართული ენის შესწავლის სურვილიც კი გამოთქვა, რასაც ჩვენ დიდი სიხარულით დავთანხმდით. ახალგაზრდა ქართველი ხელოვანები არ მოერიდნენ სირთულეებს და სცადეს, მხატვრულად გამოესახათ ტექსტები არა მხოლოდ მშობლიურ ენაზე, არამედ სპარსულად და ბერძნულად. ამით კიდევ ერთხელ გაესვა ხაზი, მსოფლიო კულტურათა ურთიერთკავშირს და ამავე დროს — ინდივიდუალობას. ბიბლიოთეკის საგამოფენო დარბაზში, ყოველდღიურად, ძალიან ბევრი სტუდენტი, პრფესორ-მასწავლებელი თუ უბრალოდ ბიბლიოთეკის სტუმარი იყრის თავს. მოხარულები ვართ, რომ ასეთი დიდი აუდიტორია მოიცვა ამ ღონისძიებამ.
თითქმის საუკუნოვანი პაუზის შემდეგ, ჩვენს ტექნოლოგიებით გაჯერებულ საზოგადოებაში, უფრო და უფრო მეტი ახალგაზრდა ინტერესდება ხელნაწერებზე მუშაობის ამ ძველისძველი მიმართულებით, რაც ძალიან გასახარია, რადგან ბადებს შეგრძნებას, თითქოს ძველ მშვენიერებას სული შთაებერა.“
დავით მაისურაძე, ქართველი კალიგრაფი, სამართლის მაგისტრი (კიოლნის უნივერსიტეტი): „ქართული კალიგრაფიით ბავშვობიდან დავინტერესდი, ყოველთვის ლამაზად ვწერდი, ძალიან მიზიდავდა ძველი ქართული ანბანი, ზოგადად წერის, დამწერლობის კულტურა. ჯერ კიდევ მოსწავლეობის პერიოდში, ჩემი დიდი ინტერესის გამო, „შემომესწავლა“ ქართული ასომთავრული და ნუსხური, ასევე ლათინური, ბერძნული, კირილიცა, ებრაული, არაბული, სირიული, სომხური, იაპონური და ინდური დამწერლობები.
ეს ყველაფერი ჰობის დონეზე დარჩებოდა, რომ არა ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრის მიერ, 2010 წელს, გამოცხადებული კონკურსი „ქართული კალიგრაფია“. ეს იყო ქართული კალიგრაფიის პირველი კონკურსი. მე მაშინ XI კლასის მოსწავლე ვიყავი, კონკურსში მონაწილეობა მივიღე და პირველი ადგილი დავიკავე. მახსოვს, ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრის მაშინდელმა დირექტორმა, ბატონმა ბუბა კუდავამ ჩემი, შუა საუკუნეების მსგავსი კალიგრაფიის გამო, „XVI საუკუნის გადამწერის რეინკარნაცია“ მიწოდა. 2012 წელს, ამავე კონკურსში, უკვე სტუდენტთა კატეგორიაში, მეორედაც გავიმარჯვე.
ხელნაწერთა ეროვნულმა ცენტრმა კონკურსში მონაწილე ახალგაზრდებს დიდი გასაქანი მოგვცა. ბუბა კუდავას დამსახურებით, ჩვენთვის ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრის უდიდესი რესურსები ყოველთვის ღია და ხელმისაწვდომი იყო. ვგულისხმობ არა მხოლოდ ხელით შესრულებულ ულამაზეს, უძველეს ქართულ ხელნაწერებს, რომლებიც ჩვენთვის შთაგონების წყაროდ იქცა, არამედ ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრის თანამშრომლებს, რომლებთან ურთიერთობაც გამოცდილებას და თეორიულ ცოდნასაც გვაძლევდა. მაგალითად, ხელოვნებათმცოდნე ქალბატონ ელენე მაჭავარიანის რჩევები ყოველთვის გვეხმარებოდა; განსაკუთრებით მინდა გამოვყო ნესტან ბაგაური, რომელიც, ერთი მხრივ, უანგაროდ გვიწევდა პოპულარიზაციას ჩვენ და ჩვენს ნამუშევრებს, მეორე მხრივ ყოველთვის გვეხმარებოდა სხვადასხვა პროექტებში, გამოფენებში მონაწილეობისას, რაც დღესაც გრძელდება. კონკურსში გამარჯვებამ საკმაოდ ამბიციური გადაწყვეტილება მიმაღებინა — რუსთავში (სადაც ვცხოვრობ) დამეარსებინა პირველი „კალიგრაფიის სკოლა-სტუდია“ და რუსთავის კულტურულ-საგანმანათლებლო ცენტრის „მთაწმიდელი“ ბაზაზე დავაარსე კიდეც (ცენტრი მოიცავს დამოუკიდებელ სტუდიებს ხელოვნების სხვადასხვა მიმართულებით — ფერწერა, მუსიკა, მინანქარი... მათ შორისაა ჩემი სკოლა). ეს მართლაც ამბიციური ნაბიჯი იყო, იმიტომ რომ, ჯერ ერთი, ძალიან პატარა ვიყავი — 17 წლის, გარდა ამისა, არც სპეციალური განათლება მქონდა, არც პედაგოგობის გამოცდილება და არც რაიმე სახელმძღვანელო არსებობდა, როგორ ჩამეტარებინა კალიგრაფიის გაკვეთილები. სიმართლე გითხრათ, პირველ წლებში ძალიან გამიჭირდა, მაგრამ მერე და მერე იმდენად ავუღე ალღო, რომ ახლა ამ საქმის გარეშე ცხოვრება ვერ წარმომიდგენია. ჩემი და მამაჩემის — ნუგზარ მაისურაძის ინიციატივით, რუსთავში დავიწყეთ ყოველწლიური „საქალაქო კალიგრაფიის კონკურსების“ ჩატარება. მოსწავლეთა რაოდენობა ყოველ წელს მატულობს, რაც ძალზე მახარებს. წელს, პირველად გავცდით რუსთავის ფარგლებს და მთელ ქვემო ქართლში ვატარებთ კონკურსს. განსაკუთრებით მახარებს კონკურსში არაქართულენოვანი მოსწავლეების აქტიურობა.
უნდა აღვნიშნო, რომ რუსთავის ადგილობრივმა კონკურსმა და კალიგრაფიის გაკვეთილებმა ძალიან კარგი შედეგი გამოიღო. შემთხვევითი ნამდვილად არაა, რომ 2010 წლიდან მოყოლებული, ყოველწლიურად, საქართველოს მასშტაბით ჩატარებულ კალიგრაფიის კონკურსებში ყოველთვის ლიდერობდნენ რუსთაველები. ბოლოს გამართულ კონკურსში, მოსწავლეთა კატეგორიაში, შვიდი ფინალისტიდან ექვსი რუსთაველი იყო, აქედან ხუთი კი — ჩემი მოსწავლე და გამარჯვებულიც, ასევე, ჩემი მოსწავლე აღმოჩნდა, რაც ძალიან, ძალიან მეამაყება. თუმცა, ისიც უნდა ვთქვა, რომ ეს მთლად ჩემი დამსახურებაც არაა, უბრალოდ, ჩემი თანაქალაქელები ძალიან მონდომებულები არიან, დაეუფლონ დეკორატიულად წერის ხელოვნებას.
რაც შეეხება გამოფენებს, მე და ჩემს მეგობრებს, საქართველოში არაერთ გამოფენაში გვაქვს მიღებული მონაწილეობა. როგორც წესი, ერთობლივ გამოფენებს ვაკეთებთ ხოლმე. გასულ წელს, უშუალოდ ჩვენი, ქართველი კალიგრაფების გამოფენა მოეწყო ეგვიპტეში, კაიროში, მანამდე ასევე ეგვიპტეში, ალექსანდრიის ბიბლიოთეკაში გამოიფინა რამდენიმე ნამუშევარი. ბოლო დროს გამიტაცა შრიფტების შექმნამ. კალიგრაფიულ შრიფტებს ვქმნი ჩემი დიზაინით. ვფიქრობ, კარგი საქმეა — ქართული ფონტები ამ მხრივ საკმაოდ ღარიბია. კალიგრაფიის ერთ-ერთი პრაქტიკული დატვირთვა სწორედ ის უნდა იყოს, რომ ყველამ შეძლოს ლამაზი კალიგრაფიით ციფრულ სამყაროშიც აკრიფოს ტექსტი... ყველაზე მნიშვნელოვანი პროექტი, რაც ამ მხრივ მქონია, არის საზოგადო მოღვაწეთა შრიფტები, რომელიც ხელნაწერთა ეროვნულ ცენტრთან ერთად გავაკეთე. ამ პროექტის ფარგლებში, 10 ქართველი საზოგადო მოღვაწის ხელნაწერის მიხედვით, ქართული ფონტები შევქმენით. დღეისათვის სხვადასხვა დიზაინერი წარმატებით იყენებს საზოგადო მოღვაწეთა შრიფტებს. ჩემ მიერ შექმნილი ივანე ჯავახიშვილის შრიფტის დიზაინი უკვე გამოყენებულია ერთ-ერთი დიზაინერის მიერ შექმნილ სამოსში.
პროფესიით იურისტი ვარ. ვინც კალიგრაფად მიცნობს, როგორც წესი, უკვირთ ხოლმე ჩემი იურისტობა, რატომღაც ერთად ვერ ათავსებენ ამ ორ პროფესიას. თუმცა, ბევრ იურისტს ვიცნობ, ხელოვნება ძალიან რომ უყვარს და თვითონაც ხელოვანია. ჩემს რთულ პროფესიას ხელოვნება აბალანსებს.
გერმანიაში, კიოლნში ვსწავლობდი მაგისტრატურაში, სამართლის მიმართულებით; ჩემი სამაგისტრო ნაშრომი იყო საჯარო სამართლის სფეროდან, არანაირი შეხება კალიგრაფიასთან. სხვა ქართველ სტუდენტებთან ერთად, გერმანიაში, დავუახლოვდი კიოლნის უნივერსიტეტში არსებულ სტუდენტთა გაერთიანება „აისს“ და მის ხელმძღავნელს ნინო ბურდილაძეს. სტუდენტთა გაერთიანება „აისი“ ძალიან აქტიური ორგანიზაციაა, რომელიც საქართველოს და ქართულ კულტურას აცნობს გერმანელებს. ნინოს ინიციატივით მოწყობილ ერთ-ერთ პროექტში მეც შევიტანე ძალიან მცირე წვლილი — ქართული ხალხური სიმღერის საღამოზე ჩემი რამდენიმე კალიგრაფიული ნამუშევრის ასლი გამოვფინეთ. სწორედ მაშინ გაუჩნდა ნინოს იდეა, რომ ერთი გამოფენა მთლიანად დათმობოდა კალიგრაფიას, ამჯერად უკვე ორიგინალებს. თავიდან დაგეგმილი იყო მხოლოდ ჩემი ნამუშევრების გამოფენა, მაგრამ შემდეგ, უფრო მრავალფეროვანი რომ ყოფილიყო, ჩემს მეგობრებს, ყოფილ მოსწავლეებს დავუკავშირდი და მათაც შევთავაზეთ გამოფენაში მონაწილეობა. ჩემი ჩათვლით, სულ, ოთხი რუსთაველი კალიგრაფის ნამუშევრები გამოიფინა.
ვფიქრობ, გერმანელი და არა მხოლოდ გერმანელი (კიოლნი სტუდენტური ქალაქია და, შესაბამისად, მრავალეროვანი) დამთვალიერებლისათვის გამოფენა მნიშვნელოვანია და საინტერესო, რადგან მათთვის ეს ახალია, ეგზოტიკური და თან ძალიან ლამაზი. ქართული კულტურის წარმოჩენა ევროპაში კი, რა თქმა უნდა, კარგი საქმეა.“
მოამზადა მაკა ყიფიანმა
|