2016-02-25
მისი ნაწერი განძად დაშთების
„ხელი საბრალო მწერლისა მიწათა შინა ლპების,
ხოლო ნაწერი მის ჰგიეს ჟამთა ვიდრე უკუნისამდე!“
იღუმენი ექვთიმე კერესელიძე
ქართველი ხალხი საუკუნეების განმავლობაში, თავისი განვითარების ყოველ საფეხურზე, მიუხედავად თავსდამტყდარი უამრავი ქარტეხილისა, ქმნიდა როგორც მატერიალურ, ასევე ინტელექტუალურ ფასეულობებს, ამდიდრებდა ერის სულიერ ღირებულებებსა და ეროვნულ-კულტურულ საგანძურს. ღვთითკურთხეული ქართული ანბანი კი ერის უდიდესი მონაპოვარია, რომელიც მსოფლიოში ცნობილ 14 ანბანს შორის ერთ-ერთი უძველესია.
სწორედ ქართული ანბანის უძველესი ისტორია ჰქონდა მხედველობაში გალაკტიონ ტაბიძეს, როცა წერდა: „შენ, რომელიც მარად მზეებრ გვინათ, არა გუშინ, გაჩნდი თვალის ჩინად...“, „შენ სიძველის გმოსავს ნელი ხავსი, ქვაზე ჭრილი, ხარ ჩუქურთმის მსგავსი...“
ქართული ანბანი ქართველის ფესვია, მიწაა, მთელი საქართველოა, მისი ისტორიაა — წარსული, აწმყო და მომავალი... ამიტომ იწერებოდა, იხატებოდა, იმოსებოდა ქვებზე, ტყავზე, პაპირუსზე, ქაღალდზე. მრავალსაუკუნოვანი წარსულიდან მოაღწია ჩვენამდე, რომ კვლავ ღირსეულად შეიფარონ, უგალობონ, შეამკონ გრაგნილებად, ხელნაწერ წიგნებად და კურთხეულ ქართულ ენაზე აამეტყველონ... და რაოდენ სასიხარულოა, რომ საუკუნოებრივ ტრადიციას აფხაზეთიდან დევნილი ქართველი თვითნასწავლი კალიგრაფი, კონკურსში „ქართული კალიგრაფია“ გამარჯვებული, პრიზიორი, ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრის მეგობართა კავშირის წევრი, საქართველოს მხატვარ-კალიგრაფთა კავშირის წევრი, ქალბატონი ლეილა ბაღბაია, საოცარი ხელწერითა და განსაკუთრებული შემოქმედებითი ნიჭით, ეფერება და ელოლიავება ქართულ ანბანს. მის მიერ შესრულებული ნამუშევრები კერამიკაზე, ფაიფურზე, ტყავზე, ქვაზე თუ ქაღალდზე, ქართული ხელოვნებისადმი სიყვარულითა და უშრეტი ფანტაზიითაა გამორჩეული და ნატიფი ასოებით გამოხატული. მისი აზრით, ქართულ ანბანს, ჩვენი მრავალსაუკუნოვანი წარსულიდან ვაებითა და ტანჯვით მოღწეულს, თითოეული ქართველი სიყვარულითა და მოწიწებით უნდა ეპყრობოდეს. ხელოვნების კრიტიკოსები და ისტორიკოსები აღნიშნავენ, რომ ლეილა ბაღბაია ქართული კალიგრაფიის კონკურსის ნამდვილი აღმოჩენაა.
ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრის მეცნიერ თანამშრომელი ნესტან ბაგაური წერს: „ლეილა ბაღბაიას ნამუშევრები საინტერესოა იმითაც, რომ ცალკეული ნიმუშებით არ შემოიფარგლება და თავისი შემოქმედებით ავითარებს ამ დარგს, ქართულ ხელწერას. შესანიშნავად მუშაობს ფაიფურზე, კერამიკაზე, ქაღალდზე, აქვს ფართო ფანტაზია და ყველა შესაძლებლობა იმისათვის, რომ საზოგადოების წინაშე ლამაზი გამოფენითაც წარდგეს.“
მართლაც, 2012 წელს, USAID-მა და HP international-მა ლეილა ბაღბაიას, როგორც თვითნასწავლ, წარმატებულ კალიგრაფს, ნამუშევრების პერსონალური გამოფენა მოუწყო.
2013 წელს აფხაზეთის ა/რ უმაღლესმა საბჭომ ლეილა ბაღბაია განათლებისა და კულტურის სფეროში ღირსეულად გაწეული სამუშაოსთვის მადლობის სიგელით დააჯილდოვა. მისი ნამუშევრები გამოქვეყნდა წიგნში „ქართული კალიგრაფია ვჳჳ-ხხჳ საუკუნეებში“, რომელიც გამოიცა საქართველოს ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრისა და საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს ერთობლივი ძალისხმევით.
2015 წელი ლეილა ბაღბაიასთვის წარმატებული იყო, რადგან მისი ნამუშევრები იტალიაში, ქალაქ ფლორენციასა და ეგვიპტეში გამოიფინა და დიდი მოწონება ხვდა წილად.
2016 წლის 1 თებერვალს კი, აფხაზეთის სულიერებისა და კულტურის ცენტრის ორგანიზებით, საქართველოს საპატრიარქოსთან არსებული ახალგაზრდობის სულიერი და ინტელექტუალური განვითარების ცენტრის დარბაზში, გაიმართა სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის, უწმინდესისა და უნეტარესის ილია ჳჳ-ის აღსაყდრების 38-ე და დაბადების 83-ე წლისთავისადმი მიძღვნილი გამოფენა-წარდგინება. ღონისძიებაზე წარმოდგენილი იყო ლეილა ბაღბაიას მიერ შესრულებული ქართული კალიგრაფიის ნიმუშები (150-მდე ნამუშევარი), ასევე გაიმართა სულიერებისა და კულტურის ცენტრის მიერ, უწმინდესისა და უნეტარესის ილია ჳჳ-ის კურთხევით, გამოცემული წიგნის „უფალი სუფევს, მშვენიერება შეიმოსა“ წარდგინება. საღამოს უძღვებოდა აფხაზეთის სულიერებისა და კულტურის ცენტრის თავმჯდომარე, მუსიკათმცოდნე სვეტლანა ქეცბა.
ღონისძიებას ესწრებოდნენ: ჭიათურისა და საჩხერის მიტროპოლიტი დანიელი (დათუაშვილი), წმ. ალექსანდრე ნეველის სახ. ტაძრის წინამძღვარი, დეკანოზი ბიძინა გუნია, აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობის თავმჯდომარის მოვალეობის შემსრულებელი ვახტანგ ყოლბაია, აფხაზეთის უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარე გია (ელგუჯა) გვაზავა, საქართველოს პარლამენტის წევრი ელისო ჩაფიძე, აფხაზეთის მთავრობისა და უმაღლესი საბჭოს წარმომადგენლები, სასულიერო და კულტურის სფეროს წარმომადგენლები.
ღონისძიებაზე სალომე ცარციძისა და მოსწავლე ახალგაზრდობის ეროვნული სასახლის მევიოლინეთა ანსამბლის (ხელმძღვანელი — ელენე ცარციძე) მიერ შესრულდა პატრიარქის „ავე მარია“.
სვეტლანა ქეცბა: „წმ. სამების საკათედრო ტაძართან არსებულ ახალგაზრდობის სულიერი და ინტელექტუალური განვითარების ცენტრში, დღეს, მნიშვნელოვან ღონისძიებას ვმასპინძლობთ — აფხაზეთის სულიერებისა და კულტურის ცენტრის მთავარი სპეციალისტის, კალიგრაფ ლეილა ბაღბაიას გამოფენასა და წიგნის „უფალი სუფევს, მშვენიერება შეიმოსა“ პრეზენტაციას. იდეის ავტორია სრულიად საქართველოს კათოლიკოს პატრიარქი, უწმიდესი და უნეტარესი ილია მეორე. ღონისძიებამ იმ ადამიანების სულიერი მოთხოვნილებები წარმოაჩინა, რომლებმაც წარმოდგენილი ნამუშევრები შექმნეს.“
მეუფე დანიელი: „მინდა ყველას მოგილოცოთ დღევანდელი დღე და, უპირველეს ყოვლისა, მივულოცო ჩვენი ერის დიდ სულიერ წინამძღოლს, რომელსაც ეძღვნება დღევანდელი გამოფენა და, რასაკვირველია, მისი კურთხევით შექმნილი წიგნის პრეზენტაცია. მჯერა, რომ ეს არაჩვეულებრივი წიგნი, ისევე როგორც დღევანდელი არაჩვეულებრივი გამოფენა, კიდევ ერთი ნაბიჯია ჩვენი ერის, ჩვენი საზოგადოების სულიერი გაძლიერებისა და გამარჯვებისათვის, კიდევ ერთი ნაბიჯი — საქართველოს გამთლიანებისთვის, აფხაზეთში, სამაჩაბლოში მშვიდობის აღდგინებისთვის, ქართველთა და აფხაზთა, ქართველთა და ოსთა და ყველა ხალხებს შორის სიყვარულის აღდგინებისათვის. დიდი მადლობა კიდევ ერთხელ უწმიდესს, დიდი მადლობა ქალბატონ ლეილას, ქალბატონ სვეტლანას და ყველას, ვინც აქ ბრძანდებით.“
ვახტანგ ყოლბაია: „მოგესალმებით. დიდი მადლობა მინდა მოვახსენო ქალბატონ სვეტლანას ამ საღამოსათვის. სულიერებისა კულტურის ცენტრი შექმნილია ჩვენი პატრიარქის ლოცვა-კურთხევით და ყველა საკითხისადმი შემოქმედებითი მიდგომით გამოირჩევა. დღევანდელი საღამო დიდებულად ასახავს იმ განწყობას, რომელიც უწმიდესის დაბადებისა და აღსაყდრების დღეს ეძღვნება. მადლობა ლეილა ბაღბაიას ასეთი გამოფენისათვის. მისი გამოფენა უნიკალურია. ქალბატონი ლეილა, თუ ერთადერთი არა, ერთ-ერთი საუკეთესო კალიგრაფია საქართველოში.“
ელისო ჩაფიძე: „მოვედი დღეს თქვენთან, როგორც მეგობარი, ის ადამიანი, რომელიც ამაყობს, რომ ლეილა ბაღბაიაზე პირველი სტატია დაწერა გაზეთ „რეზონანსში“ და ალბათ, ეს ერთ-ერთი ყველაზე ლამაზი ფურცელია ჩემი ბიოგრაფიისა. ძალიან ამაღელვებელია ის, რასაც დღეს აქ ვხედავ, ძალიან მრავალი თვალსაზრისით. როგორ ელოლიავება ქალბატონი ლეილა ქართულ ასოებს, რომლებმაც ჩვენი ქვეყანა გადაარჩინა. სწორედ ამაზე დგას ჩვენი სარწმუნოება, ჩვენი ქვეყანა — ენაზე, მამულზე, სარწმუნოებაზე, ქართულ ასომთავრულზე, ქართულ დამწერლობაზე. დიდი მადლობა ამისათვის. ვინ ვართ, რანი ვართ, როგორ უნდა ვიცხოვროთ, რა ღირებულებები უნდა გვქონდეს — აი, ეს არის ის თემა, რაც უნდა გავაცნოთ ცივილიზებულ სამყაროს და რამაც უნდა გადაგვარჩინოს. ქართული დამწერლობა, ეს ლამაზი ასოები ყოველთვის უნდა არსებობდეს და მე ვიქნები ბედნიერი, თუ ერთ-ერთი პატარა ადამიანი ვიქნები, რომელიც ხელს შეუწყობს ყველაფერს ამას, ყველა იმ ნიჭიერ ადამიანს, რომელსაც თავის მხრივ შეუძლია რაღაც შემატოს ქართულ კულტურას. ღმერთმა გვიმრავლოს ასეთი ლამაზი საღამოები.“
ნიკოლოზ ჟღენტი, ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრის მეცნიერ თანამშრომელი: „ქალბატონი ლეილა ბაღბაია გამორჩეული იყო სხვადასხვა კონკურსებიდან. ის ერთ-ერთი საუკეთესო თვითნასწავლი კალიგრაფია საქართველოში. ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრი აფასებს მის შრომისმოყვარეობას, პასუხისმგებლობის გრძნობას , მის მიდგომას ქართული კალიგრაფიისადმი. მუდამ უანგაროდ გვეხმარება სხვადასხვა ღონისძიებებში. მუდამ ახლის ძიებაშია, დაინტერესებულია დარგის აღორძინებით და ძალიან კარგად მუშაობს ამ მიმართულებით. მისი ნამუშევრები გამორჩეულია დიდი რუდუნებით. ვცდილობთ, მის გვერდით ვიყოთ. მის ნიჭს განსაკუთრებით ვაფასებთ. მისმა ნამუშევრებმა ფლორენციასა და ეგვიპტეში მნახველის დიდი მოწონება დაიმსახურა. ვუსურვებთ მომავალ წარმატებებს ქართული კალიგრაფიის განვითარებაში.“
ბელა კოპალიანი, ნდობის აღდგენისა და შერიგების საკითხებში აფხაზეთის ა/რ მინისტრის პირველი მოადგილე: „მსოფლიოში ერთ-ერთი უძველესი ქართული ანბანის პოპულარიზაცია ქართველი ერის უპირველესი საზრუნავია. სწორედ ამიტომაა, რომ მე მხარს ვუჭერ უნიჭიერეს კალიგრაფს — ლეილა ბაღბაიას. ჩემი ინიციატივით, ჲUSAID-მა და HP international-მა მას პერსონალური გამოფენა მოუწყვეს.
აფხაზეთის ა/რ მთავრობისა და რომუალდო დელ ბიანკოს ფონდის თანამშრომლობით, განხორციელდა პროექტები: „კულტურული მემკვიდრეობის ევროპული და ეროვნული ასპექტები“ და „საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობა — აფხაზეთი“. პროექტის ფარგლებში, შედგა ლეილა ბაღბაიას კალიგრაფიული ნამუშევრების გამოფენა იტალიის ქალაქ ფლორენციის ალ დუომოს საგანმანათლებლო დარბაზში. მის ნამუშევრებს უდიდესი მოწონება ხვდა წილად. მჯერა, ქალბატონი ლეილა თავის სიტყვას იტყვის ქართული კალიგრაფიის პოპულარიზაციის საქმეში.“
თინა ჩუბინიძე: „მინდა დღეს ბატონი ჯანო ჯანელიძე გავიხსენო, რომელმაც დამიჯერა და იწამა ლეილასი. ღმერთმა ნათელში ამყოფოს მისი სული. დღევანდელ გამარჯვებამდე რომ მოსულიყო, ლეილამ ძალიან დიდი გზა განვლო. მას ერთი პატარა ოთახი მივუჩინეთ განათლების სამინისტროს კორპუსში. ის ძველ კალიგრაფებს მოგაგონებდათ, ხანდახან ცივ ოთახში უხდებოდა მუშაობა, მაგრამ მაინც მუშაობდა. თითოეული ასო გამოყვანილია ქართული ორნამენტებით და, რაც მთავარია, თოთოეული არის ნოსტალგია და სიყვარული იმ მშობლიური კუთხისა, რომელსაც აფხაზეთი ჰქვია. მინდა მივესალმო ლეილას, ვუსურვო წარმატებები და კიდევ ერთი სურვილი მინდა გავაჟღერო: ძალიან კარგი იქნება, თუ ჩვენი განათლების სისტემის მუშაკები გაითვალისწინებენ და შექმნიან კალიგრაფიის სკოლებს, როგორც ეს იყო წინათ, ტაო-კლარჯეთში, სადაც მესხიშვილების მოდგმა აკეთებდა ამ დიდებულ საქმეს. თუ ამას გამოეხმაურება აფხაზეთის მთავრობა და, საერთოდ, აფხაზეთის განათლებისა და კულტურის სამინისტრო, მადლობელი ვიქნები. ვუსურვოთ ლეილას ამ დიდებული გზის გაგრძელება და მრავალი თაობის აღზრდა.“
ელგუჯა გვაზავა: „მოგესალმებით. სიმართლე გითხრათ, დღეს ძალიან ბედნიერი ვარ თქვენთან შეხვედრით. პირველ რიგში, მადლობა ქალბატონ სვეტლანას, ქალბატონ ლეილას, რომლებმაც დიდებული საღამო გვაჩუქეს. რა თქმა უნდა, პატრიარქს, იმიტომ, რომ ის, რასაც უწმიდესი აკეთებს, ჩვენი ერის მენტალურ ჯანმრთელობას ემსახურება. ჩვენი დამწერლობა გამორჩეულია და ერთ-ერთი ულამაზესია დედამიწაზე. პატრიარქის ლოცვა-კურთხევით და თქვენი ღვაწლით, კიდევ დიდხანს იქნება ასე. მარტო იმიტომ არის დასაფასებელი ლეილას მოღვაწეობა, რომ მან „იშვილა“ ქართული დამწერლობა და მთელი თავისი ენერგია, სიყვარული ჩადო ამ საქმიანობაში, რომ ეჩვენებინა, რა ლამაზია ქართული ანბანი, ქართული დამწერლობა.“
გენო კალანდია, აფხაზეთის ლიტერატურისა და ხელოვნების შემოქმედებითი კავშირის თავმჯდომარე: „ამაღლებული საღამოა. დღეს ამ დარბაზში ქართული სული ზეიმობს. ვეზიარეთ მშვენიერებას წიგნისა „უფალი სუფევს, მშვენიერება შეიმოსა“ და შესანიშნავი კალიგრაფის, ლეილა ბაღბაიას ნამუშევრების გამოფენას. ქართულ კალიგრაფიაში ქართველთა უძველესი ფესვებია ჩაკირული. ეს გამოფენა დასტურია იმისა, რომ საქართველოში გაძლიერდა ინტერესი ქართული კალიგრაფიისადმი. ლეილა ბაღბაიამ შეისისხლხორცა ქართული ანბანი.“
გიორგი სისაური, კალიგრაფი, პოეტი: „ქართული და არაბული კალიგრაფიის ხელოვნება, განსხვავებული ხაზები — საერთო გრძნობა“ — ამ სახელწოდებით გამოიფინა, 2015 წლის 25 ნოემბერს, კაიროში, ძველი ქალაქის ისტორიულ შენობაში, „ბეით ეს-სუჰაიმის“ კულტურულ ცენტრში ქართული კალიგრაფიული ნამუშევრები. სულ წარმოდგენილი იყო 15 ეგვიპტელისა და 17 ქართველი კალიგრაფის, მათ შორის ქალბატონ ლეილა ბაღბაიას ნამუშევრები. ქართულმა დამწერლობამ და მისმა ისტორიამ დიდი ინტერესი გამოიწვია. განსაკუთრებით აღინიშნა ქალბატონ ლეილას ნამუშევრების სილამაზე, მოხაზულობა და სინატიფე.“
დავით კინწურაშვილი, საქველმოქმედო ფონდ „მომავლის გზის“ თავმჯდომარე: „დღეს ამაღლებული დღეა. წმ. სამების საკათედრო ტაძართან არსებულ ახალგაზრდობის სულიერი და ინტელექტუალური განვითარების ცენტრში გაიმართა აფხაზეთის სულიერებისა და კულტურის ცენტრის მთავარი სპეციალისტის, „წლის ყველაზე ერთგული ქველმოქმედის“ ტიტულის მფლობელის, ყველასთვის საყვარელი, უნიჭიერესი ქალბატონის, ლეილა ბაღბაიას ნამუშევრების გამოფენა. აღფრთოვანებული ვათვალიერებ მის ნამუშევრებს, ის უდიდეს ეროვნულ საქმეს აკეთებს. დიდი მადლობა მას.“
ლეილა ბაღბაია: „ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანია დღევანდელი დღე, რადგან გამოფენა მიეძღვნა უწმიდესისა და უნეტარესი ილია ჳჳ-ის აღსაყდრებიდან 38-ე და დაბადებიდან 83-ე წლისთავს. ბედნიერი ვარ იმითაც, რომ ეს არის ჩემთვის უდიდესი ჯილდო, რაც კი მქონია ცხოვრებაში. მსგავსი გამოფენებით ჩვენ პოპულარიზაციას ვუწევთ მოზარდებში ხელით წერის ძველი კულტურის აღორძინებას, წარმორჩენასა და შენარჩუნებას, შემოქმედებითი უნარის ხელშეწყობას. ვისურვებდი, მომავალ თაობებს ჰქონდეთ ქართული ანბანის განსაკუთრებულობის შეგრძნების უნარი, ლამაზად წერის ინტერესი და პატივისცემა მისადმი. ღონისძიების იდეის ავტორია ყველასათვის საყვარელი აფხაზი ქალბატონი სვეტლანა ქეცბა. მადლობას ვუხდი დღევანდელი ამაღლებული დღისთვის და მინდა საჩუქრად გადავცე ჩემ მიერ შესრულებული კალიგრაფიული ნამუშევარი. ასევე თავს უფლებას მივცემ, მადლობა გადავუხადო ხელნაწერთა ეროვნულ ცენტრს იმისათვის, რომ მომეცა შესაძლებლობა, საზოგადოების წინაშე წარვდგე გამოფენით. დიდი მადლობა, ასევე, აფხაზეთის ა/რ მთავრობას, აფხაზეთის სულიერებისა და კულტურის ცენტრს, პროექტის კოორდინატორებს — ლეილა თორიასა და ია პაპასქირს.“
გვჯერა, რომ ქალბატონი ლეილა, სხვა დევნილ საზოგადოებასთან ერთად, მშობლიურ აფხაზეთში მალე დაბრუნდება და თავისი ნატიფი ხელწერით ქართველ ბავშვს ქართული ანბანის სიყვარულს ჩაუნერგავს და მშვენიერებას აზიარებს.
მედეა ზუხბაია
|
