2015-04-30
როცა სიბნელეს მკვეთრი ენაცვლება
„ის არასდროს არის იქ, სადაც პოლიტიკური მღელვარებაა, არც იქ, სადაც მსოფლიოს ცხელი წერტილია, სამაგიეროდ არის ყველგან, სადაც მარტოდ მოხეტიალე ფოტოგრაფის დაკვირვებული თვალი ზედაპირული ფორმებით არ კმაყოფილდება და ახალი სივრცეების და ახალი შინაარსების ძიებისკენაა მიმართული“ — ასე ახასიათებენ სლოვენური წარმოშობის ფრანგ ფოტოგრაფს კლაუდი სლუბანს. თანამედროვე ევროპულ ფოტოგრაფთა ახალი თაობის გამორჩეული ხელოვანი მე-20 საუკუნის დოკუმენტური ფოტოგრაფიის დიდი ტრადიციების ერთ-ერთ გამგრძელებლად მიიჩნევა, რომლის ფორმირებაც ანრი კარტიე-ბრესონის, რობერტ ფრანკის, გარი ვინოგრანდის და სხვათა სახელებს უკავშირდება. მისი ცხოვრების თანმდევია მოგზაურობა, რომელიც არაერთი ექსპოზიციის ინსპირაცია ხდება ხოლმე. ერთ-ერთია მოგზაურობა, რომელიც შავი ზღვის აუზის, ბალტიისპირეთის და ბალკანეთის ქვეყნებში გადაღებული ფოტოების სერიას მოიცავს. ავტორის ერთ-ერთი ჩანაწერი მოგზაურობის შეწყვეტას არსებობის შეწყვეტასთან აიგივებს: „მატარებელი. ავტობუსი, ისევ მატარებელი. მარტო სიარული ქუჩაში, გზებზე. სიარული და ისევ სიარული. ბარგის გარეშე, თავისუფლად რომ იყო... კიდევ ერთი ავტობუსი, შემდეგ ქალაქი. ისევ გზა. ღამე. შემდეგ ისევ გზა. რუსეთი, უკრაინა, საქართველო, აფხაზეთი, მოლდოვა, ინდონეზია, სერბეთი, მაკედონია...
აღარ უნდა არსებობდე, რომ არ გააგრძელო მოგზაურობა, რომ არ გაჩერდე და ნელ-ნელა პეიზაჟის ნაწილი გახდე. დაღლილობა, სიჩუმე. უცნაური მდგომარეობა. ავტობუსის ფანჯრიდან ფოტო უნდა გადაიღო და უკან, სახლში დაბრუნდე“.
ფოტოგრაფი მოგზაურობის განსაკუთრებულ სიყვარულს თბილისშიც გვიმხელს: „მიყვარს მოგზაურობა და ახალი ადგილების შეცნობა. საინტერესოა, რამდენად უცხოა თავიდან ახალი ადგილი და როგორ ნელ-ნელა ვიწყებთ მის შემჩნევას, დეტალების ამოცნობას. მხოლოდ ამის შემდეგ ვიწყებ გადაღებას“.
კლაუდი სლუბანი არაერთი დიდი ფოტოგრაფიული სერიის ავტორია, რომელსაც მიღებული აქვს ყველაზე პრესტიჟული საერთაშორისო ფოტოგრაფიული ჯილდოები, მათ შორის ნისეფორ ნიეფსის სახელობის პრიზი 2000 წელს და ლეიკას პრიზი 2004 წელს; საფრანგეთის კულტურის სამინისტროს პრიზი, ევროპის გამომცემელთა ასოციაციის მთავარი პრიზი. იფინება ევროპის, ლათინური ამერიკის, ჩინეთის და ბალკანეთის წამყვან სამუზეუმო თუ კერძო საგამოფენო სივრცეებში, 2001 წელს მისი ფოტოსერია „შავი ზღვა — ზამთრის მოგზაურობა“ თბილისის ისტორიის მუზეუმშიც გამოიფინა.
დღეს კი ევროპის ყველაზე ავტორიტეტული ნიეფსის პრემიის მფლობელი ფოტოგრაფი, ბოლო დროის ყველაზე დიდი და გამორჩეული ექსპოზიციით თბილისს სტუმრობს და სახეებითა და შუქით შექმნილი ფოტოებით თბილისელ დამთვალიერებელზე მაგიურ შთაბეჭდილებას ახდენს — ფოტოკოლექცია ფრანგი მწერლის, ვიქტორ ჰიუგოს, გერნზში 15-წლიან გადასახლებას ასახავს. ფოტოგრაფი ნეგატივზე შუქის დამატებითი შეტანით ქმნის განწყობას და ტოვებს შთაბეჭდილებას, თითქოს, ფოტოები არა დღევანდელობაში, არამედ საუკუნის წინ ნიეფსის მიერაა აღბეჭდილი, რომელმაც ნეგატივზე ერთ-ერთმა პირველმა სცადა შავი და თეთრი შუქჩრდილების არეკვლით მიეღო გამოსახულება.
ფოტოგრაფი ჰოტვილის სახლს გერნზში ასე აღწერს: „ინგლისურ-ნორმანული კუნძულები, კერგელენის არქიპელაგინად ცენტრალური ამერიკისკენ მიმავალი ერთი შუალედური ეტაპია. უკან არქიპელაგის გაუსაძლისი სიმარტოვე, მსუსხავი ქარი და პინგვინები. წინ კი ცენტრალური ამერიკის უქმად მოყიალე ახალგაზრდები, ქუჩის ველური ბანდები და საპატიმროების საკნები.
ჰოტვილ ჰაუზის მონახულების აზრი, სახლისა, რომელშიც ვიქტორ ჰიუგომ გადასახლების 15 წელი გაატარა, დიდი ხანია მოსვენებას არ მაძლევდა. ამგვარი მოგზაურობა წარსულშიც ბევრი მქონია. მაგალითად, ჩეხოვის სახლი იტალიაში, ან თუ გნებავთ ანა ახმატოვას კომუნალური ბინა სანკტ-პეტერბურგში. ყოველი ასეთი სტუმრობისას, ერთობ საცნაური ხდება „ადგილის სული“, შენც პატივისცემითა და კრძალვით იმსჭვალები და ასე გგონია, სადაცაა მწერალს, რომელიც ჭიქა ჩაის დასალევად მეზობელ ოთახში წამით შეყოვნდა, პირისპირ შეხვდები.
ჰოტვილ ჰაუზში დაუოკებელი სურვილი გეძალება შეიცნო და გაითავისო შემოქმედის დიდი ტკივილი, რომელიც ესოდენ ნათლად იგრძნობა და ეს შთაბეჭდილება მთელი წელი მოგყვება.
ზამთარში დაცლილი სახლი აჩრდილებს უღებს კარს. აქ ერთურთს გადაეხლართა ცხოვრება და ლიტერატურა. ინტერიერში ყოველივე ზედმიწევნითი სიზუსტითაა გათვლილი და განლაგებული, ერთმანეთში მორგებული, იფიქრებ, ყოველივე სახლის სულისკვეთებითაა გაჟღენთილი და სტუმარსაც არაფერი უშლის ხელს მშვიდად მოიხილოს იქაურობა.
ჰოტვილ ჰაუზი სოფლის საცხოვრებელი ან სააგარაკო სახლი არ გეგონოთ, მართალი თუ გნებავთ, ცოტას თუ გაუწევს გული აქ დასაბინავებლად. ვიქტორ ჰიუგოს შვილებიც შეიძლება ხშირად საყვედურობდნენ მამას, მაინცდამაინც ამ სახლზე რომ შეაჩერა არჩევანი.
მონასტრის მკაცრი, პირქუში ატმოსფერო მიბიძგებს დინჯად გავუყვე ამ სახლი-წიგნის დერეფნებს, გონებით მივყვე სიუჟეტის განვითარებას, სიტყვაუხვ მსჯელობას, გადახვევებს, წიაღსვლებს, ან თუნდაც მხატვრული ქარგის მიმართულების მოულოდნელ ცვლას — როცა სიბნელეს მკვეთრი ენაცვლება და ზმანებების ჟამი დგება“.
მისივე სიტყვებით გამორჩეულ ადგილებში გამორჩეულ ადამიანებს ხვდები: „ოდილ ბლანშეტი, ჰოტვილ ჰაუზის მეთვალყურე და მისი ღირსეული გუნდი, ჟერარ ოდინე, ვიქტორ ჰიუგოს პარიზის სახლ-მუზეუმის დირექტორი, რომელსაც თან ახლავს ალექსანდრინ აშილი, ჟან-კრისტოფ გოდე, გერნზის ფოტოფესტივალის დირექტორი. თითოეულმა თავისი წვლილი შეიტანა ჩვენი პროექტის განხორციელებაში.“
გამოფენა „ცხოვრება გადასახლებაში“ 2015 წლის Tbilisi ჵhoto ფestival-ის ფარგლებში მიმდინარეობს და მას საქართველოს მწერალთა სახლი მასპინძლობს.
„ცხოვრება გადასახლებაში“ — კლაუდი სლუბანის ბოლო დიდი ფოტოპროექტი გადაღებულია 2013 წელს გერნზში (დიდი ბრიტანეთი).
„პირველ რიგში არ შემიძლია არ აღვნიშნო ჩემი აღფრთოვანება მწერალთა სახლისადმი, რომელიც ვფიქრობ, საუკეთესო სივრცეა თბილისში ამ პროექტის წარსადგენად. ეს სახლი საკუთარი შინაგანი იდუმალებით წააგავს გერნზში მყოფ მისტიკურ სახლს, სადაც თითოეული ნივთი და ოთახი ინახავს დიდ ისტორიას. „ცხოვრება გადასახლებაში“ ჩემი ერთ-ერთი უკანასკნელი ფოტო პროექტია. რა თქმა უნდა, ტექსტმა და ნარატივმა, რომელიც ვიქტორ ჰიუგომ ამ წლებში შექმნა, დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა. შევეცადე ის განწყობა, რომელიც მარტომყოფმა ადამიანმა შეიძლება იგრძნოს, ჩემეული, უკვე აბსოლუტურად განსხვავებული რაკურსით, წარმომედგინა“ — ამბობს კლაუდი სლუბანი.
მისეული რაკურსი მართლაც განსხვავებულია — აჩრდილებით გადმოცემული მწერლის განწყობა, ძველი მისტიკური სახლი, სადაც თითქოს არავინაა, მაგრამ მაინც სიცოცხლეს ჩრდილებში ეძებს ან სხივებში, სინათლეში...
„ჰიუგომ თხუთმეტი წელი, ფაქტობრივად, მარტოსულმა გაატარა ამ კუნძულზე. გამოფენა მის სახლს და ახლომდებარე ადგილებს მოიცავს, სადაც ხშირად დადიოდა. შევეცადე ის განცდები და, პირველ რიგში, სევდა, რომელსაც მწერალი ატარებდა, თითოეული ნივთით თუ უბრალოდ ფანჯრიდან შემომავალი სინათლით გადმომეცა.“ — ამბობს ფოტოგრაფი. ნამდვილი ფოტოგრაფიაც ხომ ეს არის — საკუთარი თავის ძიება და ყოველდღიურ მოვლენებში განსაკუთრებულობის დანახვის შესაძლებლობა. „დღეს ყველა ჩვენგანს შეუძლია გახდეს ფოტოგრაფი, მაგრამ ცოტამ თუ იცის ხელოვნების ამ დარგის ინტელექტუალური დატვირთვისა და მნიშვნელობის შესახებ. შეხედო ყველაფერს ფოტოგრაფის თვალით, ნიშნავს შეიძინო ახალი თვალები.“ — განაცხადა გამოფენის გახსნაზე გერნზის ფოტოფესტივალის დირექტორმა, ჟან-კრისტოფ გოდემ. გახსნას ესწრებოდნენ ფრანგული ინსტიტუტის წარმომადგენლები და საფრანგეთის ელჩი საქართველოში რენო სალენსი.
„არსებობენ ფოტოგრაფები, რომლებიც ფიქრობენ, როგორ განალაგონ ფიგურები საკუთარ ფოტოებზე, თუმცა კლაუდი არის ადამიანი, რომლისთვისაც ამ ფიგურების სათქმელის სწორად გადმოცემა უფრო მნიშვნელოვანია.“ — აღნიშნა რენო სალენსმა.
„ცხოვრება გადასახლებაში“ გერნზის ფოტოფესტივალის და ვიქტორ ჰიუგოს მუზუმის ერთობლივი პროექტია.
„ბევრი ფოტოგრაფი სტუმრობს და ფირზე აღბეჭდავს ღირსშესანიშნავ ადგილებს. ზოგს თვით ეს ადგილები სტუმრობენ. ასე იყო კლაუდი სლუბანის შემთხვევაშიც. ის, როგორც ფოტოგრაფი, ვიქტორ ჰიუგოს მიმწუხრის გონებისა და გენის, მასთან ერთად, ჰოტვილ ჰაუზის მომნუსხველი იდუმალების ტყვეობაში აღმოჩნდა, საკვირველი სულაც არ გახლავთ. ბნელით მოცულ შემოქმედებას, რომელიც აგერ უკვე 20 წელია გრძელდება, არ შეიძლება არ მიეყვანა შემოქმედი ამ გადასახლების ადგილთან, ამ ლაბირინთივით სახლთან, რომელშიც ახლაც იგრძნობა მწერლის ძალუმი სუნთქვა...
ღამეული ფრინველის გამჭოლი მზერა უნდა გქონდეს, რომ იღვაწო ჩრდილებით, კედლებზე აკრული ფერადოვანი ქაღალდებით ხის ბოძებით სავსე ადგილას და შეძლო კედლებისა და სქელი ტიხრების მიღმა ჩასწვდე კუთხეში მიყუჟული სკივრის ან დერეფნის მოსახვევში ატუზული კარადის იდუმალებას, ამოიცნო „ადგილის სული“, ფარული არსი და საიდუმლო. სახლი, რომელშიც ამობურცულ სკივრებში მრუდად ირეკლება მბრუნავი მაგიდების მისტერია და ჩინური ჩრდილების ლაციცი.
ფოტოგრაფი ყოვლის მხილველიც უნდა იყოს, რათა შეძლოს ამოიკითხოს სახლი-პალიმფსესტის წინადადებებს შორის სიცარიელეები, თუმცა კი ამით იქმნება შუქჩრდილებით შეფერილი სახლის ყველა გამოცანის ახსნა, სახლისა, რომელსაც კლაუდი სლუბანის თვალი ხან შავ, ხან კი სინათლით სავსე სკივრად წარმოადგენს.“ — ასე აფასებს პროექტს და კლაუდი სლუბანის ხედვას ნატაშა ვოლინსკი.
განსხვავებული ხედვითა და მისტიკური შუქჩრდილებით გაცოცხლებული თითოეული ნეგატივი გადასახლებაში მყოფი ჰიუგოსა და ევროპის ყველაზე პოპულარული ფოტოგრაფის საოცარ ტანდემს ქმნის, რომელიც ქართველი დამთვალიერებლისთვის 2015 წლის ფოტოფესტივალის მიერ გაკეთებული ერთ-ერთ საუკეთესო საჩუქარია — „თითეული ნივთით თუ უბრალოდ ფანჯრიდან შემომავალი სინათლით გადმოცემული“ სლუბანისეული რაკურსი.
ლალი ჯელაძე
|
