2015-03-19
ვაჟათი და რუსთველით ამაყი „მამაცი ქალის“ რეალობა
ბაპტისტურ-ევანგელური ეკლესიის ეპისკოპოსი რუსუდან გოცირიძე მსოფლიოში პირველი სასულიერო პირი ქალია, რომელსაც აშშ-ს პირველმა ლედიმ მიშელ ობამამ, გასულ წელს, „სიმამაცის“ ჯილდო გადასცა. ეს ჯილდო 2007 წელს ჰილარი კლინტონმა დააწესა და მას მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში მოღვაწე იმ არაამერიკელ ქალებს გადასცემენ, რომლებმაც საკუთარი მოღვაწეობით სიმამაცე გამოიჩინეს. რითია ეპისკოპოსი ქალი გამორჩეული, რითაც მიიქცია ყურადღება და მისი მოღვაწეობა სიმამაცედ შეფასდა — როგორია „განსხვავებული“ ადამიანის ბედი ჩვენს ქვეყანაში? — ამის შესახებ გვესაუბრება დღევანდელი სტუმარი რუსუდან გოცირიძე.
მისი ბიოგრაფიის ძირითადი შტრიხები ასეთია: განათლება — თეოლოგი/ფილოლოგი; თანამდებობა — ევანგელ-ბაპტისტური ეკლესიის ეპისკოპოსი; კვლევის ინტერესი — ქალი და რელიგია; ქალთა უფლებები და გენდერული თანასწორობის საკითხები რელიგიურ თემებში; რწმენის თავისუფლება, რელიგიური განათლება და სეკულარიზმი.
— ქალბატონო რუსუდან, ჩვენი ინტერვიუ განათლებაზე საუბრით დავიწყოთ... თქვენი აზრით, სასულიერო პირისთვის რამდენად აუცილებელია ზოგადი განათლება?
— განათლება რომ ყველა პროფესიის ადამიანისთვისაა აუცილებელი, ეს ისეთი აქსიომაა, მიჭირს კიდეც ახსნა. თუკი ექიმს, პედაგოგს, მშენებელს, მძღოლს ან ფერმერს მოეთხოვება თავისი საქმის ცოდნა, რაღა თქმა უნდა, სასულიერო პირსაც მოეთხოვება სულ ცოტა იმ რელიგიის საღვთო წერილის, ცოტა ისტორიისა და თეოლოგიის ზოგადი მონახაზის ცოდნა მაინც, რომელსაც ემსახურება.
— როგორი იყო თქვენი ბავშვობა, ოჯახი, სადაც აღიზარდეთ...
— დიასახლისი დედისა და მანქანის ხელოსანი მამის სამშვილიან ოჯახში გავიზარდე, თბილისის ერთ პერიფერიულ უბანში. ბავშვობის დიდი ნაწილი გავატარე პაპის სახლში, რომელიც ბაპტისტური ეკლესიის ხუცესი იყო. ამდენად, ეკლესია, საკვირაო სკოლა, სასულიერო პირის საეკლესიო და საოჯახო ცხოვრების წესის ნიმუში ბავშვობიდან მყავდა. დედაჩემი ბუნებით ხელოვანი ქალია, რომელმაც თავისი ოცნება, გამხდარიყო მხატვარი, პროფესიულ დონეზე, ვერ აისრულა (თუმცა, თუ ხარ ხელოვანი, ეს არასოდეს ქრება). მიუხედავად ამისა (და შეიძლება, სწორედ ამის გამოც), ჩვენი ცხოვრება სულ ხელოვნებას უკავშირდებოდა. ჩვენი საბავშვო ოთახი საკუთარი ხელით მოვხატეთ; ვიყავი საბავშვო თეატრის მსახიობი; დაბადების დღეზე მიყიდეს ზენიტი და ვიყავი კლასის ფოტოგრაფი, სახლში ვამჟღავნებდი და ვბეჭდავდი სურათებს... მამა, თავისი თეთრი „მოსკვიჩით“ აგვიყვანდა ხოლმე გაზაფხულზე მამკოდაზე და თოვლში ვკრეფდით ყოჩივარდებს...
— რამ განაპირობა თქვენი არჩევანი? ბავშვობაში გიოცნებიათ, რომ სასულიერო პირი იქნებოდით? რა პროფესიაზე ოცნებობდით?
— ბავშვობაში სასულიერო პირობაზე ვერასოდეს ვიოცნებებდი, იმიტომ რომ არასოდეს მინახავს, არასოდეს მსმენია ქალი სასულიერო პირის შესახებ. უფრო მეტიც, ჩვენს ეკლესიაში ქალებს მხოლოდ გალობისა და ლოცვის უფლება ჰქონდათ. ერთადერთი ქალი, რომელსაც ზიარების ჭურჭელთან შეხების უფლება ჰქონდა, ჩემი ნათელა ბებო იყო, რომელიც ხუცესის მეუღლე იყო. ის აცხობდა ზიარების პურს, ის აქათქათებდა ბარძიმ-ფეშხუმებზე ნაქარგ გადასაფარებლებს...
ჩემი არჩევანი განაპირობა იმ პროცესებმა, რომელიც ჩვენს ეკლესიაში დაიწყო საბჭოთა კავშირის დანგრევის პერიოდიდან. ეკლესიაში დაფუძნდა თეოლოგიური სემინარია, რომელშიც მიგვიღეს გოგონებიც და ბიჭებიც. სემინარია იყო ის სივრცე, სადაც იძერწებოდა ჩვენი ეკლესიის ახალი სახე, ახალი მისია და მისი განუყრელი ნაწილები ვიყავით ახალგაზრდებიც და „ძველგაზრდებიც“, ქალებიც და კაცებიც. ქალთა ხელდასხმის საკითხიც იმ რეფორმის ლოგიკური გაგრძელება იყო. მახსოვს, როგორი ბედნიერება იყო, როცა ჩვენს ეკლესიაში პირველ ქალს დაასხეს ხელი... მაშინ ვერაფრით წარმოვიდგენდი, რომ წლების მერე ვიდგებოდი საკურთხევლის წინ და გავხდებოდი სასულიერო პირი.
ჩემი პირველი პროფესია იყო ინგლისური ენისა და ლიტერატურის სპეციალისტი (ჯავახიშვილის მეხუთე კორპუსელი ვარ).
— თქვენ რელიგიური უმცირესობის წარმომადგენელი ბრძანდებით, თუ აწყდებით ამის გამო პრობლემებს საქართველოში? ან თქვენს შვილებს ხომ არ ჰქონიათ პრობლემები სკოლაში? რთულია ჩვენს ქვეყანაში ამ ნიშნით ცხოვრება?
— ჩემს შვილებს ძალიან გაუმართლათ, რასაც ვერ ვიტყვი ჩემი კოლეგების შვილებზე. ჩემს შვილებს არასოდეს მოუწიათ თავის მართლება, არც თავის დაცვა რელიგიური იდენტობის გამო. მათ კლასში ყოველთვის იცოდნენ ჩვენი „უცნაურობის“ შესახებ. მაგრამ, სამწუხაროდ, ჩემი შვილების ამბავი მხოლოდ ბედნიერი გამონაკლისია. ჩემი კოლეგების შვილები არაერთხელ დაბრუნებულან სკოლიდან ატირებულები, არაერთხელ მივსულვართ ჩვენი ეკლესიის წევრის შვილის სკოლაში, რომ ვითარება განგვემუხტა... საუბედუროდ, სკოლაში, რელიგიური ნიშნით დისკრიმინაციის უმეტეს შემთხვევებში, მშობელი ვერ ბედავს რამენაირად ჩაგვრიოს, ან ჩაერიოს... ურჩევნია, თუკი უკიდურესად იძაბება მდგომარეობა, ბავშვებს სკოლა გამოუცვალოს.
ჩვენს ქვეყანაში განსხვავებულად ყოფნა არაა იოლი. არაა იოლი იყო რელიგიურად, ეთნიკურად ანდა სექსუალური ორიენტაციის თვალსაზრისით განსხვავებული. ჩვენი რიტორიკა, რომელსაც ხშირ შემთხვევაში ვერც კი ვამჩნევთ, ვერც კი ვგრძნობთ, საოცრად დისკრიმინაციულია. მახსოვს, ერთხელ მეგობარმა მითხრა, კითხვები მქონდა რელიგიასთან დაკავშირებით და მიჭირდა სიტყვა „ბაპტისტის“ არტიკულირება, რომ შეურაცხყოფილად არ გეგრძნო თავიო. ჩვენი სადღეგრძელოები, ანეგდოტები, ანდაზა-გამონათქვამები ხომ მძიმედაა დატვირთული გენდერული, რელიგიური, ეთნიკური თუ სხვა ტიპის დისკრიმინაციული განწყობებით. ჩუმად უნდა უსმინო და არც უსმინო ამ ყველაფერს ან სამარშრუტო ტაქსშიც კი ეკამათო ყველას.
— უნდა ისწავლებოდეს თუ არა სკოლაში რაიმე სახით რელიგია ან რელიგიების ისტორია?
— მე მჯერა განათლების სასწაულმოქმედი ძალის. მჯერა, რომ იმ პრობლემებს, რომელიც დღეს არის ჩვენს საზოგადოებაში, უშველის განათლება. ცოდნას (ოღონდაც არა ინფორმაციის ქონას, არამედ განათლებას) ბევრი პრობლემის მოგვარება შეუძლია. მაგრამ, მე არ მეგულება ჩვენს ქვეყანაში მასწავლებელთა გილდია, რომელიც შეძლებდა რელიგიის, გინდაც რელიგიის ისტორიის აკადემიურად და ნეიტრალურად სწავლებას. როგორც წესი, ასეთი საგანმანათლებლო პროგრამები მძიმე დისკრიმინაციული გარემოს კიდევ უფრო (ამჯერად ლეგიტიმურად) დამძიმების ინსტრუმენტი ხდება.
— როგორია, თქვენი ხედვით, იდეალური საზოგადოება, სადაც შვილებს სიამოვნებით გაზრდით და რას მიიჩნევთ ჩვენი საზოგადოების ¹1 ნაკლოვანებად?
— საზოგადოება, სადაც სიამოვნებით გავზრდიდი შვილს, არის ის სივრცე, სადაც ადამიანი ადამიანისათვის მგელი არაა... სადაც ადამიანია ფასეული ისეთად, როგორიც არის, ვინც არის, რაც სწამს და რაც უყვარს... სადაც იციან რას წერდა ვაჟა, ვინაა ალუდა ქეთელაური, სადაც უყვართ ის ულამაზესი მხარე, რომელშიც ცხოვრობენ და სადაც ცელოფნის პარკებითა და პლასტმასის ბოთლებით არაა ამოვსებული ულამაზესი ხევები... ჩვენი საზოგადოების ¹1 ნაკლოვანებაა ეგოიზმი... ამ საზოგადოების მთავარი საზრუნავია „მე“, „დღეს“!
— ზოგადად, საზოგადოება აგრესიითაა დამუხტული, თვალშისაცემია ერთმანეთისადმი სიძულვილი — ძალიან არ მიყვარს ამ სიტყვის ხმარება, მაგრამ, სამწუხაროდ, მიწევს. ბოლო დროს ძალიან გახშირდა ძალადობის ფაქტები — ლამის ყოველი მეხუთე ქალი ძალადობის მსხვერპლია. რატომ? თქვენ როგორ ხედავთ ამ პრობლემებს?
— ქალთა მიმართ ძალადობა არ არის პრობლემა... ძალადობა არის პრობლემის ყველაზე უკიდურესი გამოვლინება, როგორც აისბერგის წვერი. უბედურება ისაა, რომ ეს უკიდურესი და საშინელი გამოვლინებებიც, ხშირ შემთხვევაში, უხილავად და რეაგირების გარეშე ქრება. პრობლემაა ის უთანასწორობა, რაც ქალსა და კაცს სხვადასხვა განზომილებაში მოიაზრებს. პრობლემაა, როცა დედა გოგოს თოჯინებით ათამაშებს სახლში და ბიჭი ქუჩაში ბურთს თამაშობს (ხომ ვითომც არაფერიო); პრობლემაა, როცა გოგოს არ გაუშვებ კლასთან ერთად ექსკურსიაზე და ბიჭს გაუშვებ; როცა გოგონას პედაგოგიურზე ჩააბარებინებ და ბიჭს ბიზნეს ადმინისტრირებაზე; როცა „ქმარი გიყიდისო“ გოგონას ეუბნები და ბიჭს „ოჯახის მარჩენალად“ ზრდი... ესაა იმ დიდი და საშინელი აისბერგის ძირის ძირი და მერე ამაზეა დაშენებული ჩვენი საამაყო პატრიარქალური საზოგადოება, რომელშიც ძლიერი და მებრძოლი ქალი „ავია“ და იმავე თვისებების მქონე კაცი „კაცური კაცია“. როცა წყალკანალის მუშა დააკაკუნებს კარზე და მკითხავს, ოჯახის უფროსი სახლშიაო (ის ოჯახის უფროსი მხოლოდ იმისთვის სჭირდებოდა, რომ ეკითხა, წყლის ახალი მრიცხველები სად არის დაყენებული)...
ვიდრე ეს ასე იქნება, ჩვენ კიდევ ბევრ მსხვერპლს დავითვლით ამ საზოგადოებაში.
— მშობლის გადასახედიდან — რა არ მოგწონთ დღევანდელ განათლების სისტემაში ან, პირიქით, რა მოგწონთ?
— განათლების სისტემა არის მომავალი საზოგადოების მჭედელი. და მერე ამ სამჭედლოში როგორი მჭედლები მუშაობენ? — დაბალანაზღაურებადი, იმედგაცრუებული, ნერვებდაწყვეტილი, დაუფასებელი ადამიანები.... მშობელთა კრებაზე ზიხარ და გრძნობ, რომ 25-30 წლის შემდეგაც დღევანდელი მასწავლებლები ისევ ისეთი მეთოდებით მუშაობენ, როგორც ჩვენი საბჭოთა მასწავლებლები... მასწავლებლებმა არ იციან ბავშვთა ასაკობრივი ფსიქოლოგია და წარმოდგენა არ აქვთ, როგორ გაართვან თავი კონფლიქტურ სიტუაციებს. ერთადერთი მეთოდია დასჯა, კლასიდან გაგდება, ნიშნის დაკლება....
თუკი არ შეიცვლება ის დინამიკა, სადაც მასწავლებელი ძალაუფლების მქონე წინამძღოლია, რომელსაც არ ეთანხმებიან და არ ემორჩილებიან მხოლოდ „უზრდელი“ და „ზარმაცი“ ბავშვები, ვიდრე ბავშვები არ იგრძნობენ თავს ღირსეულ ადამიანებად, ჩვენს საგანმანათლებლო სისტემას არაფერი ეშველება.
— თქვენი საყვარელი მწერალი ვინ არის? სასულიერო პირი?
— საყვარელი მწერალი... რთული სათქმელია, იმიტომ რომ დღეს ერთი მოქმედებს ჩემს აზროვნებაზე და ხვალ მეორე.... ოდესღაც დიუმა იყო, ხან მარკესი, ხან სელინჯერი...
რაც შეეხება სასულიერო პირს (უფრო სწორად პირებს) — ოდესღაც მაჰათმა განდიმ გადამიბრუნა გონება. დიდი გავლენა იქონია მთავარეპისკოპოსმა დესმონდ ტუტუმ და, რა თქმა უნდა, მარტინ ლუთერ კინგი...
— თქვენს თავისუფალ დროს რას ახმართ — საქმე, რომელსაც სიამოვნებით აკეთებთ.
— ფოტოგრაფია ძალიან მიყვარს, წამის დაჭერის მომენტი მხიბლავს. ბავშვობაში ძალიან მინდოდა მხატვარი გამოვსულიყავი. გამიგონია, რომ გოეთემ 80 წლის ასაკში დაიწყო ხატვა და მეც ვფიქრობ, 80 წლის ასაკამდე კიდევ დავხატავ. როდესაც ცოტა თავისუფალი დრო მაქვს, ჩემს თავს ნეტარებას ვუწყობ ხოლმე და ვხატავ. ეს ჩემი ჰობია.
— ასე თუ ისე ამ თემას შევეხეთ, მაგრამ მაინც გკითხავთ, ქართველები რამდენად ტოლერანტები ვართ?
— ჩვენ არც ყველაზე უკეთესი და არც ყველაზე უარესი ერი ვართ. ეს არის მოცემულობა. ჩვენ გვყავს ვაჟა-ფშაველა, რომელიც ასე „გაფეტიშებულია“ და რომლისაც არ გვესმის. გვგონია, რომ ვაჟა-ფშაველა არის „არწივი ვნახე დაჭრილი“ — ეს არ არის ვაჟა. იგი რაღაც სასწაულია, ეს არის მოვლენა არა მარტო ქართულ ცნობიერებაში, არამედ მსოფლიო ცნობიერებაში. კაცი, რომელმაც დაწერა „ალუდა ქეთელაური“, სადაც ლაპარაკია იმაზე, რომ ადამიანი ფასობს არა იმით, თუ „რომელი გორისაა“, არამედ იმითი, თუ რა ადამიანია. ის რომ არ გვყავდეს, რუსთაველი რომ არ გვყავდეს, ვიტყოდით, რომ ჩვენ ტოლერანტობას ახლა ვსწავლობთ, რაღაც-რაღაცები კი გვეშლება, მაგრამ ვინაა სრულყოფილი და ვის არ შეშლია. მაგრამ საქმე ისაა, რომ ჩვენმა წინაპრებმა, ეს თამასა სადღაც მაღალ დონეზე ასწიეს და სირცხვილია, რომ ჩვენ ვერ ვიაზრებთ, რაზე გვესაუბრებიან ეს ადამიანები. ჩვენ ირანი ვერასოდეს ვერ ვიქნებით, რადგან რუსთაველი და ვაჟა-ფშაველა გვყავდა და თუ ამით მოგვაქვს თავი, მარტო სადღეგრძელოებში ლამაზ-ლამაზი ფრაზების განმეორებით არ უნდა შემოვიფარგლოთ. ამიტომ ვფიქრობ, ამ მხრივ, ძალიან ბევრი რამ გვაქვს გასაკეთებელი, რადგან ჩვენზე წინ მყოფებმა ბევრი რამ უკვე გააკეთეს, ახლა იმათ საქმეს ვაფუჭებთ და უკან ვდგამთ ნაბიჯებს. თუმცა, ირანსაც ჰყავდა ჯალა ლედდინ რუმი, მაგრამ მაინც ამ უბედურებაში აღმოჩნდა.
— იცხოვრებდით სხვა ქვეყანაში?
— სულხან-საბას იგავ-არაკია „იხვი და მყვარი“. იგავში იხვი და ბაყაყი ერთი გუბის ნაპირას ცხოვრობენ. ეს გუბე თანდათან შრება, იხვი გადაწყვეტს სხვა გუბე მოძებნოს და გაფრინდება, ბაყაყი კი იქ დარჩება. ვერ ტოვებს მშობლიურ ადგილს. გარკვეული დროის შემდეგ იხვი გადმოიფრენს და გუბეს დახედავს, ნახავს, რომ წყალი დამშრალია, მყვარი კი იქვე გდია მკვდარი — მე, ამ შემთხვევაში, მყვარი ვარ. ამ ასაკში სხვაგან ცხოვრება ვერ წარმომიდგენია, ვაღიარებ, უცხო გარემოსი ძალიან მეშინია. უცხოეთში რუსუდან გოცირიძე არავის სჭირდება, მათ ჰყავთ თავიანთი რუსუდან გოცირიძეები. ვთვლი, რომ თუ ჩვენი სამშობლოდან გადავიხვეწებით, ვაჟა-ფშაველას ძარღვი აღარ იფეთქებს, მაშინ კი ჩვენი გუბურა მართლა დაშრება.
— ქალბატონო რუსუდან, პირველი სასულიერო პირი ქალი ბრძანდებით, რომელსაც „სიმამაცის ჯილდო“ გადმოგეცათ. ამ ჯილდოს აშშ-ში ყოველწლიურად გადასცემენ ქალებს, რომლებმაც გამოავლინეს განსაკუთრებული სიმამაცე, სიმტკიცე და ლიდერის თვისებები ადამიანის უფლებების, სოციალური სამართლიანობისა და ქალთა თანასწორობის და წინსვლის ადვოკატირების საქმეში. თქვენი სიმამაცე რითი გამოიხატა?
— ალბათ, ყველაზე დიდი სიმამაცე, ჩემი მხრიდან, ის იყო, რომ ამდენი თავდადებული, ერთგული, პროფესიონალი, შეუპოვარი და ძლიერი ქალის ქვეყანაში ამ ჯილდოზე დავთანხმდი.
ესაუბრა ლალი ჯელაძე
|
