2014-09-18
ტრენინგსისტემიდან უწყვეტი პროფესიული განვითარების კონცეფციის დანერგვაზე
 წლევანდელი სასწავლო წელი ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლებში ბევრი სიახლით იწყება. ბუნებრივია, „სასურველი“ სიახლეები სასკოლო ცხოვრებაში ძალიან დიდი სტიმულია როგორც მასწავლებლისთვის, ისე მოსწავლეებისა და მშობლებისათვის. თუმცა, არის სიახლეები, რომელიც პედაგოგების მხრიდან რთულად და საშიშადაც კი აღიქმება. საზოგადოებისთვის ცნობილია, რომ უკვე არსებობს „მასწავლებელთა მომზადების, პროფესიული განვითარებისა და კარიერული ზრდის “ სისტემის ჩარჩო. ამ სისტემის მარეგულირებელი დოკუმენტი ჯერ კიდევ განხილვის პროცესშია.
მიუხედავად იმისა, რომ „მასწავლებელთა მომზადების, პროფესიული განვითარებისა და კარიერული ზრდის სისტემის“ მარეგულირებელი დოკუმენტი არ წარმოადგენს გასაიდუმლოებულ დოკუმენტს — მის განხილვას უამრავი შეხვედრა დაეთმო — მაინც გაისმის პედაგოგების მხრიდან უკმაყოფილება, რომ დეტალურ ინფორმაციას არ ფლობენ. ეს კი წინაპირობაა სწორედ იმ მითქმა-მოთქმისა, რომ მასწავლებელთა მომზადების, პროფესიული განვითარებისა და კარიერული ზრდის სისტემა შესაძლოა საფრთხის შემცველი იყოს პედაგოგებისთვის. ყველა მასწავლებელს აქვს სურვილი, პირადად მოისმინოს განათლების სფეროში მიმდინარე ცვლილებების შესახებ.
— რატომ გახდა აუცილებელი არსებული მასწავლებელთა პროფესიული სტანდარტის მოდიფიცირება? — ამ კითხვით ვიწყებთ საუბარს „მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების სქემის პროგრამის კოორდინატორთან კახა ჟღენტთან.
— სასერტიფიკაციო გამოცდით ხდება მხოლოდ თეორიული ცოდნის შემოწმება საგნობრივი და პროფესიული უნარების მიმართულებით. თუმცა, სერტიფიკატის აღება არ ნიშნავს, რომ პედაგოგი თავის ცოდნას საგაკვეთილო პროცესშიც წარმატებით იყენებს. არ ვიცით, რა ხდება კლასში. სამწუხაროდ, არ არსებობდა შიდა სასკოლო მასწავლებლის პროფესიული საქმიანობის შეფასების სისტემა. პედაგოგების საქმიანობის შედეგების შეფასება მიმდინარეობდა საერთაშორისო კვლევებით, ეროვნული და CაT-ის გამოცდებზე მოსწავლეების შედეგებით. ხოლო კითხვა: როგორია გაკვეთილის პროცესი, როგორი კომუნიკაცია აქვს პედაგოგს ბავშვებთან და სხვა მრავალი მნიშვნელოვანი კომპონენტი ღიად გვრჩებოდა. სწორედ ამიტომ გახდა საჭირო სტანდარტის მოდიფიცირება. არსებითად შეიცვალა მისი ფორმა და არა შინაარსი, ის მასწავლებლის პროფესიული საქმიანობის შეფასებისათვის უფრო მოხერხებული გახდა.
სტადნდარტი დამტკიცდა 2014 წლის აპრილში, სადაც განისაზღვრა პროფესიული განვითარების 4 საფეხური: პირველი — „პრაქტიკოსი“ პედაგოგი; მეორე — „წარჩინებული“ პედაგოგი; მესამე „მკვლევარი“ და მეოთხე — „მენტორი“. ალბათ დაგაინტერესებთ, დამწყებ პედაგოგსაც იგივე მოეთხოვება, რაც 5 წლის სტაჟის მქონეს? აქამდე სწორედ ასე იყო და პედაგოგებიც ფიქრობდნენ, რომ ყველას თანაბრად მოეთხოვებოდა ყველაფერი, რაც სტანდარტში იყო გაწერილი, სტანდარტი „მიუღწეველი“ ოცნება გახდა. შეიქმნა მითი, თითქოს სტანდარტი იყო მხოლოდ თეორიული ცოდნა და მოწყვეტილი იყო პრაქტიკისგან. მოხდა მასწავლებლების გაუცხოება სტანდარტში მოცემული ორიენტირებისგან. ახალი სტანდარტი ადგენს, რომ ეს თეორიული ცოდნა მაქსიმალურად უნდა იყოს გამოყენებული პრაქტიკაში. თუმცა, აქვე, სტანდარტში მკაფიოდ ჩანს მასწავლებლის პროფესიული განვითარების გზა, რა განსხვავებაა განვითარების სხვადასხვა საფეხურზე მყოფ მასწავლებლებს შორის, როგორ და რა საშუალებებით მიიღწევა წარმატება კარიერაში.
— სტანდარტი ადგენს მასწავლებლის ოთხ საკვალიფიკაციო კატეგორიას, რომელთაგან ყველაზე დაბალია პრაქტიკოსი მასწავლებელი, ხოლო ყველაზე მაღალია მენტორი მასწავლებელი. რითი განსხვავდებიან ამა თუ იმ კატეგორიაში მოხვედრილი პედაგოგები ერთმანეთისგან?
— მასწავლებლის საკვალიფიკაციო კატეგორიები გამოყოფილია კომპეტენციებისა და საქმიანობის შედეგების მიხედვით.
ყოველი საკვალიფიკაციო კატეგორიის მინიჭება — (ა) პრაქტიკოსი მასწავლებელი; ბ) წარჩინებული მასწავლებელი; გ) მკვლევარი მასწავლებელი; დ) მენტორი მასწავლებელი) — დასტურდება შესაბამისი სახელმწიფო სერტიფიკატით. ყოველი მომდევნო საკვალიფიკაციო კატეგორიის მასწავლებელი სრულად უნდა ფლობდეს წინა საკვალიფიკაციო კატეგორიის კომპეტენციებს.
პრაქტიკოსი პედაგოგი — ეს არის პედაგოგი, რომელსაც აქვს თეორიული ცოდნა პროფესიულ უნარებსა და საგანში, რომლის საფუძველზეც ის კლასში სასწავლო პროცესს ახორციელებს. შემდეგი ეტაპი, ანუ წარჩინებული პედაგოგი, არის კატეგორია, რომელიც ინდივიდუალურად მუშაობს ყველა მოსწავლესთან, მათი შესაძლებლობის გათვალისწინებით, შეუძლია დაეხმაროს წარმატების მიღწევაში. მესამე — მკვლევარი პედაგოგი, რომლებიც გაკვეთილს ატარებს საკუთარი პრაქტიკული კვლევების, საკუთარი პროფესიული საქმიანობის სიღრმისეული რეფლექსიის საფუძველზე. ყველაზე მაღალი საფეხური კი მენტორი პედაგოგია, რომელიც თავისი პრაქტიკული კვლევებით, ანალიზით, გაკვეთილების ჩატარების სტილით, და მიღწეული შედეგებით ავტორიტეტია და მისი გზა სამაგალითოა დამწყები პედაგოგებისთვის, მას გააჩნია ლიდერის ფუნქციები და სკოლის ადმინისტრაციასთან ერთად მუშაობს სკოლის განვითარების პროექტებზე.
ახალი სქემის ფარგლებში, მასწავლებლისათვის მისანიჭებელ კატეგორიებს, სავარუდოთ ასეთი სახელწოდება ექნება:
— პრაქტიკოსი მასწავლებელი (პრაქტიკოსის კომპეტენცია);
— წამყვანი მასწავლებელი (წარჩინებულის კომპეტენცია);
— უფროსი მასწავლებელი (მკვლევარის კომპეტენცია);
— მენტორი მასწავლებელი (მენტორის კომპეტენცია).
— ახალი სქემის მიხედვით, სერტიფიცირება — გამოცდა, როგორც მასწავლებლობის უფლების მოპოვების იურიდიული ფორმა, გაქრება. როგორ მოხდება პედაგოგის კატეგორიის განსაზღვრა და როგორ გადავლენ ისინი მომდევნო საფეხურზე?
— მასწავლებელი თავად ირჩევს პროფესიული განვითარების გზას ინდივიდუალური საჭიროებების იდენტიფიცირების საფუძველზე. ასევე თავად გეგმავს იმ საკლასო და კლასგარეშე აქტივობებს, რომლებიც გამოისახება კრედიტქულებში. აქტივობები შეფასდება წინასწარ შემუშავებული და დამტკიცებული კრიტერიუმებით, რაც მასწავლებლებს გაეცნობათ შეფასების პროცესის დაწყებამდე.
კარიერის თითოეულ საფეხურზე განსაზღვრული იქნება ამ დონის შესანარჩუნებელი და კარიერულ კიბეზე გადაადგილებისათვის აუციელებელი აქტივობები და შესაბამისი კრედიტქულები, რომელსაც შეიმუშავებს და დაამტკიცებს სახელმწიფო კომისია, სქემის ძირითადი დოკუმენტის დამტკიცების შემდეგ.
მასწავლებელი შეფასდება საკვალიფიკაციო საფეხურის სტანდარტის შესაბამისად. შეფასება განხორციელდება სამ დონეზე:
1. თვითშეფასება;
2. სასკოლო შეფასება;
3. გარე შეფასება.
თვითშეფასება განხორციელდება საკუთარი პრაქტიკის შესაფასებლად და დაედება საფუძვლად მასწავლებლის პროფესიული განვითარების გეგმის შემუშავებას; გაიზრდება სკოლის ჩართულობა პროფესიული განვითარების გეგმის შემუშავებისა და მასწავლებლის საქმიანობის პროგრესის მიმართულებით; გაიზრდება სკოლის როლი საკუთარი მასწავლებლის შეფასების საკითხში, თუმცა დაინერგება ხარისხის მართვისა და შეფასების ცენტრალიზებული მექანიზმებიც.
რაც შეეხება საგნობრივ გამოცდას, ის სავალდებულო დარჩება პრაქტიკოსი მასწავლებლის საფეხურიდან წამყვანი მასწავლებლის საფეხურზე გადასასვლელად.
— რის მიხედვით მოხდება კრედიტების დაგროვება?
— შეიქმნება სახელმწიფო კომისია რომელიც განსაზღვრავს აქტივობების ჩამონათვალს, რომელიც შესაძლებელია შეფასდეს და კრედიტქულების წონებს დაადგენს. აღნიშნული მოხდება მას შემდეგ, რაც შეჯერდება და დამტკიცდება პროფესიული განვითარებისა და შეფასების კომპონენტი. მასწავლებელს არ მოუწევს საკუთარი საგაკვეთილო პრაქტიკიდან მოწყვეტილი აქტივობების განხორციელება და კრედიტქულების დასაგროვებლად დამატებითი საქმიანობა. მასწავლებელმა უნდა წარმოადგინოს ის, რასაც ის პრაქტიკაში ახორციელებს.
კრედიტების კონკრეტულ, საბოლოო რაოდენობას განსაზღვრავს სახელმწიფო კომისია.
— რამდენი წელი სჭირდება პრაქტიკოს პედაგოგს, რომ მენტორი გახდეს და შესაძლებელია თუ არა, რომელიმე კატეგორიიდან ჩამოქვეითება?
პრაქტიკოს მასწავლებელს ეძლვა სამი წელი იმისთვის, რომ დააგროვოს შესაბამისი კრედიტქულა, წარჩინებულ მასწავლებელს ეძლევა 4 წელიწადი, მკვლევარ მასწავლებელს — 5 წელიწადი.
ასევე, იარსებებს დაჩქარებული გავლის შესაძლებლობა — ყველა კატეგორიის მასწავლებელს შეუძლია 2 წელიწადში თავად დააყენოს საკითხი შეფასების შესახებ, თუ მიაჩნია, რომ ის უკვე მზად არის. კატეგორიის შენარჩუნებასა და დაკარგვასთან დაკავშირებით მნიშვნელოვანია დავფიქრდეთ შემდეგზე, რა არის ამ სისტემის მიზანი? სწავლა/სწავლების ხარისხის განვითარება, რისი საფუძველიც არის მასწავლებლის მუდმივი პროფესიული განვითარება.
დააკვირდით შესაფასებელ აქტივობებს, მათი უმეტესობა მასწავლებლის პროფესიული საქმიანობის სავალდებულო აქტივობებია. ვინ არის საკვანძო შემფასებელი? სკოლა!
თუ სკოლის, კოლეგების და დირექციის შეფასება აფიქსირებს, რომ მასწავლებელი მინიმალურ ვალდებულებებს ვერ ასრულებს ხარისხიანად და თუ ამას გარე შეფასებაც ადასტურებს, რა თქმა უნდა, მასწავლებელი კარგავს კატეგორიას.
აქვე უნდა გავითვალისწინოთ, თუ რას ნიშნავს — „მასწავლებელს ეძლევა 3 წელი, 4 ან 5 წელი“. ეს ნიშნავს, რომ მასწავლებელი ჩართულია პროფესიული განვითარების უწყვეტ პროცესში. თუ, ვთქვათ, სამწლიანი პერიოდის საწყის ეტაპზე, დაკვირვება გაკვეთილზე გამოავლენს პრობლემებს მასწავლებლის საქმიანობაში, მას ეძლევა განმავითარებელი შეფასება და გაეწევა დახმარება, სრულყოს საკუთარი საქმიანობა. თუ მასწავლებელი იმუშავებს თავის თავზე, ის უპრობლემოდ დააგროვებს მინიმალურ კრედიტებს, მაგრამ თუ დახმარების მიუხედავად, ჩვენი კოლეგა ვერ ახერხებს პროფესიული ვალდებულებების ეფექტურად შესრულებას, ის ვერ შეინარჩუნებს კატეგორიას. ვფიქრობ ეს სამართლიანია, პირველ რიგში, მოსწავლეების მომავალზე ზრუნვიდან გამომდინარე.
— ბუნებრივია, მასწავლებლებს ძალიან აინტერესებთ, როგორ აისახება ეს ყველაფერი მათ ხელფასებზე, როგორ მოხდება ანაზღაურების გადანაწილება?
— 9 მაისს გამართულ კონფერენციაზე, რომელიც მიეძღვნა „მასწავლებლის მომზადების, პროფესიული განვითარებისა და კარიერული ზრდის საკითხებს“, საქართველოს პრემიერ-მინისტრმა განაცხადა, რომ 2015 წელს დამატებით გამოიყოფა ფინანსური რესურსები და დაიწყება მასწავლებლის სახელფასო პოლიტიკის მოწესრიგება. წლის ბოლოსთვის ჩვენ უკვე კონკრეტულად გვეცოდინება დამატებითი ინვესტიციების ზუსტი მოცულობა და მასწავლებლის ხელფასი იქნება მზარდი 2015, 2016 და 2017 წლებში. დიდწილად ეს ზრდა დაუკავშირდება მასწავლებლის პროფესიულ განვითარებასა და შეფასებას.
***
თემაზე საუბარს მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორის მოადგილესთან, ირინა აბულაძესთან ვაგრძელებთ.
— ტრენინგსისტემიდან უწყვეტი პროფესიული განვითარების კონცეფციის დანერგვაზე — ეს ახალი შეფასების სქემის ერთ-ერთი მთავარი ამოცანაა...
— პროფესიული განვითარების სქემა ახალი სისტემის ერთ-ერთი კომპონენტია. ახალი სისტემის მიხედვით, ყველა კომპონენტი ერთიანობაში უნდა განვიხილოთ. მაგალითად, პროფესიული განვითარების მიმართულებით უნდა ვეცადოთ, გადავიდეთ ტრენინგსისტემიდან უწყვეტი პროფესიული განვითარების კონცეფციის დანერგვაზე და ამის განმახორციელებელი მხოლოდ სახელმწიფო არ უნდა იყოს. მნიშვნელოვანია, მასწავლებელმა, საკუთარ საკლასო პრაქტიკაზე დაფუძნებით, კოლეგებსა და სკოლასთან თანამშრომლობით, დაადგინოს პროფესიული საჭიროებები და ამის შემდეგ აირჩიოს პროფესიული განვითარების ის გზა, რომელიც სჭირდება. ასეთ ინდივიდუალურ მიდგომებს კი ცენტრალიზებული გზით ვერ გავუმკლავდებით, ამიტომ მნიშვნელოვანია უნივერსიტეტებისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების ჩართულობა. სახელმწიფომ უნდა იტვირთოს აკრედიტაციის და, ზოგადად, ხარისხის მაკონტროლებლის როლი, მაგრამ ის, ვინც ამ მოთხოვნებს დააკმაყოფილებს, ბაზარზე უნდა გაჩნდეს სწორედ იმისთვის, რომ უპასუხოს მასწავლებლის ინდივიდუალურ-კონკრეტულ საჭიროებებს პროფესიული განვითარების მიმართულებით.
რაც შეეხება შეფასების ნაწილს, ამაში მასწავლებლები და სკოლები უნდა იყვნენ ჩართულნი. პროცესი იწყება მასწავლებლის თვითშეფასებით და ამის შემდეგ იგეგმება მისი პროფესიული განვითარების გზა. შეფასების კომპონენტი (პროფესიული საქმიანობის ამსახველი პორტფოლიო და საკლასო დაკვირვება) განხორციელდება შერეულ-ცენტრალიზებული და დეცენტრალიზებული მიდგომით. ჩვენ ვაცნობიერებთ, რომ ზოგიერთ სკოლას შეუძლია ადმინისტრირება გაუწიოს შიდა სასკოლო შეფასებას, ზოგი კი ინსტიტუციურად ამისთვის ნაკლებადაა მზად. მთავარი პრინციპი ის გახლავთ, რომ სკოლაში უნდა შეიქმნას და გადამზადდეს ჯგუფები. სწორედ ისინი დააკვირდებიან საკუთარ მასწავლებელს. საკლასო დაკვირვების კომპონენტზე ამჟამად მუშაობს შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრი, რომელიც 2015 წლის განმავლობაში ეროვნული სასწავლო გეგმების დეპარტამენტის, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ცენტრის და სკოლების ჩართულობით შეიმუშავებს საკლასო დაკვირვების ინსტრუმენტს. შემდეგ პროცესი გვიჩვენებს, ვის და რა დონეზე შეეძლება ამ ინსტრუმენტის გამოყენება. დეცენტრალიზებული მიდგომის მთავარი ამოსავალი არის ის, რომ არ შეიძლება სკოლა იყოს მოწყვეტილი პროცესებს, განსაკუთრებით ხარისხის მართვის მიმართულებით, რომელიც მის კედლებში მიმდინარეობს.
რაც შეეხება პორტფოლიოს, რომლის მეშვეობითაც მოხდება კონკრეტული კომპეტენციების დადასტურება, მასწავლებლის პროფესიულ სტანდარტზე დაფუძნებით - ყველა მასწავლებელს ექნება შესაძლებლობა, შეფასების ციკლის განმავლობაში წარმოადგინოს დადასტურებები, რომლებიც მის კონკრეტულ კომპეტენციას წარმოაჩენს.
მასწავლებლებს წინასწარ ეცოდინებათ, რა ექნებათ წარმოსადგენი, ეცოდინებათ შეფასების რუბრიკები. ასე რომ, 2015 წელი იქნება მოსამზადებელი, შეფასების რუბრიკების დახვეწისა და პროფესიული განვითარების სისტემის გარდაქმნის წელი. პირველი შეფასება კი 2016-2017 სასწავლო წლის ბოლოს განხორციელდება, მას შემდეგ, რაც ყველა ინსტრუმენტი გამოიცდება და მზად იქნება გამოყენებისათვის.
აქვე მინდა ვთქვა ისიც, რომ მომზადების პროცესის ხელშესაწყობად, სკოლები უახლოეს დღეებში მიიღებენ ცენტრის ახალ გამოცემებს — „მასწავლებლის პროფესიული სტანდარტი“, „მასწავლებლის პროფესიული სტანდარტის გზამკვლევი“ და „სკოლის ბაზაზე პროფესიული განვითარების გზამკვლევი“.
— საიტერესოა, რა ელით იმ მასწავლებლებს, რომლებიც ჩართულნი იყვნენ პროფესიული განვითარების არსებულ სქემაში და კრედიტქულები მოიპოვეს.?
— როდესაც სქემა დამტკიცდება, სამინისტროს ბაზაზე შეიქმნება სპეციალური კომისია. მასში გამოცდების ეროვნული ცენტრის, სამინისტროსა და არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლები შევლენ. კომისია დაამტკიცებს კონკრეტულ დეტალებს, რომლებიც სქემის დოკუმენტს მიჰყვება. ერთ-ერთი მათგანია საფეხურებზე გადანაწილების ეტაპი, რომელიც ამ წლის ბოლომდე განხორციელდება. უკვე განსაზღვრულია კრიტერიუმებიც, რასაც კომისია განიხილავს და დაამტკიცებს. პრაქტიკოს მასწავლებლებად განისაზღვრებიან მოქმედი არასერტიფიცირებული მასწავლებლები, რომლებსაც ზოგადი, პროფესიული, უმაღლესი კვალიფიკაცია აქვთ; წამყვან მასწავლებლებად — მოქმედი სერტიფიცირებული მასწავლებლები ზოგადი და უმაღლესი განათლების კვალიფიკაციით. უფროსი მასწავლებლის კატეგორია მიენიჭება მათ, ვისაც ორ წელზე მეტი ხნის გამოცდილება და დოქტორის აკადემიური ხარისხი აქვთ. განაწილების კრიტერიუმები არ უკავშირდება პროფესიული განვითარების პროცესს, მაგალითად, უფროს მასწავლებლად გახდომა შეეძლება ნებისმიერ მასწავლებელს განურჩევლად მისი აკადემიური ხარისხისა.
საფეხურებზე განაწილების შემდეგ, კომისია დაადგენს, რა დამატებითი კრედიტქულები შეჰყვებათ კატეგორიებში განაწილებულ მასწავლებლებს. შესაძლოა, მასწავლებლები ერთსა და იმავე საფეხურზე იყვნენ, მაგრამ სხვადასხვა სასტარტო პოზიცია ჰქონდეთ. მაგალითად, ერთმა სერტიფიცირებულმა მასწავლებელმა დამატებით ჩააბარა სხვა საგნის სასერტიფიკაციო გამოცდა ან გამოსცა რაიმე რესურსი, მონაწილეობდა გრიფირებული სახელმძღვანელოს გამოცემაში და ა.შ. მას ამისთვის დამატებითი კრედიტქულები მიენიჭება; ან არასერტიფიცირებული მასწავლებელი, რომელიც პრაქტიკოსი მასწავლებლის საფეხურზეა, დამატებით კრედიტქულას მიიღებს, თუ ერთ-ერთი გამოცდა ჩაბარებული აქვს ან წარმოადგენს სხვა მიღწევებს პროფესიულ საქმიანობაში.
გარდა ამისა, კომისია აუცილებლად დაამტკიცებს გარდამავალ დოკუმენტს, რომელიც განსაზღვრავს დღეისათვის სქემაში ჩართული მასწავლებლების კრედიტქულების ასახვას ახალ სქემაში.
ვინაიდან დღევანდელ დღემდე სქემაში ჩართული მასწავლებლების შეფასება არ იყო განსაზღვრული და ეს მხოლოდ 8 წლის შემდეგ უნდა მომხდარიყო, არსებულ სქემაში ჩართული მასწავლებლები არ ფლობენ ინფორმაციას, რამდენად სრულყოფილად იცავენ ისინი მოთხოვნებს, გარდა ამისა, ეს მოთხოვნებიც არ იყო ჩამოყალიბებული გასაგებად. 2011 წლიდან სქემაში ხუთი ათასამდე მასწავლებელია ჩართული, თუმცა, მათ უმრავლესობას, რეგისტრაციის გავლის შემდეგ, ნაკლებად აქვს რაიმე გამოცდილება დაგროვებული და ეს გასაგებიცაა. მოთხოვნების, შეფასების კრიტერიუმების და 8-8 წლიან პერსპექტივაში პროფესიაში დაწინაურება ცალსახად არ წარმოადგენდა ინტერესის საგანს. თუმცა, მათი კრედიტქულების გადაანგარიშების კრიტერიუმებს, ვისაც მნიშვნელოვანი შრომა აქვს გაწეული, კომისია დაადგენს, რათა აისახოს ისინი ახალ სქემაში. ეს ყველაფერი წლის ბოლოსთვის დასრულდება და მასწავლებლებს ექნებათ სრული ინფორმაცია, რა პროცესები განხორციელდება ამ მიმართულებით 2015-2017 წლებში და შემდგომ.
— როგორ გავხადოთ ახალგაზრდებისთვის მიმზიდველი მასწავლებლის პროფესია, როგორ გავუჩინოთ მათ მოტივაცია — ეს საკითხი დღეს ძალიან სერიოზულად დგას, რადგან სკოლებში სულ უფრო და უფრო მცირდება პროფესიაში შემომსვლელთა რაოდენობა. კვალიფიციურ სპეციალისტთა დეფიციტია განსაკუთრებით რეგიონებში. რამდენიმე საგანს ხშირად ერთი და იგივე პედაგოგი ასწავლის, რაც, ბუნებრივია, დაბლა სწევს სწავლა-სწავლების ხარისხს და პრესტიჟს უკარგავს როგორც სკოლას, ასევე, მასწავლებლის პროფესიას. როგორ მოხდება მსურველთა პროფესიაში შემოსვლა?
— პროფესიაში შესასვლელად რამდენიმე გზა შემუშავდება. ახლა გარდამავალ ეტაპზე ვიმყოფებით. ახალი საუნივერსიტეტო პროგრამები უფრო მეტად მოერგება მასწავლებლის ახალ პროფესიულ სტანდარტს. პრაქტიკის კომპონენტი გაძლიერდება. სტუდენტების პირველი გამოშვება 4-5 წელიწადში გვეყოლება, თუმცა მანამდე პროფესიაში შესვლა ვერ გაიყინება. მასწავლებლად გახდომა შეეძლება პირს, მისი განათლების, კვალიფიკაციის და გამოცდილების მიხედვით, სწორედ ამის საფუძველზე განისაზღვრება დამატებითი მოთხოვნები — გაივლის ის მასწავლებლის მომზადების პროგრამას, მაძიებლობის პროგრამას თუ ჩააბარებს საგნობრივ გამოცდას.
გარდა ამისა, სამინისტრო მასწავლებელთა შერჩევისა და დასაქმების წესზეც მუშაობს. სკოლის ადმინისტრაცია ვალდებული იქნება, არსებული ვაკანსია საჯაროდ გამოაქვეყნოს. დადგინდება სკოლის მიერ კონკურსის ჩატარების წესი. სკოლას იმის შესაძლებლობაც ექნება, კონკურსანტს დამატებითი პირობები წაუყენოს, თუმცა, ზოგადი შერჩევის წესი უნიფიცირებული იქნება.
— როგორ ფიქრობთ, რატომ გამოიწვია პედაგოგებში ასეთი შიში „შეფასების ახალმა სქემამ“?
— სამწუხაროდ, სკოლაში დღემდე ვერ მოხერხდა ხარისხის მართვის სისტემის განვითარება. განათლების რეფორმის შედეგად მისი ყველა კომპონენტი შეიქმნა, ყურადღება გადავიდა კორუფციის გარეშე ობიექტური გამოცდების ჩატარებაზე, შეიქმნა ეროვნული სასწავლო გეგმა, დაისახა სხვა მიზნები... თუმცა, საჭიროებათა დადგენისა და დასახული მიზნების მიღწევის შეფასების მექანიზმები სრულყოფილად არ განვითარებულა. შეფასება არ უნდა აშინებდეს მასწავლებელს. ის არ დაისჯება არასწორი ქმედებისათვის — მიიღებს რჩევებს თავისი საქმიანობის გასაუმჯობესებლად, საბოლოოდ კი მივიღებთ გაუმჯობესებულ პრაქტიკას კლასში. დადგა დრო, სრულყოფილი უწყვეტი პროფესიული განვითარების სისტემა ავამოქმედოთ და სკოლაში დავნერგოთ.
სისტემის დამახასიათებელი მეორე მნიშვნელოვანი რამ ის არის, რომ ყველაფერი სკოლის ბაზაზე ხდება. თუ სკოლა არ აიღებს პასუხისმგებლობას როგორც საკუთარი საჭიროების დადგენაზე, ისე საკუთარი საქმიანობის შეფასებაზე, სისტემა ვერ განვითარდება და მუდმივად „გარედან“ ჭკუის სწავლების მოლოდინში იქნება.
ჩვენ უამრავ მოსაზრებას ვისმენთ მასწავლებლების საქმიანობის შეფასების შესახებ, მაგრამ ამ ყველაფრის ცენტრში არასოდეს ფიგურირებს ბავშვი. არ აქვს მნიშვნელობა, როგორ აბარებს მასწავლებელი გამოცდებს, რამდენი წიგნი აქვს წაკითხული პედაგოგიკასა და მეთოდოლოგიაში — ყველაფერი აზრს მოკლებულია, თუ ეს ცოდნა მასწავლებელმა კლასში არ გამოიყენა. ამიტომაც შეფასების სისტემის მთავარი კრიტერიუმი ეს არის. სქემა და მასწავლებლის ახალი პროფესიული სტანდარტი სწორედ ამ სიტყვებითაა აღწერილი — რა მოსდის ბავშვს, რა შეუძლია მასწავლებელს ბავშვთან მიმართებით, ბავშვის მიღწევები, როგორც მასწავლებლის პროფესიონალიზმის შედეგი. რაც მთავარია, ეს უნდა გაკეთდეს ნაბიჯ-ნაბიჯ, სკოლაშივე, იქ უნდა დავინახოთ შედეგი და არა პროცენტულ მაჩვენებლებში გამოცდაზე.
დავამატებ კიდევ ერთ მნიშვნელოვან პრობლემას: დღეს განათლებისთვის გარკვეული ფინანსური რესურსია გაღებული და სისტემაც მისი ადეკვატურია. მასწავლებლისთვის სკოლა შემოსავლის ერთადერთი წყარო არ არის, ამიტომ ის გამუდმებით ღელავს, არ დასჭირდეს იმაზე მეტი დრო, ვიდრე სკოლისთვის აქვს გამოყოფილი, რადგან დამატებით საარსებო წყაროს დაკარგავს. ვფიქრობ, მასწავლებლის დატვირთვა სკოლაში მისი შემოსავლების ადეკვატური უნდა იყოს.
მეორე მხრივ, უნდა ვაღიაროთ, რომ ჩვენთან მასწავლებელი საქმიანობის მიხედვით არასოდეს შეუფასებიათ. მიუხედავად იმისა, რომ მასწავლებლებისგან ხშირად გამიგონია „ჩვენ ისედაც ყველაფერს ვაკეთებთ“, პარალელურად ვხედავთ ბავშვების სკოლისადმი დამოკიდებულებას, ეს კი პრობლემების არსებობაზე მიუთითებს.
არსებობს შიშიც, ვინ შეაფასებს მასწავლებელს, ვინ „მისცემს“ კატეგორიას. ეს შიში უსაფუძვლოა, რადგან კატეგორიას არავინ „იძლევა“. მაღალი საკვალიფიკაციო კატეგორიის მინიჭება მასწავლებლის დამსახურების აღიარება უნდა იყოს და არა საჩუქარი.
ჩვენ სკოლაშივე ვცდილობთ, შევქმნათ პროფესიული განვითარების ჯგუფები, ანდა სკოლის შიდა შეფასების ჯგუფი. მასწავლებლის თვითშეფასება უნდა ეყრდნობოდეს მისივე საჭიროებების დადგენას და სკოლაში არსებულ დამხმარე საშუალებებს. მისი პასუხისმგებლობაა, რა გზით წავა და როგორ მიაღწევს შედეგს. მასწავლებელმა კითხვა ასე კი არ უნდა დასვას „მითხარით, რა გავაკეთო“, არამედ უნდა გვითხრას, რას გეგმავს იმისათვის, რომ ბავშვი წინ წავიდეს, სკოლაში არსებული რეალობის გათვალისწინებით.
ჩემი აზრით, მასწავლებელთა უმეტესობას სწორედ ეს აშინებს.
მნიშვნელოვანია სკოლაში მასწავლებელთა თანამშრომლობის კულტურის დამკვიდრება. მასწავლებელი არ უნდა შემოიფარგლებოდეს მხოლოდ იმით, რაც მის კლასში ხდება. სამწუხაროდ, თანამშრომლობის, ნდობის საკითხი დღევანდელ სკოლაში საერთოდ არ არსებობს.
სისტემასთან დაკავშირებული რისკების შესამცირებლად მასწავლებლები ამ პროცესში თავად უნდა იყვნენ ჩართულები.
უნდა ვაღიაროთ — როდესაც სკოლის შიდა შეფასება გაჩნდება, შეცდომებიც გვექნება, მაგრამ ვეცდებით დავეხმაროთ სკოლას მათ დაძლევაში. დაუსრულებლად იმის ძახილი, რომ სკოლა მზად არ არის, მიხედოს თავის თავს — აი, რა არის ყველაზე დიდი რისკი და არა ხელფასისა თუ „კრედიტის“ რაოდენობა.
ნამდვილი რისკია, როცა სკოლა დღემდე არ არის დამოუკიდებელი ერთეული. თუ მას სრულფასოვანი დამოუკიდებლობა არ მივეცით, ვერ დავადგენთ, შეუძლია თუ არა ამ სისტემას დამოუკიდებლად განვითარება (ცხადია, სახელმწიფოს კონტროლისა და დახმარების მექანიზმებით). გავიმეორებ: სკოლა, რომელიც გამუდმებით საიდანღაც „გარედან“ელის დახმარებას, ვერასოდეს შექმნის საკუთარ პოზიტიურ გარემოს, სადაც მთავარი თანამშრომლობა, ნდობა და მიღებულ შედეგებზე პასუხისმგებლობა იქნება.
ესაუბრა
ლალი ჯელაძე
|
