2014-04-03
„იყავი სუფთა და ჯანმრთელი“
ლალი ჯელაძე
„ყველა ბავშვს აქვს უფლება ცხოვრობდეს ჯანმრთელ და ხელშემწყობ გარემოში — გარემოში, რომელიც უზრუნველყოფს ბავშვის ზრდას, განვითარებას და დაცვას დაავადებებისაგან“.
ლი იონგ ვუკი ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის
გენერალური დირექტორი
სუფთა წყალზე წვდომა ადამიანის არსებობისთვის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ფაქტორია. ამის მიუხედავად, მსოფლიო მასშტაბით, 768 მილიონ ადამიანს, მათ შორის ბავშვებს, არ მიუწვდებათ ხელი სუფთა წყალზე. საგანმანათლებლო და სამეცნიერო ინფრასტრუქტურის განვითარების სააგენტოს მიერ, გაეროს ბავშვთა ფონდთან თანამშრომლობით, 2013 წელს ჩატარებულმა კვლევამ — „წყლის, სანიტარიული და ჰიგიენური პირობების კვლევა საქართველოს საჯარო სკოლებში“ — აჩვენა, რომ ქართულ სკოლებში არასახარბიელო მდგომარეობაა. კვლევა მიზნად ისახავდა ქვეყნის სკოლებში წყლის, სანიტარიისა და ჰიგიენის ინფრასტრუქტურის გასაუმჯობესებლად სათანადო ცოდნისა და სტრატეგიის უზრუნველყოფას.
ქვეყნის მასშტაბით, 600 სკოლაში ჩატარებულმა ეროვნულმა კვლევამ აჩვენა, რომ ქალაქის სკოლების 4 პროცენტსა და სოფლის სკოლების 12 პროცენტში წყლის ძირითადი წყარო არ არის უსაფრთხო; სკოლების 70 პროცენტს არ გააჩნია შენობაში წყლის მოწყობილობა; სოფლის სკოლების 85 პროცენტში წყლის მომწოდებელი წყარო შენობის გარეთაა და სკოლების მხოლოდ 35 პროცენტში აღინიშნა სანიტარიული საშუალებები სკოლის შენობის შიგნით. შენობის გარეთ არსებული სათავსოები სკოლის შენობიდან დაშორებულია 10-200 მეტრით. სანიტარიულ-ჰიგიენური პირობების მონიტორინგის კუთხით განსაკუთრებულ ყურადღებას ნაციონალური უმცირესობებით კომპაქტურად დასახლებული რეგიონები — სამცხე-ჯავახეთი და ქვემო ქართლი — საჭიროებს.
კვლევა საქართველოს საჯარო სკოლებში წყლის, სანიტარიული და ჰიგიენური პირობების შესწავლის პირველი ფართომასშტაბიანი მცდელობაა. შეგროვებული მონაცემები და ძირითადი დასკვნები საქართველოს 600 საჯარო სკოლის საზოგადოების წარმომადგენელი სხვადასხვა ჯგუფების — მოსწავლეების, მასწავლებლების, სკოლის ადმინისტრაციისა და დირექტორების მიერ მოწოდებულ ინფორმაციას, ასევე 600 საჯარო სკოლის სანიტარიულ-ჰიგიენურ პირობებსა და მოსწავლეების ქცევაზე პირდაპირი დაკვირვების შედეგებს ეყრდნობა.
მნიშვნელოვანია, რომ კვლევის ფარგლებში მოპოვებული შედეგების მიხედვით, საქართველოში შექმნილი მდგომარეობა შესაძლებელია შევადაროთ სხვა ქვეყნებსაც, რადგან მონაცემები შეგროვებულია გაეროს ბავშვთა ფონდის (ჲნჳCჶფ) მიერ შემუშავებული სკოლებში წყლის, სანიტარიული და ჰიგიენური გლობალური შეფასებისა და მონიტორინგის მეთოდოლოგიის (WაSჰ) მიხედვით და შესაბამისი სტანდარტიზებული ინდიკატორებისა და ინსტრუმენტების გამოყენებით.
ამასთანავე, კვლევის შედეგები შესაძლებელია გამოყენებულ იქნეს, როგორც საწყისი ბაზა საქართველოში სამომავლოდ დაგეგმილი ინტერვენციების შედეგებისა და მიღწეული პროგრესის შესაფასებლად.
საქართველოს საჯარო სკოლებში არსებული მდგომარეობა ასეთია:
— წყალმომარაგების მილსადენი სისტემით საჯარო სკოლების, დაახლოებით, 70% სარგებლობს. სკოლების 4% ქალაქად და 12% სოფლად წყლის ძირითად წყაროდ არაგაუმჯობესებულ წყაროებს იყენებს. სკოლების 70%-ში წყალმომარაგების მილსადენი სისტემა არ არის შეყვანილი სკოლის შენობაში.
— წყლის წყაროების და მათ შორის სასმელად ვარგისი წყლის წყაროების ხელმისაწვდომობა მნიშვნელოვნად განსხვავდება სკოლის ადგილმდებარეობის მიხედვით და რეგიონულ ჭრილში:
— სოფლის სკოლების ნაწილში (6%), დაკვირვების მომენტისათვის, წყალმომარაგების წყარო არც შენობაში და არც მის შემოგარენში არ იყო დაფიქსირებული, წყალმომარაგების მილსადენი სისტემა სკოლების შენობის გარეთ განთავსებულია სოფლის სკოლების 80%-ში.
— სამცხე-ჯავახეთში, ყოველ მეოთხე შემოწმებულ სკოლაში, წყალმომარაგების წყარო არც სკოლის შენობაში და არც მის შემოგარენში იქნა აღმოჩენილი. ზემო სვანეთის რეგიონში კი, ყოველი მეათე გამოკვლეული სკოლა წყალმომარაგების ძირითად წყაროდ არაგაუმჯობესებულ წყაროებს იყენებს.
— გამოკვლეული სკოლების მეათედში, კვლევის მომენტისათვის, წყალმომარაგების ძირითადი წყარო არ ფუნქციონირებდა. ამ სკოლების აბსოლუტური უმეტესობა სოფლად მდებარეობს. ცალკეულ სკოლებში წყალმომარაგების წყარო თვეების განმავლობაშია მწყობრიდან გამოსული. სკოლების მეხუთედს წყალი გრაფიკით მიეწოდება. სკოლების ნახევარი კი, წყლის შესანახად რეზერვუარებსა და წყლის შესანახ ჭურჭელს იყენებს.
— სასმელი წყლის ხარისხი საქართველოს სკოლებში სათანადო რეგულარობით არ მოწმდება. 2010 წლის შემდეგ წყლის ხარისხის შემოწმება სკოლების მხოლოდ 10%-ში განხორციელდა. წყლის გაუვნებელყოფა არასოდეს განუხორციელებია სკოლების 70%-ზე მეტს, მათ შორის იმ სკოლების 60%-საც, რომლებიც წყლის ძირითად წყაროდ არაგაუმჯობესებულ წყაროებს — დაუცველ ჭას და დაუცველ წყაროს იყენებენ. სანიტარიის კუთხით, WაSჰ-ის სტანდარტის დასაკმაყოფილებლად, სკოლას უნდა ჰქონდეს სათანადო რაოდენობის გამართული ტუალეტის ჯიხურები გოგონებისათვის, ბიჭებისათვის და მასწავლებლებისათვის, რომელიც ასევე ხელმისაწვდომი და მოხერხებულია შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებისათვის. დამატებით განმარტებებში განსაზღვრულია ტუალეტის ჯიხურების განსხვავებული ფარდობები სხვადასხვა სქესის მოსწავლეთა რაოდენობასთან. კერძოდ, სკოლაში ბიჭებისა და გოგონების თანაბარი რაოდენობის პირობებში, გოგონებისათვის ტუალეტების ჯიხურების რაოდენობა ოდნავ უნდა აღემატებოდეს ბიჭებისას. სკოლაში უნდა იყოს ცალკე ტუალეტის ჯიხურები პედაგოგებისათვის. ცენტრალური საკანალიზაციო სისტემის არარსებობის პირობებში, სანკვანძი უნდა იყოს განთავსებული შენობის გარეთ, არანაკლებ 20 მ-ის და არა უმეტეს 200 მეტრის დაშორებით.
კვლევის შედეგების თანახმად:
— სკოლების მეოთხედი სანკვანძების მხოლოდ არაგაუმჯობესებულ ტიპებს იყენებს. სოფლისა და ქალაქის ცალკეულ სკოლებში კვლავაც გამოიყენება დაკიდებული ტუალეტი, სათლი.
— სკოლის შიგნით ტუალეტების ჯიხურები სკოლების მხოლოდ 35%-ს აქვს, სოფლად სკოლის შიგნით სანკვანძი მხოლოდ ყოველ მეხუთე სკოლას აქვს. გარეთ მდებარე ტუალეტის ჯიხურების დაშორება სკოლის შენობიდან 10-200 მეტრის ფარგლებში მერყეობს.
— საქართველოს საჯარო სკოლებში სანკვანძების რაოდენობა ზოგადად არასაკმარისია მოსწავლეების რაოდენობასთან მიმართებაში. განსაკუთრებით მაღალია ფარდობა ურბანულ დასახლებებში (საშუალოდ 1 ჯიხური 54 მოსწავლეზე) და ცალკეულ რეგიონებში, მაგალითად, ქვემო ქართლში (1/55) და კახეთში (1/43). აღსანიშნავია, რომ ჯიხურების რაოდენობა არ განსხვავდება სკოლაში მოსწავლეების რაოდენობის მიხედვით. განსხვავებას ჯიხურების რაოდენობაში ძირითადად განაპირობებს ის, თუ სად არის განთავსებული სკოლა — დედაქალაქში, სხვა ურბანულ დასახლებაში თუ სოფლად.
— სკოლების აბსოლუტურ უმეტესობაში (რამდენიმე მცირეკონტინგენტიანი სოფლის სკოლის გარდა) ფუნქციონირებს ცალკე ტუალეტი გოგონებისა და ბიჭებისათვის, თუმცა ჯიხურების რაოდენობა გოგონებისა და ბიჭებისთვის თითქმის ყველგან ტოლია.
— მასწავლებლებისათვის ცალკე ტუალეტი ფუნქციონირებს სკოლების დაახლოებით ნახევარში. ამ შემთხვევაშიც, სურათს არა სკოლის ზომა, არამედ დასახლების ტიპი განსაზღვრავს.
— ტუალეტის ჯიხურების მოწყვლადი ჯგუფებისთვის ხელმისაწვდომობის თვალსაზრისით, საქართველოს საჯარო სკოლებში, ზოგადად, არადამაკმაყოფილებელი მდგომარეობაა. შშმ საჭიროებებზე მორგებული ტუალეტები არ არის იმ სკოლებშიც, სადაც შშმ პირები ირიცხებიან. ეს პრობლემა განსაკუთრებით თვალსაჩინოა დედაქალაქსა და სხვა ურბანულ დასახლებებში.
ჰიგიენა WაSჰ-ის სტანდარტების თანახმად, ჰიგიენის თვალსაზრისით, სკოლაში არსებული მდგომარეობა დამაკმაყოფილებლად ითვლება, თუ სკოლას აქვს გამართული ხელსაბანები, სადაც ყოველთვის ხელმისაწვდომია საპონი მოსწავლეებისათვის და სკოლაში ისწავლება ჰიგიენა.
კვლევის მონაცემებით, არასახარბიელო მდგომარეობაა ჰიგიენურ-სანიტარიული მიმართულებით:
— ყოველ მეათე საჯარო სკოლაში, კვლევის მონაცემებით, ფუნქციონირებადი ხელსაბანი არ არის. ქვეყნის მასშტაბით, ამ ზოგად სურათს განაპირობებს მძიმე მდგომარეობა სოფლის სკოლებში (15%).
— სკოლების აბსოლუტურ უმეტესობაში ხელსაბანებთან არ არის საპონი, პირსახოცი ან ხელსახოცი.
— ხელსაბანების დაწყებითი კლასების მოსწავლეებისათვის და შშმ პირებისათვის ხელმისაწვდომობის თვალსაზრისით, დაკვირვების თანახმად, მდგომარეობა უარესია სოფლებში. ზოგადად, ხელსაბანები ხელმისაწვდომია შშმ მოსწავლეებისათვის საჯარო სკოლების დაახლოებით ნახევარში, ხოლო დაწყებითი კლასის მოსწავლეებისათვის — 80%-ში.
— სკოლების, დაახლოებით, მესამედში ხელსაბანი ტუალეტის ჯიხურთან ან მის ახლოს არ არის.
— დაკვირვების თანახმად, საპირფარეშოში შესვლის შემდეგ მოსწავლეების ნახევარი ხელს არ იბანს, ამ კუთხით მნიშვნელოვანი განსხვავება არ არის გენდერულ ჭრილში, ისევე როგორც ქალაქად და სოფლად.
— სკოლების დირექტორების 90%-ზე მეტი აღნიშნავს, რომ მოსწავლეები სწავლობენ ხელის დაბანის, პირის ღრუს ჰიგიენასთან, სხეულის და თმების მოვლასთან დაკავშირებულ საკითხებს, თუმცა დირექტორების მხოლოდ 10%-მა დარწმუნებით აღნიშნა, რომ მათ სკოლაში არსებობს სულ მცირე 1 მასწავლებელი, რომელსაც გავლილი აქვს სპეციალური მომზადება ჰიგიენის სწავლების საკითხებში. სკოლების 86%-ს არ აქვს დამხმარე სახელმძღვანელო ჰიგიენის სწავლების საკითხებში. გამოკითხული დირექტორების აბსოლუტური უმრავლესობა საჭიროდ მიიჩნევს სკოლაში ამგვარი სახელმძღვანელოს არსებობას.
მყარი ნარჩენები და ჩამდინარე წყლები
საერთაშორისო სტანდარტის თანახმად, სკოლაში რეგულარულად უნდა ხორციელდებოდეს მყარი ნარჩენების გატანა და ჩამდინარე წყლები უნდა გაედინებოდეს უსაფრთხოდ.
მყარი ნარჩენების გატანის თვალსაზრისით, უკეთესი მდგომარეობაა ქალაქად, ვიდრე სოფლად. სოფლის სკოლების მიმდებარე ტერიტორიაზე განთავსებული ურნები გადავსებულია ყოველ მეოთხე სკოლაში, მაშინ როდესაც ქალაქში იგივე მაჩვენებელი 3-4%-ს შეადგენს. სოფლის სკოლების თითქმის ნახევარში ნაგავი იწვება სკოლის ან მის მიმდებარე ტერიტორიაზე. სამეგრელო-ზემო სვანეთის რეგიონში ეს მაჩვენებელი 70%-ს შეადგენს.
სოფლად საკანალიზაციო სისტემა (მათ შორის არასრულყოფილი და ნაწილობრივი) აქვს სკოლების მხოლოდ 40%-ს, ქალაქში ეს მაჩვენებელი ორჯერ მაღალია, ხოლო თბილისში საკანალიზაციო სისტემა ყველა გამოკვლეულ სკოლაში ფუნქციონირებს.
იმ სკოლების უმეტესობაში, სადაც საკანალიზაციო სისტემა არ მოქმედებს, არ არსებობს ფეკალური მასის დაცლის ან გატანის გამართული გრაფიკი. დირექტორების ინფორმაციით, ნახმარი წყალი უსაფრთხოდ გაედინება საკანალიზაციო სისტემაში მხოლოდ სკოლების 13%-ში, უმეტესად ნახმარი წყალი სკოლის ეზოს ტერიტორიაზე (48%) ან სპეციალურ არხში იღვრება (27%).
დაკვირვების მონაცემებით, სუფთად ჩაითვალა ტუალეტის ჯიხურების მხოლოდ ნახევარი, მწყობრიდან გამოსული იყო დაახლოებით ყოველი მეხუთე გამოკვლეული ჯიხური. ზოგადად, სკოლების უმეტესობაში ტუალეტის ჯიხურებთან არ არის ტუალეტის ქაღალდი.
ტუალეტის ჯიხურების ფუნქციონირების, ისევე როგორც სისუფთავის, მაჩვენებლები უფრო მაღალია ქალაქად, ვიდრე სოფლად; ხელსაბანების მდგომარეობის თვალსაზრისით, სურათი ისე მკვეთრად არ განსხვავდება ქალაქსა და სოფელს შორის, როგორც ტუალეტების შემთხვევაში. თუკი ტუალეტები უკეთეს მდგომარეობაში იყო ქალაქად, ხელსაბანების ფუნქციონირებისა და სისუფთავის თვალსაზრისით, სოფელში უკეთესი მდგომარეობაა. თბილისში სუფთად ჩაითვალა დათვალიერებული ხელსაბანების მხოლოდ ნახევარი, ხოლო სოფლად — დაახლოებით 70%.
სანიტარიულ-ჰიგიენური პირობების მნიშვნელობა სკოლაში
სასწავლო დაწესებულებებში სანიტარიისა და ჰიგიენის მოთხოვნების უზრუნველყოფა კონსტიტუციით გათვალისწინებული განათლების უფლების განხორციელების მნიშვნელოვან წინაპირობას წარმოადგენს, რადგან არაადეკვატური სანიტარიულ-ჰიგიენური პირობები უარყოფით გავლენას ახდენს მოსწავლეთა ჯანმრთელობაზე, სწავლის მოტივაციაზე, სკოლაში დასწრების მაჩვენებლებსა და სწავლის შედეგებზე.
ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის შეფასებით, თანამედროვე მსოფლიოში, დაავადებათა საერთო ტვირთის 88% შეიძლება თავიდან იქნეს აცილებული სასმელი წყლის ხარისხის გაუმჯობესების, ადეკვატური სანიტარიის, ჰიგიენის და წყლის რესურსების რაციონალური გამოყენების გზით.
საერთაშორისო კვლევები, აგრეთვე, ცხადყოფს, რომ:
თუკი მსოფლიოში ყველას ექნებოდა წვდომა გამართულ და უსაფრთხო წყალმომარაგების სისტემაზე, სკოლებში დასწრების მაჩვენებლები, წლის განმავლობაში, 1863 მილიონი დღით გაიზრდებოდა. სანიტარიის საბაზო მოთხოვნების უზრუნველყოფის პირობებში, სკოლაში მდედრობითი სქესის მოსწავლეთა დასწრების მაჩვენებლები, საშუალოდ, 11%-ით გაიზრდება. დიარეების 40 %-ზე მეტი შემთხვევა სასკოლო ასაკის ბავშვებში სკოლებში დასნებოვნების შედეგია. საპნით ხელის დაბანას შეუძლია 25%-ით შეამციროს მწვავე რესპირატორული დაავადებები, მათ შორის პნევმონია.
გამართული სანიტარიულ-ჰიგიენური პირობები სკოლებში ხელს უწყობს გენდერული თანასწორობის უზრუნველყოფას. არადამაკმაყოფილებელი სანიტარიულ-ჰიგიენური პირობების მქონე სკოლების მოსწავლეების მოსწრების მაჩვენებლები მათემატიკისა და წიგნიერების სტანდარტიზირებულ ტესტებში უფრო დაბალია. კიდევ ერთი მიზეზი, რის გამოც სკოლებში სანიტარიულ-ჰიგიენური პირობების უზრუნველყოფა საზოგადოებისათვის უმნიშვნელოვანეს სტრატეგიულ მიზანს წარმოადგენს, არის სკოლის გარემოს მნიშვნელოვანი გავლენა მოსწავლეთა ზოგადი სოციალური ჩვევებისა და ქცევის წესების ჩამოყალიბებაზე. შესაბამისად, სკოლაში სანიტარიულ-ჰიგიენური პირობების გაუმჯობესება, აგრეთვე, აუმჯობესებს სანიტარიისა და ჰიგიენის ზოგად პრაქტიკას საზოგადოებაში.
სკოლებში წყლის, სანიტარიისა და ჰიგიენის პირობების უზრუნველყოფის (WაSჰ) გლობალური ინიციატივა და საქართველოს საგანმანათლებლო დაწესებულებებში სანიტარიულ-ჰიგიენური პირობების უზრუნველყოფის მნიშვნელობიდან გამომდინარე, ეს საკითხი მსოფლიო პრიორიტეტად ჩამოყალიბდა.
საერთაშორისო კვლევების თანახმად, საგანმანათლებლო სექტორში ინფრასტრუქტურის მდგომარეობა კორელაციაშია განათლების დანახარჯების წილთან მთლიან შიდა პროდუქტსა და სახელმწიფო დაფინანსებაში. ამ მაჩვენებლებით, საქართველო კვლავაც მნიშვნელოვნად ჩამორჩება საშუალო მაჩვენებლებს მსოფლიოს მასშტაბით.
ოფიციალური სტატისტიკის მიხედვით, დიარეის შემთხვევები ბავშვებს შორის საქართველოში იზრდება. კერძოდ, 2011 წელს დიარეების შემთხვევების რიცხვი გაიზარდა 19575-მდე (0-14 წლის ბავშვებში — 12993), რაც 2006 წლის მაჩვენებელს 2,6-ჯერ აღემატება. დიარეების მატება 2012 წელსაც გაგრძელდა — დაფიქსირდა სავარაუდო ინფექციური წარმოშობის დიარეების 26062 შემთხვევა (0-14 წლის ბავშვებში —19289), რაც 2011 წლის მაჩვენებლებს 1.5-ჯერ (33%-ით) აღემატება. 2012 წელს ასევე გამოხატულია დიზენტერიის მატების ტენდენცია, კერძოდ, ქვეყანაში აღირიცხა ბაქტერიული დიზენტერიის 546 შემთხვევა (0-14 წლის ბავშვებში — 431), რაც 40%-ით მეტია, ვიდრე გასულ 2011 წელს — 390 (0-14 წლის ბავშვებში — 329) შემთხვევა.
საჯარო სკოლებში სანიტარიულ-ჰიგიენური მდგომარეობის ეროვნული კვლევა უფრო ფართო ინიციატივის — საქართველოს სკოლებში სანიტარიულ-ჰიგიენური პირობების გაუმჯობესების კომპლექსური პროექტის შემადგენელი კომპონენტია. აღნიშნული პროექტი გაეროს ბავშვთა ფონდის საქართველოს ოფისისა და განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს ერთობლივ ინიციატივას წარმოადგენს. იგი მიზნად ისახავს ზოგადსაგანმანათლებლო სექტორში წყლის, ჰიგიენისა და სანიტარიის სტანდარტების შემუშავებას. ამ კუთხით ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლებში მონიტორინგის გამართული სისტემის ამოქმედების ხელშეწყობასა და, ზოგადი განათლების ფარგლებში, ჰიგიენის სწავლების პროცესის მხარდაჭერას მასწავლებელთა გადამზადებისა და დამხმარე სახელმძღვანელოების შექმნის გზით.
საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრომ და საქართველოს საგანმანათლებლო ინფრასტრუქტურის განვითარების ეროვნულმა სააგენტომ, იუნისეფის მხარდაჭერით, მოამზადეს სტანდარტი, თუ როგორი უნდა იყოს ვითარება წყალთან, სანიტარიასა და ჰიგიენასთან დაკავშირებით სკოლებში.
ბუნებრივია, ჩნდება კითხვა, როგორ დაეხმარება ეს სტანდარტები სახელმწიფო უწყებებს, სკოლის მესვეურებს, მშობლებს და სამოქალაქო საზოგადოებას? აღნიშნული დოკუმენტის შემუშავების მიზანია, სახელმწიფო უწყებების, სკოლის მესვეურების, მშობლებისა და ზოგადად სამოქალაქო საზოგადოებისათვის სასკოლო ჯანმრთელობის, კერძოდ, წყლისა და სანიტარიის რისკებთან დაკავშირებით ინფორმაციის მიწოდება, რისკების მართებულად შეფასებისა და მათი შემცირების ღონისძიებების ეფექტურად დაგეგმვისათვის. სტანდარტის უმნიშვნელოვანესი ნაწილი ტექნიკური რეგლამენტის პროექტია, რომელიც საქართველოს სკოლებისათვის ადგენს ბავშვის ჯანმრთელობის უსაფრთხოების განმსაზღვრელ სანიტარიულ და ჰიგიენურ ნორმებს (წყლის, სანიტარიისა და ჰიგიენის), აგრეთვე მინიმალურ მოთხოვნებს წყლისა და სანიტარიის ინფრასტრუქტურის მოწყობისადმი.
დოკუმენტში, ასევე, მოცემულია ფართო თემატური მასალა, რომელიც განმარტავს წყლის, სანიტარიისა და ჰიგიენის საკითხებთან დაკავშირებულ ძირითად ასპექტებს, პრინციპებს, მიდგომებსა და სტრატეგიულ ხედვებს. აქედან გამომდინარე, ის, გარკვეულწილად, წარმოადგენს სკოლაში გარემოსა და ჯანმრთელობის გაუმჯობესების სახელმძღვანელოს და, რაც მთავარია, სტანდარტი დაეხმარება: სკოლებსა და ცენტრალურ ადგილობრივ მმართველ ორგანოებს ჩამოაყალიბონ ჯანმრთელობის დაცვაზე ორიენტირებული პოლიტიკა; მოახდინონ ჯანდაცვითი სერვისების რეორიენტაცია — სკოლის ადმინისტრატორებს, მასწავლებლებს და სამედიცინო მომსახურების პროვაიდერებს ექნებათ სახელმძღვანელო, რომლის მეშვეობითაც შეძლებენ გარემოსთან დაკავშირებული ჯანმრთელობის პრობლემების გაცნობიერებას და მათი პრევენციის უზრუნველყოფას; დოკუმენტში მოცემულია ღონისძიებები, რომელთა გატარება საზოგადოებრივი აქტივობების მობილიზებას შეუწყობს ხელს და სკოლებში ჯანსაღი გარემოს შექმნას უზრუნველყოფს.
დოკუმენტი, ასევე, მოიცავს სკოლებში წყლის, სანიტარიისა და ჰიგიენის საკითხების მონიტორინგსა და შეფასებას, აგრეთვე, ეროვნულ დონეზე კვლევის წარმოების ინსტრუმენტს.
„იყავი სუფთა და ჯანმრთელი“
ასეთი სახელწოდებით მომზადდა სახელმძღვანელო, პროექტის — „წყლის, სანიტარიული და ჰიგიენური პირობების გაუმჯობესება საქართველოს საჯარო სკოლებში“ — ფარგლებში. წიგნზე იმუშავეს ეკატერინე სლოვინსკიმ და ნანა დალაქიშვილმა, მხატვრულად გააფორმა თეა ქობალიამ. პუბლიკაცია მომზადებულია გაეროს ბავშვთა ფონდის მხარდაჭერით და მიზნად ისახავს ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლების დაწყებით კლასებში ჰიგიენის სტანდარტის დანერგვას, შეესაბამება ბუნებისმეტყვლების სტანდარტს. წარმოდგენილი სახელმძღვანელო განკუთვნილია ჳ-ჳვ კლასებისათვის და შედგება მასწავლებლისა და მოსწავლის წიგნისაგან. სახელმძღვანელოში 10 თემაა განხილული და თითოეული თემის შესწავლა ხდება ინტერაქტიული მეთოდებით. თემები ეხება — ხელის ჰიგიენას, კანის ჰიგიენას, ჰაერწვეთოვან დაავადებებს, კბილების მოვლასა და ჰიგიენას, ჯანსაღ კვებასა და ძილს, შინაური ცხოველების ჰიგიენას, სუფთა ჰაერს, სწორ ჯდომას და ტანადობის დარღვევას, ბავშვსა და კომპიუტერს.
მოსწავლის წიგნი სახალისო აქტივობებისგან შედგება, რომელთა შესრულება დაწყებითი კლასის მოსწავლეებს ჰიგიენის დაცვასთან დაკავშირებული ცოდნისა და უნარ-ჩვევების შეძენაში დაეხმარება. მოსწავლის წიგნში მოცემულ აქტივობებში მონაწილეობენ წიგნის პერსონაჟები — სანი და ჰიგი, რომლებიც სხვადასხვა სიტუაციებში ხვდებიან. მოსწავლეები განიხილავენ სიტუაციებს, აანალიზებენ, მსჯელობენ, ადგენენ მიზეზ-შედეგობრივ კავშირებს, ცდილობენ გადაჭრან პრობლემები. მოსწავლის წიგნი წარმოდგენილია ელექტრონული ვერსიის სახით (www.buki.ge), ხოლო მასწავლებლებისთვის მომზადებული სახელმძღვანელო — „იყავი სუფთა და ჯანმრთელი“ — მათ შეუძლიათ დამატებით რესურსად გამოიყენონ ბუნებისმეტყველების გაკვეთილებზე. სახელმძღვანელოთი სწავლება ხელს შეუწყობს ბუნებისმეტყველების სტანდარტში მოცემული შედეგების მიღწევას და მრავალფეროვანს გახდის გაკვეთილის მიმდინარეობას.
|
